Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ και οι επιδρομές του Ισραήλ δίνουν στον νέο αφέντη της Δαμασκού, τον τζιχαντιστή Αλ Τζουλάνι, ένα άδειο κουτί που γράφει «πρώην Συρία».
Ο Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος εμφανίστηκε από τη Μόσχα και έδωσε τη δική του εκδοχή για την ιστορία –«οι Ρώσοι μου ζήτησαν να φύγω»– πήρε μαζί του τα μετρητά. Τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας, 2 τόνοι τραπεζογραμματίων και 250 εκατομμύρια δολάρια, είχαν ήδη μεταφερθεί στη Ρωσία. Η ηγεσία της είχε αγοράσει ολόκληρη γειτονιά για να μετακομίσει με τα έσοδα από ληστείες κατά του συριακού λαού, λαθρεμπόριο και διακίνηση ναρκωτικών.
Ο πολεμικός μηχανισμός των συριακών ενόπλων δυνάμεων δεν υπάρχει πλέον. Η νέα Συρία δε μπορεί να ανοικοδομήσει σημαντική αμυντική στρατιωτική δυνατότητα για δεκαετίες, πράγμα που σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή γίνεται έρμαιο επίθεσης και θα αγωνιστεί να ελέγξει μια περιοχή όπου αφθονούν οι πολιτοφυλακές. Ακόμη και οι Κούρδοι αφέθηκαν στη μοίρα τους, ως συνήθως. Με την κατάληψη του Γκολάν, τα ισραηλινά στρατεύματα απέχουν μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από τη Δαμασκό. Στην πράξη ο Αλ Τζουλάνι που διαμαρτυρήθηκε αδύναμα στο Τελ Αβίβ, βρίσκεται κυριολεκτικά κάτω από τα πυρά της ισραηλινής πολεμικής τεχνολογίας, όπως αποδεικνύεται από τον πόλεμο στον Λίβανο, όπου μεταφέρθηκε με την εξάλειψη της ηγεσίας της Χεζμπολάχ. Είναι φανερό πως είναι σχεδόν όμηρος.
Η συνάντηση στη Δαμασκό μεταξύ του Αλ Τζουλάνι και του ειδικού απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών, Πέντερσεν, θα έμοιαζε κωμική αν δεν εμπλεκόταν η τραγωδία ενός λαού. Ο Πέντερσεν επανέλαβε τη σημασία μιας αξιόπιστης και χωρίς αποκλεισμούς πολιτικής μετάβασης, δηλώνοντας: «Η μετάβαση πρέπει να καθοδηγείται από Σύρους και να σέβεται την κυριαρχία και την ακεραιότητα της χώρας». Εννοείται! Το Ισραήλ έχει καταλάβει το νότιο Γκολάν και τις συνδέσεις με τον Λίβανο, στο βόρειο τμήμα η Άγκυρα- που κατέχει άμεσα δύο συριακές περιοχές- έχει εξαπολύσει φιλοτουρκικές πολιτοφυλακές εναντίον των Κούρδων και του PKK, που τώρα ζητούν να διαπραγματευτούν με τη Δαμασκό.
Για ποια «ακεραιότητα» της Συρίας μιλάει ο Πέντερσεν; Η ισραηλινή κυβέρνηση ενέκρινε σχέδιο διπλασιασμού του πληθυσμού στο κατεχόμενο από το Ισραήλ τμήμα του συριακού Γκολάν, αλλά λέει ότι δεν ενδιαφέρεται για σύγκρουση με τη Συρία, έχοντας τον έλεγχο της ζώνης ασφαλείας του ΟΗΕ. Το Ισραήλ κατέλαβε μέρος των Υψωμάτων του Γκολάν κατά τη διάρκεια του αραβοϊσραηλινού πολέμου το 1967 και το προσάρτησε το 1981. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, αναγνώρισαν την προσάρτηση το 2019, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Με τον Τραμπ στο Λευκό Οίκο, ο Νετανιάχου και η κυβέρνησή του δεξιών εξτρεμιστών ελπίζουν οι ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την προσάρτηση ολόκληρου του Γκολάν και των εποικισμών της Δυτικής Όχθης.
Είναι ήδη ορατό το συνηθισμένο ισραηλινό αποικιακό παιχνίδι, διαίρει και βασίλευε. Περίπου 30 χιλιάδες ισραηλινοί πολίτες ζουν στις 34 τοποθεσίες στα Υψίπεδα του Γκολάν που προσαρτήθηκαν καθώς και 23 χιλιάδες Δρούζοι, μια κοινότητα που ισχυρίζεται ότι είναι Σύροι αλλά έχει καθεστώς κατοίκου στο Ισραήλ. Τώρα, κοινότητες Δρούζων στο πρόσφατα κατεχόμενο τμήμα του συριακού Γκολάν έχουν ζητήσει να προσαρτηθούν στο Ισραήλ. Μεταξύ εξωτερικών πιέσεων και εσωτερικών φυγόκεντρων δυνάμεων, η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας δέχεται μεγάλη πίεση.
Το έδαφος είναι ήδη έτοιμο. Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενέκρινε το αφήγημα ότι η κατοχή του Γκολάν και οι ισραηλινές επιδρομές είναι «προληπτικά μέτρα αυτοάμυνας» έναντι πιθανών απειλών από τη Συρία. Το Ισραήλ μπορεί να εισβάλει σε όλα τα εδάφη που θέλει στις γειτονικές χώρες.
Εκτός αν είναι μέρος ευρύτερης στρατηγικής όπως ψιθυρίζεται στους διπλωματικούς διαδρόμους, αν δηλαδή η Ρωσία έχοντας συμφωνήσει να ελευθερώσει τη Συρία από τον Άσαντ -και τώρα διαπραγματεύεται με τον Αλ Τζουλάνι για τις ρωσικές βάσεις- μπορεί να διαπραγματευτεί για την Ουκρανία. Και αυτή τη φορά η Ρωσία δεν έχει τίποτα να πει για την ισραηλινή κατοχή του Γκολάν. Ίσως δεν είναι τυχαίο.
Πέρα από πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα στη Συρία, υπάρχει μια συνεχιζόμενη ανθρωπιστική τραγωδία, που δεν ξεκίνησε τώρα. Ο μισός οικιστικός ιστός είναι κατεστραμμένος ή μη κατοικήσιμος, καθιστώντας την επιστροφή των προσφύγων περίπλοκη, το 90% των Σύρων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Ο Al Τζουλάνι έχει κρατικό προϋπολογισμό που εκτιμάται από τους Financial Times σε λιγότερο από 100 εκατομμύρια δολάρια. Συγκριτικά, το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει περίπου 10 εκατομμύρια δολάρια στον διπλασιασμό κατοίκων στο Γκολάν, ένα δέκατο από όσα διαθέτει ο ηγέτης των τζιχαντιστών για τη διαχείριση ολόκληρης της χώρας. Τα χρήματα της Τουρκίας δεν αρκούν και επομένως η κούρσα για κεφάλαια από τις μοναρχίες του Κόλπου, που σε μεγάλο βαθμό ήδη προσχωρούν στο Αβρααμικό Σύμφωνο, αρχίζει.
Το κενό που άφησε η πτώση του καθεστώτος Άσαντ εγείρει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την περιφερειακή ασφάλεια και την άμεση και μελλοντική γεωπολιτική δυναμική. Αλλά και ότι, αποδυναμωμένη και εξαντλημένη, η Συρία εξακολουθεί να μάχεται για επιβίωση.
Αλμπέρτο Νέγκρι
