Κατά την τριετία 2015-2017 τα στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας καταγράφουν μείωση σε σοβαρά εγκλήματα, ενώ παράλληλα ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα μέσα στα καταστήματα κράτησης ενισχύεται. Ωστόσο τα εγκλήματα είναι όπως οι αρρώστιες: χαιρόμαστε όταν μειώνονται, αλλά καμία ιστορική περίοδος και καμία ήπειρος δεν ήταν απόλυτα απρόσβλητες από εγκλήματα ή αρρώστιες. Ετσι, οι διαχειριστές της δεισιδαιμονίας στο παρελθόν και του λαϊκισμού σήμερα εστιάζουν την προσοχή σε μεμονωμένα εγκλήματα, ώστε να εξουσιάζουν μέσω του φόβου.
Στην εποχή των σπηλαίων, για το έγκλημα, για τη θεομηνία, η ορδή έβρισκε έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Του φόρτωνε το κακό και τον κυνηγούσε, τον θανάτωνε ή τον εξόριζε. Αυτό συναντάται ακόμη και στον δυτικό Μεσαίωνα, με το κυνήγι των μαγισσών. Μετά τον Διαφωτισμό, η δεισιδαιμονία φάνηκε να σβήνει.
Ο Ε. Γκόφμαν έγραψε το κλασικό του έργο για το Στίγμα και ποταμοί μελάνης χύθηκαν για τα φαινόμενα του ηθικού πανικού και της καλλιέργειας του φόβου του εγκλήματος. Ωστόσο το 2015, και πάλι για όλα τα εγκλήματα τα οποία συμβαίνουν στη χώρα «ανακαλύπτονται» μοναδικοί «ένοχοι» ένας νόμος και ένας μοναδικός δράστης. Ο στιγματισμός διαδίδεται και, σε δεύτερο χρόνο (τον οποίο προ πολλού διάγουμε), ο στιγματισμένος καταδιώκεται ως ηθικός αυτουργός.
Ας προσέξουμε όμως τι λένε τα στοιχεία για το σύγχρονο φαινόμενο με τον Ν. 4322/2015 (στο εξής «νόμος Π.»).
Ο «νόμος Π.» δεν αφορά ποινές ισόβιας κάθειρξης. Επομένως, όσοι απολύονται με την εφαρμογή του ούτως ή άλλως κάποια μέρα θα απολύονταν.
Χαρακτηριστικό της ποινικής νομοθεσίας της χώρας μας είναι ότι προβλέπει αυστηρές ποινές, αλλά έχει ελαστικές ρυθμίσεις για την απόλυση υπό όρους.
Θεσμός της ταχύτερης απόλυσης υπό όρους προβλέπεται στον Ποινικό Κώδικά από το 1950. Από το 1982 ωστόσο, αρχίζουν να εκδίδονται αποσυμφορητικοί νόμοι προσωρινής ισχύος με ταχύτερους χρόνους απόλυσης. Από το 2008 μέχρι σήμερα ισχύουν διαρκώς, ανανεούμενοι ετησίως.
Η διαφορά του «νόμου Π.» από τον προηγούμενο αποσυμφορητικό νόμο[1] είναι ότι επεξέτεινε την αποσυμφορητική ρύθμιση σε κάποιες επιπλέον κατηγορίες κρατουμένων.
Η πολυπληθέστερη κατηγορία από όσους απολύθηκαν, με βάση τον «νόμο Π.», ήταν οι «φιλοξενούμενοι» ξένοι, όσοι δηλαδή παρέμεναν στη φυλακή αν και η ποινή τους είχε πλήρως ολοκληρωθεί!
Επομένως, το θέμα δεν είναι απλώς ότι κάποιος κρατούμενος απολύθηκε, αλλά αν απολύθηκε νωρίτερα σε σχέση με ό,τι θα συνέβαινε με την ισχύ της προηγούμενης νομοθεσίας.
Στις πλείστες περιπτώσεις που αναφέρθηκαν από τον Τύπο και χρεώθηκαν στον «νόμο Π.», η απόλυση θα είχε γίνει στον ίδιο χρόνο και με βάση την προηγούμενη αποσυμφορητική νομοθεσία. Οι πιο εντυπωσιακές για την ταχύτητά τους απολύσεις αφορούσαν ποινές που είχαν μειωθεί πολύ με έφεση και ο χρόνος απόλυσης υπολογίστηκε με βάση τη νέα, ελαφρύτερη ποινή.
Ακόμη και στις λίγες περιπτώσεις όπου ο «νόμος Π.» οδήγησε σε συγκριτικά ταχύτερη (συνήθως για λίγους μήνες) απόλυση, η σύντμηση δεν μπορεί να συνδεθεί ως αιτία για την τέλεση νέων εγκλημάτων (υποτροπή). Ο λόγος είναι τόσο ευνόητος ώστε τον καταλαβαίνουν ακόμη και όσοι δεν έχουν διαβάσει τις σχετικές έρευνες: όσο περισσότερο διαρκεί ο εγκλεισμός τόσο δυσκολότερη γίνεται η ομαλή επανένταξη στην οικογένεια και την αγορά εργασίας, τόσο συχνότερο γίνεται το φαινόμενο της ένταξης σε συμμορίες και της υποτροπής.
Στο εξιτήριο όλων των αποφυλακιζόμενων της χώρας μας αναφέρεται πλέον ο εκάστοτε ισχύων αποσυμφορητικός νόμος. Εύκολα λοιπόν ο συκοφάντης λαϊκιστής μπορεί να συνδέει με τον νόμο το σύνολο όσων ετησίως αποφυλακίζονται. Πόσες απολύσεις γίνονται τον χρόνο στη χώρα μας; Περίπου 4.000. Ιδού, λοιπόν, ο ευφυής λαϊκισμός: 8.000 εγκληματίες απολύθηκαν στα δύο χρόνια της ισχύος του «νόμου Π.», «εξαιτίας του»!
Στις ΗΠΑ απολύονται ετησίως από τις φυλακές περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι. Φανταστείτε να τους χρέωναν όλους στον Αμερικανό υπουργό Δικαιοσύνης.
Τα ποσοστά υποτροπής των αποφυλακιζόμενων σε όλες τις χώρες υπερβαίνουν κατά πολύ την εγκληματικότητα του γενικού πληθυσμού.
Ο αριθμός των υποτροπών από αποφυλακιζόμενους στη χώρα μας δεν έχει μετρηθεί. Από τα διεθνή στοιχεία προκύπτει ότι το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 50%[2] και σε ορισμένες περιπτώσεις, για πρόσκαιρες ποινές μεγάλης διάρκειας, φτάνει το 80% και το 90%.
Η αποσυμφόρηση βελτιώνει τις συνθήκες κράτησης. Μπορούν και αναπτύσσονται προγράμματα εκπαίδευσης και δράσεις προετοιμασίας της επανένταξης και η εγκληματικότητα μειώνεται.
Η αποσυμφόρηση επίσης μείωσε σημαντικά τον αριθμό των καταδικών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά της χώρας μας για κακές συνθήκες κράτησης.
Η μείωση αυτών των καταδικών απάλλαξε τη χώρα μας από πρόστιμα ύψους εκατομμυρίων ευρώ που επέβαλλε το ΕΔΔΑ μαζί με τις καταδίκες.
Η αποσυμφόρηση έσωσε τη χώρα μας από την ντροπή. Η Ρωσία, η Τουρκία και η Ελλάδα ήταν οι μόνες χώρες κατά των οποίων η Διεθνής Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων είχε εκδώσει δημόσια δήλωση αποδοκιμασίας για τις συνθήκες κράτησης.
Οσοι αδιαφορούν για τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων θα έπρεπε πάντως να ενδιαφέρονται για το γεγονός ότι η αποφυγή του εκβαρβαρισμού μέσα στις φυλακές και η συνακόλουθη βελτίωση της επανένταξης αποτελούν τη μόνη εγγύηση μείωσης της υποτροπής και ενίσχυσης της ασφάλειας των πολιτών.
Τα στοιχεία της Αστυνομίας[3] δείχνουν πάντως ότι η βαριά εγκληματικότητα κατά την τελευταία τριετία έχει μειωθεί.
Αποσιωπάται, φυσικά, ακόμη και το ότι ο «νόμος Π.» καταργήθηκε το 2017[4]. Ο νόμος που πήρε τη θέση του είναι διαφορετικός.
Συνήθως τα σχετικά στοιχεία και τα επιχειρήματα δεν διαβάζονται και δεν ανακυκλώνονται. Δεν προσκρούουν σε αντεπιχειρήματα. Αποσιωπώνται. Τώρα τελευταία μάλιστα ο επάρατος νόμος ενοχοποιείται πριν καν γίνει γνωστός ποιος ήταν ο δράστης. Πάντως, δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από τον ορθολογισμό. Γι’ αυτό είναι χρήσιμη η παράθεση των στοιχείων.
Σημειώσεις
1. Ν. 4274/2014.
2. Μ. Σκανδάμης, Ο θεσμός της απόλυσης υπό όρο, Εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2016, σ. 195.
3. Βλ. π.χ. από «Εφημερίδα των Συντακτών», 4/4/2018.
4. Ν. 4489/2017.
Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομ. καθηγητής ΑΠΘ, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
