Και να λοιπόν, που ο πόλεμος στην Ουκρανία ευαισθητοποίησε πολλές χορδές για το δράμα των προσφύγων.
Πλημμύρισαν τα κανάλια –εγχώρια και ξένα– από εικόνες ταλαιπωρημένων, τρομοκρατημένων ανθρώπων που έρχονται από τις φλόγες του πολέμου. Ζουμάρει η τηλεοπτική κάμερα σε κλαμένα παιδικά πρόσωπα, που από τη μια στιγμή στην άλλη, έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους. Σε ανθρώπους που με μια βαλίτσα στο χέρι πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς, χάνοντας, ίσως για πάντα, ό,τι ήξεραν για ζωή. Και είναι αυτές οι εικόνες που «ντύνουν» τα ρεπορτάζ με λέξεις και φράσεις έμπλεες συναισθήματος και λυρισμού: «αυτά τα παιδικά ματάκια, μας στοιχειώνουν όλους», λέει η μία παρουσιάστρια. Για το «ανθρώπινο ποτάμι της προσφυγιάς», μιλά η άλλη. «Μόνη απάντηση στα δάκρυα και τον πόνο αυτών των ανθρώπων, είναι η συλλογική μας ντροπή», λέει ο τρίτος.
Βλέπεις στη συνέχεια ευρωπαίους αξιωματούχους, όπως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να καλοδέχεται τους ουκρανούς πρόσφυγες –refugees welcome, αναφώνησε κατά την ανακοίνωση των κυρώσεων στη Ρωσία. Και την ίδια ώρα θαυμάζεις την… ευαισθησία και την ανθρωπιά που δείχνουν χώρες, όπως η Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Μολδαβία, Ρουμανία στα ανοιχτά σύνορά τους. (Ναι, η ίδια Πολωνία που τρεις μήνες πριν άφηνε οικογένειες με μωρά –στην πλειοψηφία τους Κούρδοι– να παγώνουν και να εκλιπαρούν για βοήθεια μπροστά στα συρματοπλέγματα και στις δυνάμεις του στρατού).
Ξαναθυμηθήκαμε τις «ευρωπαϊκές αξίες»;
Και αναρωτιέσαι: βρε λες η νέα αυτή τραγωδία, το δράμα ανθρώπων που μέσα σε λίγα λεπτά είδαν τη ζωή τους να αλλάζει με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο, να ενεργοποίησε βαθιά κρυμμένα ανακλαστικά ανθρωπισμού; Λες να ξαναθυμήθηκαν κάποιοι τις «ευρωπαϊκές αξίες»; Αυτές που όχι μόνο δεν επέδειξαν, αλλά δυσφήμησαν –και συνεχίζουν να δυσφημούν– με τον χειρότερο τρόπο στα νερά του Αιγαίου, στα σύνορα του Έβρου, στη Λαμπεντούζα; Λες να αναστοχάστηκαν φράχτες και κλειστά σύνορα; Να κατάλαβαν τα κενά περιεχομένου επιχειρήματα, όπως «να κάτσουν στη χώρα τους να πολεμήσουν», ή «δεν είναι αυτοί πρόσφυγες, κοίτα τους έχουν iphone»; Λες να συνειδητοποίησαν πως αυτό που γίνεται κάποιες μέρες τώρα στην Ουκρανία, γίνεται περίπου δέκα χρόνια στη Συρία και για δεκαετίες ολόκληρες στην Παλαιστίνη; Πως έγινε ακριβώς το ίδιο στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη, στην Υεμένη, στη Γιουγκοσλαβία; Πως παντού σκοτώνονται άμαχοι, χωριά και πόλεις βομβαρδίζονται, άνθρωποι παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς; Λες –αναρωτιέσαι ο αδαής– να συνειδητοποίησαν πως μόνο οι θύτες αλλάζουν και πως τα θύματα είναι πάντα άνθρωποι; Ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, θρησκείας, πολιτικών φρονημάτων και σεξουαλικής ταυτότητας. Λες;
Κι εκεί που αναρωτιέσαι αν η κοινότητα των ευαισθητοποιημένων ανθρώπων διευρύνεται, εκεί που εύχεσαι και ελπίζεις οι μέχρι σήμερα αδιάφοροι να κατάλαβαν πόσο εύκολο είναι να ανατραπεί η ζωή όλων από τη μια στιγμή στην άλλη, έρχεται η πραγματικότητα να σε προσγειώσει.
Μια πραγματικότητα που θέλει τον έλληνα υπουργό Μετανάστευσης να χαρακτηρίζει «κανονικούς, πραγματικούς πρόσφυγες πολέμου» τους πρόσφυγες από την Ουκρανία –σε αντιδιαστολή, προφανώς, με την «ασύμμετρη απειλή», όπως χαρακτηρίζονται κάποιοι άλλοι– τον περιφερειάρχη Αττικής να φωτογραφίζεται γελώντας με τους πρώτους ουκρανούς πρόσφυγες που έφτασαν στο Μεταξουργείο και τον υπουργό Τουρισμού, διάχυτο ειρωνείας, να προτρέπει ΜΚΟ που έδρασαν στην Ελλάδα να μεταφέρουν την τεχνογνωσία που απέκτησαν εδώ, στην ανθρωπιστική κρίση στην Ουκρανία. «Δεν γίνεται να ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά», είπε προκλητικά ο Βασίλης Κικίλιας. Ακριβώς, δεν γίνεται. Ούτε στον πόλεμο γίνεται, ούτε στις παραβιάσεις (π.χ. επαναπροωθήσεις) του Διεθνούς Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνεται, ούτε με επιχειρηματολογία κατά περίπτωση γίνεται. Δεν γίνεται να φυλακίζεις πρόσφυγες –που βαφτίζονται «λαθρομετανάστες»– σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν γίνεται να διαλέγεις απελπισμένους κατά το δοκούν, δεν γίνεται να πολιτεύεσαι με γνώμονα το «όσοι φτάνουν στην Ελλάδα πρέπει να περνάνε χειρότερα από τις χώρες τους, η κόλαση πρέπει να φαντάζει παράδεισος σε σχέση με αυτό που θα ζουν εδώ», όπως προ ετών κραύγαζε ο νυν υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης.
Επιλεκτική ευαισθησία
Να, όμως, που έχει η ζωή γυρίσματα. Και στη θέση των σκουρόχρωμων, αλλόπιστων κατατρεγμένων, βρίσκονται λευκοί, χριστιανοί και μορφωμένοι. Και η πάγια, ακροδεξιάς κοπής, εργαλειοποίηση του πόνου εκ μέρους της κυβέρνησης της ΝΔ, προσκρούει στην απόφαση της Ευρώπης–φρούριο, της Ευρώπης των ερμητικά κλειστών συνόρων για τους μουσουλμάνους πρόσφυγες πολέμου, να «ξεχάσει» προσωρινά και κατ’ εξαίρεση την αμείλικτη και θανατηφόρα πολιτική της. Με τις ξενοφοβικές φωνές να έχουν προς το παρόν σιωπήσει, με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τη δημογραφική σύνθεση των λαών της Ευρώπης να μην κινδυνεύουν να… αλλοιωθούν από τους αλλόθρησκους και μελαμψούς συλλήβδην «τρομοκράτες», το παρήγορο –αλλά συγχρόνως και υποκριτικό– είναι ότι η έμπρακτη αλληλεγγύη ξεχειλίζει. Όπως θα έπρεπε να συμβαίνει σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Η επιλεκτική, ωστόσο, ευαισθησία δεν σε κάνει άνθρωπο, ρατσιστή σε κάνει.
«Η Ελλάδα είναι ανοιχτή στη φιλοξενία ουκρανών προσφύγων. Θεωρούμε υποχρέωσή μας να συμμετάσχουμε σε αυτή την ανθρωπιστική αλυσίδα», δήλωσε συγκινημένος ο Ν. Μηταράκης. «Δεν έχει χαθεί η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη στην Ελλάδα. Θα δεχθούμε έλληνες ομογενείς και ουκρανούς πρόσφυγες, παρέχοντάς τους φροντίδα, άδεια παραμονής και εργασίας», συμπλήρωσε ο Β. Κικίλιας. Ορθώς, ορθότατα.
Μόνο που την ίδια ώρα, έξι πτώματα ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής ξεβράζονταν στις ακτές της Λέσβου. Είχαν βλέπετε την ατυχία να μην είναι «κανονικοί» πρόσφυγες.
ΥΓ.: Σύμφωνα με καταγγελία της Αφρικανικής Ένωσης, μετανάστες και φοιτητές από χώρες της Αφρικής που προσπαθούν να φύγουν από τη φλεγόμενη Ουκρανία, δεν επιτρέπεται να επιβιβαστούν σε λεωφορεία και τρένα που μεταφέρουν πολίτες στα σύνορα. Όσοι, δε, μπόρεσαν να φτάσουν στα σύνορα με την Πολωνία, επαναπροωθήθηκαν. Ρατσισμός και σε καιρό πολέμου…
Αννέτα Καββαδία
Πηγή: Η Εποχή
