Βασίλης Δελής - Γιώργος

Παρόλο που ο πληθυσμός στις πόλεις μας αυξάνει, αισθανόμαστε όλο και περισσότερο μοναξιά. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι το να βρίσκεσαι σε περιβάλλον με συνωστισμό αυξάνει το αίσθημα της μοναξιάς έως και 38%. Αυτή η επίδραση παραμένει σημαντική ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη μια σειρά παραγόντων – όπως η ηλικία, το φύλο, η εθνικότητα, το επίπεδο εκπαίδευσης και το επάγγελμα. Η μοναξιά έχει επιζήμια επίδραση τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική μας υγεία και συνδέεται με πολλές παθήσεις υγείας – συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του αλκοολισμού και καρδιακών παθήσεων. Μάλιστα, ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση και η παχυσαρκία αυξάνουν τον κίνδυνο θανάτου ενός ατόμου κατά 6%, 23% αντίστοιχα, η μοναξιά μπορεί να αυξήσει αυτόν τον κίνδυνο έως και 45%. Η κοινωνική συμπερίληψη – το αίσθημα του να βρίσκεσαι με άτομα που μοιράζονται αξίες και μας κάνουν να νιώθουμε ευπρόσδεκτοι – συσχετίζεται με μείωση της μοναξιάς κατά 21%. Αυτό υποδηλώνει ότι σημασία έχει η ποιότητα των κοινωνικών μας σχέσεων – παρά η ποσότητα κοινωνικών επαφών που έχουμε. Αν το παραπάνω μας φαίνεται αυτονόητο, πιο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι έχουμε 28% λιγότερες πιθανότητες να αισθανθούμε μοναξιά σε αστικά περιβάλλοντα με φυσικά χαρακτηριστικά όπως δέντρα, φυτά και πουλιά σε σχέση με τα αστικά περιβάλλοντα που δεν έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Εάν λοιπόν η μοναξιά μειώνεται από την επαφή με τη φύση, η βελτίωση της πρόσβασης σε χώρους πρασίνου και μπλε υψηλής ποιότητας (όπως πάρκα και ποτάμια) σε πυκνές αστικές περιοχές μπορεί να βοηθήσει τόσο την ποιότητα της ζωής μας όσοκαι το να ζήσουμε περισσότερο.

Από τη μια, παρακολουθούμε την υλοποίηση «μεγάλων επενδυτικών projects» όπως είναι το Ελληνικό, η μεταφορά των υπουργείων στην ΠΥΡΚΑΛ και η διπλή ανάπλαση Λεωφόρου Αλεξάνδρας - Βοτανικού. Από την άλλη, είναι σε εξέλιξη ο πολλαπλασιασμός δημιουργίας μεγάλων τουριστικών μονάδων κυρίως σε εγκαταλελειμμένα κτήρια - ορόσημα του κέντρου της πόλης. Παράλληλα, παρατηρείται μια αλματώδης αύξηση των τιμών των ακινήτων σε συνδυασμό με αύξηση του ποσοστού ιδιοκτησίας τους από νομικά πρόσωπα, ένα φαινόμενο το οποίο η κυβέρνηση απλώς παρατηρεί ως στοιχείο κανονικότητας της αγοράς, χωρίς να επιδιώκει κανενός είδους παρέμβαση. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τον Δήμο Αθηναίων, είναι πλέον ξεκάθαρη η πολιτική βούληση κυβέρνησης και δημοτικής αρχής για την προώθηση ενός σχεδίου τουριστικοποίησης της πόλης. Αυτό είναι φανερό από την υλοποίηση έργων βιτρίνας στο κέντρο της Αθήνας (Μεγάλος Περίπατος), την ταχεία αλλαγή χρήσεων γης και τη «μονοκαλλιέργεια» συγκεκριμένων δραστηριοτήτων -που έχουν κυρίως σχέση με τον τουρισμό-, την απουσία οποιουδήποτε ελέγχου στη βραχυχρόνια μίσθωση, αλλά και με fast track διαδικασίες εξευγενισμού των γειτονιών της πόλης (gentrification) που ο σχεδιασμός τους έχει παραδοθεί σε χορηγούς. Όμως και ο τρόπος που υλοποιείται αυτό το σχέδιο για τον αστικό χώρο στην Αθήνα έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Δίνει έμφαση στο «μεγάλο» και το φαραωνικό, χωρίς να αφορά μοριακές παρεμβάσεις στον αστικό ιστό. Προχωρά συνήθως με έλλειμμα διαφάνειας, χωρίς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, με φωτογραφικές νομοθετικές παρεμβάσεις της τελευταίας στιγμής και με τις εξαιρέσεις να γίνονται κανόνας. Υλοποιείται μέσω νομικών προσώπων - εταιρειών του δήμου, όπου παρακάμπτονται το Δημοτικό Συμβούλιο και οι υπηρεσίες του δήμου. Ο σχεδιασμός καθοδηγείται από το βραχυπρόθεσμο κέρδος, βάζοντας στην άκρη τοπικές κοινωνικές ανάγκες και περιβαλλοντικές αρχές. Επίσης, το σχέδιο αυτό συχνά αφορά «το προσωπικό όραμα» κυβερνητικών και αυτοδιοικητικών στελεχών και υλοποιείται χωρίς διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και τους επιστημονικούς φορείς, γεγονός που το φέρνει σε σύγκρουση με τις προτεραιότητες των τελευταίων. Ως αποτέλεσμα, συντελείται μια ευρεία αναδιάρθρωση του αστικού χώρου και της καθημερινότητας των Αθηναίων, με σαφή ταξικά χαρακτηριστικά. Η κατοικία πετιέται εκτός πόλης, μαζί με τις ανάγκες των κατοίκων, όπως ο αθλητισμός, η εκπαίδευση, το αστικό πράσινο και το μικροεμπόριο. Η πόλη χάνει την πολυλειτουργικότητά της και καθίσταται ευάλωτη σε κρίσεις (οικονομικές, κλιματικές, υγειονομικές) - χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πλήγμα που δέχτηκε ο τουρισμός από την πανδημία. Φυσικά, από τη σπατάλη -ή και τη διασπάθιση- σημαντικών δημόσιων πόρων στα «μεγα-πρότζεκτ» ζημιώνεται εντέλει η κοινωνική πλειοψηφία.