Την ώρα που το σχέδιο νόμου για τις Ενεργειακές Κοινότητες του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ετοιμάζεται να κατατεθεί στη Βουλή, η εμπειρία των ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ευρώπη γίνεται πολύτιμο παράδειγμα του πώς η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία εφαρμόζεται στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Ο Γάλλος Ματιέ Ρισάρντ του κοινωνικού συνεταιρισμού Enercoop και ο Ισπανός Ερο Ιγκλέσιας από τον μη κερδοσκοπικό συνεταιρισμό Som Εnergia μιλούν στην «Εφ.Συν.» για την ενέργεια ως κοινό αγαθό, καθώς ήταν από τους βασικούς εισηγητές του εργαστηρίου «Δημιουργώντας ένα ευνοϊκό θεσμικό περιβάλλον για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς: σύγχρονες τάσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη», που έγινε στο πλαίσιο του 4ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας τον περασμένο Ιούνιο.
Ματιέ Ρισάρντ, πρόεδρος του κοινωνικού συνεταιρισμού Enercoop
«Η ενέργεια είναι η επανάσταση της εποχής μας»
Μιλά για μια σύγχρονη επανάσταση, την ενεργειακή δημοκρατία και για το πώς με τους συνεταιρισμούς Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο.
Κάτι όχι απλώς εφικτό θεωρητικά αλλά και πραγματοποιήσιμο, αφού τους θεωρεί εφαλτήριο κοινωνικής χειραφέτησης: ικανοποιώντας τις ανάγκες μας συλλογικά και διαμοιράζοντας την τεχνογνωσία μπορούμε να συμβάλουμε στην απελευθέρωση -και όχι μόνον ενεργειακά- των ανθρώπων σε όλον τον… πλανήτη: πρόκειται για τον Ματιέ Ρισάρντ, πρόεδρο του γαλλικού κοινωνικού συνεταιρισμού συλλογικών συμφερόντων Enercoop που συνενώνει καταναλωτές, παραγωγούς, εργαζόμενους και τοπικές αρχές για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους.
Επιπλέον, είναι από τους συνιδρυτές της REScoop, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ένα δίκτυο 1.250 συνεταιρισμών ΑΠΕ με μέλη περισσότερους από μισό εκατομμύριο πολίτες -650.000 για την ακρίβεια.
• Ποια είναι η Enercoop;
Ιδρύσαμε πριν από 13 χρόνια την Εnercoop σαν ένα εναλλακτικό μοντέλο στην κυριαρχία της πυρηνικής ενέργειας που υιοθέτησε η Γαλλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ηλεκτρική παραγωγή αποτελούσε εθνικό μονοπώλιο έως το 2005, όταν η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απελευθερώθηκε κι έτσι άνοιξε ο δρόμος για μας…
Οι συνεταιρισμοί και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ήταν από τους πρωτεργάτες για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ ώστε να μην αφήσουν τη νέα αγορά στο ολιγοπώλιο. Στόχος μας είναι οι πολίτες να επενδύσουν συλλογικά και να μοιραστούν την παραγωγή…
Το σχήμα μας θα το ονόμαζα γενικών συμφερόντων, δηλαδή συμμετέχουν πολλά μέρη και συνδέεται με την έννοια της κοινωνικής ενέργειας και της κοινωνικής διαχείρισης από όλους, συλλογικά: καταναλωτές, παραγωγούς, εργαζόμενους και τοπικές αρχές που είναι τα μέλη των συνεταιρισμών που μας συγκροτούν.
Μέλημά μας είναι να γίνει βιώσιμο στον ανταγωνισμό αυτό το μοντέλο καθώς η πολιτεία βασίζει στα ιδιωτικά συμφέροντα την παροχή ενέργειας αντί να γίνει εργαλείο για την ανάπτυξη δημόσιων, βιώσιμων πολιτικών…
• Ποιοι είναι οι στόχοι σας;
Να διαδοθεί η εναλλακτική λύση και ότι είναι εφικτή: οι πολίτες ανακαλύπτουν ότι η εκμετάλλευση των ΑΠΕ μέσω συνεταιρισμών είναι ένα εργαλείο αυτοοργάνωσης για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους. Σήμερα έχουμε 30.000 μέλη, 50.000 άτομα αγοράζουν ενέργεια από μας, κάθε χρόνο εισέρχονται περισσότεροι παραγωγοί και κρατούμε ένα ποσό για την οργάνωση αναπτυξιακών έργων, γιατί θέλουμε να σκεφτόμαστε με παγκόσμια κριτήρια αλλά να δρούμε τοπικά.
• Πώς το επιτυγχάνετε;
Είμαστε ένα δίκτυο τοπικών συνεταιρισμών με εθνική στήριξη που διαμοιράζει στρατηγικά εργαλεία υποστήριξης για τη χρηματοδότηση, την τιμολόγηση, την εξισορρόπηση ενέργειας, από τον παραγωγό στον καταναλωτή, ασκούμε πολιτικές πιέσεις (λόμπι) στην ευρωπαϊκή επιτροπή για να δώσει χώρο στο συνεταιριστικό κίνημα που θα μπορούσε να γίνει μοχλός τοπικής ανάπτυξης μέσω ανεξάρτητων δομών, ενισχύοντας τις συνέργειες, αντί να δημιουργούνται γιγαντιαίες επιχειρήσεις με μόνο σκοπό το κέρδος…
• Ποιο είναι το όραμά σας και πώς σχετίζεται με την ανάπτυξη των κοινών αγαθών;
Η ενέργεια μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο: στην εποχή μας ισοδυναμεί με μια επανάσταση που ισούται με την επανάσταση της τεχνολογίας πριν από μερικά χρόνια.
Μπορούμε να προκαλέσουμε την ιστορική στιγμή μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ που μπορούν να παίξουν κεντρικό ρόλο στον πιο αποτελεσματικό τρόπο παραγωγής ενέργειας και να ανοίξουν νέους δρόμους για το συνεργατικό-συνεταιριστικό κίνημα, ωθώντας σε μια νέα οικονομική προσέγγιση ώστε να γίνει μια ολοκληρωμένη αλλαγή.
Αποδείχθηκε ότι το κεντρικό σύστημα είναι αναποτελεσματικό γιατί είχε στόχο οι επιχειρήσεις να πουλούν όση περισσότερη ενέργεια μπορούν προκειμένου να έχουν κέρδη.
Αντίθετα, η συλλογική παραγωγή, η κοινή ιδιοκτησία ενέργειας είναι λιγότερο ενεργοβόρα γιατί καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Οταν στον τρόπο παραγωγής ενός αγαθού εμπλέκονται συλλογικά οι ενδιαφερόμενοι μέσω συνεταιρισμών, οδηγούμαστε στη μετάβαση από την ιδιοκτησία στο κοινό αγαθό. Ο πολίτης, από παθητικός καταναλωτής γίνεται παραγωγός, συμμέτοχος στη δημιουργία κοινών αγαθών.
Και επεξεργαζόμαστε ήδη τα επόμενα στάδια για τη δημιουργία νέων κοινών πέρα από την ανάπτυξη κοινωνικών συνεταιρισμών, όπως είναι η δημιουργία γνώσης για την ενέργεια, οργανωτικές μεθόδους, επιχειρηματικές προσεγγίσεις, προγραμματισμό: δημιουργούμε ανοιχτά προγράμματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις κοινότητες και έτσι πετυχαίνουμε τη συμμετοχή και τη δημοκρατία μέσω των ενεργειακών συνεταιρισμών…
Με αυτόν τον τρόπο είναι εφικτή η ατομική και συλλογική χειραφέτηση, η ενδυνάμωση και η ανταποδοτικότητα αν συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Με αντίκτυπο όχι μόνο σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και για το περιβάλλον. Η αλληλεγγύη είναι το μέλλον μας…
• Πώς την εννοείτε;
Με το να κάνουμε τα εργαλεία μας, που εξελίσσουμε τεχνολογικά, διαθέσιμα σε όλους ώστε να στηρίξουν εγχειρήματα οικονομικά βιώσιμα που μπορούν να καλύψουν τις τοπικές ανάγκες, ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις άλλες ηπείρους ώστε να αναπτυχθεί το κίνημα μέσα από συνέργειες.
Δημιουργούμε ένα δίκτυο ενδυνάμωσης που θα μπορούσε να γίνει επιταχυντής της αλλαγής για μια συλλογική μετάβαση. Μέρος των κερδών παραγωγών και χρηστών κατευθύνεται στην έρευνα προκειμένου να δημιουργήσουμε μοντέλα και εργαλεία ώστε να μοιραστούμε τη δυνατότητα συλλογικού ελέγχου για τα φυσικά κοινά αγαθά και να μετατρέψουμε τους συνεταιρισμούς σε συλλογικά μοντέλα παραγωγής, κατανάλωσης, αυτοδιάθεσης και χειραφέτησης.
Επανάσταση
«Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιστορική στιγμή. Επαναστατική: τη χαρακτηρίζουν την τρίτη βιομηχανική επανάσταση μετά και την τεχνολογική που προηγήθηκε. Έχουμε την γνώση. Τώρα ήρθε η ώρα για δράση»: ο Ματιέ Ρισάρ έχει να μας πει κάτι και για την Ελλάδα;
Ότι έχουμε μπροστά μας πεδίο δόξας λαμπρό κι όχι μόνο ένδοξο παρελθόν: αφού είμαστε από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη στη χρήση ηλιακού θερμοσίφωνα αλλά δεν έχουμε εκμεταλλευτεί ακόμη όλες τις δυνατότητες που μας παρέχει ο ήλιος: «υπάρχει περιθώριο για εκμετάλλευση, ειδικά στην νοτιοανατολική μεσόγειο, αρκεί να καλυφθούν τα μεγάλα κόστη» γεγονός που ανοίγει το θέμα του πολιτικού προσανατολισμού των δημόσιων δαπανών…
•Στην εισήγησή σας αναφερθήκατε στην εποχή μας λέγοντας ότι βιώνουμε μια ιστορική στιγμή; Γιατί;
Επειδή μπορούμε να γίνουμε οι φορείς της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ. Επειδή ξαναγράφονται όλες οι ευρωπαϊκές θέσεις για την αγορά ενέργειας. Και απασχολούν η επάρκειά της, η φύση ως παραγωγός για την τοπική αυτάρκεια και την περιβαλλοντική προστασία…
Η κοινοτική ενέργεια δεν προέκυψε μαγικά, ήταν καρπός τεχνολογικής και θεσμικής εξέλιξης που επέτρεψε στους ανεξάρτητους παραγωγούς να πωλούν ενέργεια στο εθνικό δίκτυο ανοίγοντας πρόσφορο έδαφος στο νέο οικοσύστημα που δημιουργήθηκε για συνεταιρισμούς που πριν δεν υπήρχαν.
Και τώρα έχουν την ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη, αλλά δεν είναι όλα τέλεια ακόμη. Υπάρχουν εμπόδια νομοθετικά, θέματα χρηματοδότησης και δημοσίων επενδύσεων γιατί συχνά απαιτείται κεφάλαιο για την αρχική επένδυση και το ξεπέρασμα μιας σειράς σύνθετων διαδικασιών για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ σε μια αγορά που δεν είναι φτιαγμένη για αυτές. Όμως αυτό είναι το στοίχημα: να γίνουμε ιδιοκαταναλωτές –ιδιοπαραγωγοί…».
•Εκπροσωπείτε ένα εγχείρημα που προσδιορίζεται ως «μαχητική ενέργεια». Τι μάχες έχουν μπροστά τους οι «ακτιβιστές» της ενέργειας;
Ανάμεσα σε άλλες να ισχυροποιήσουμε τις ΑΠΕ ως το κύριο μέσο χρήσης και εκμετάλλευσης για την αυτάρκειά μας σε ενέργεια, να κάνουμε την αγορά ευέλικτη για την πρόσβαση των ΑΠΕ, να αξιοποιήσουμε τα δίκτυα και να κάνουμε δικαιότερα τα κόστη. Μία επόμενη πρόκληση είναι ο τρόπος δικτύωσης και διανομής ενέργειας, το ποιος διαχειρίζεται τα δίκτυα σε συλλογικό επίπεδο. Γιατί το καθεστώς εκμετάλλευσης των ΑΠΕ δε βασίζεται μόνο στο συνεταιριστικό μοντέλο…».
•Ωστόσο στα μεγάλα έργα για τις ΑΠΕ ασκείται συχνά κριτική, ακόμη και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Στη χώρα μας διχάζει η κατασκευή ενός μεγάλου υδροηλεκτρικού φράγματος στον Αχελώο που απειλεί τους κατοίκους ενός χωριού και μια μεγάλη έκταση γης που θα πλημμυρίσει και δεν είναι η μόνη επένδυση που δυσφημίζει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας… Τι λέει η εμπειρία σας;
Στο τοπίο των εγκατεστημένων ΑΠΕ κυριαρχούν τα υδροηλεκτρικά μέσα επειδή είναι πολύ δυνατή μορφή παραγωγής ενέργειας και τη
χρησιμοποιούμε όταν τη χρειαζόμαστε-είναι ευέλικτη, τα φράγματα ανοίγουν και κλείνουν -αλλά εξαρτάται από το σχεδιασμό. Και τα μεγάλα έργα έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον και τους ανθρώπους.
Γι’αυτό είναι πλέον δύσκολο να κατασκευαστούν νέα και πλέον οι σχεδιασμοί αφορούν μικρότερα έργα που δεν εμποδίζουν τη ροή των ποταμών. Άλλωστε πρόκειται κυρίως για επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν το 1970, εκμεταλλευόμενες τα κανάλια και τα ποτάμια αναλόγως των γεωφυσικών προδιαγραφών της κάθε χώρας.
Εν τω μεταξύ αναπτύχθηκαν νέες μορφές ενέργειας, όπως είναι η αιολική που κυριαρχεί στον ευρωπαϊκό βορρά. Παραμένει ωστόσο δύσκολη επένδυση για τους συνεταιρισμούς γιατί προϋποθέτει μεγάλο αρχικό κεφάλαιο προκειμένου να ξεκινήσει τη λειτουργία του κι ας έχει μακροπρόθεσμα απόδοση.
Μία γρήγορα αναπτυσσόμενη μορφή ΑΠΕ είναι η ηλεκτρική, επειδή έχει σχετικά εύκολο ξεκίνημα- μπορείς να ξεκινήσεις από μικρές μονάδες και να τις αναπτύξεις στην πορεία- που επίσης έχει καλή απόδοση. Και παντού υπάρχει διστακτικότητα στην υιοθέτηση τέτοιων επενδύσεων όπως με κάθε τι καινούριο: το πιο αστείο που έχω ακούσει ήταν στην Πολωνία ότι οι αγελάδες κοντά στις ανεμογεννήτριες δεν παράγουν γάλα. Γελοιότητες.
Το μόνο πρόβλημα είναι ότι αλλάζουν το τοπίο, καθώς έχουν μεγάλη θεατότητα γι’αυτό και είναι σημαντικό να έχουν λόγο οι τοπικές κοινωνίες και οι πολίτες. Όλα τα άλλα είναι υπερβολές εκτός αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που οφείλεται σε κακό σχεδιασμό.
Και μπορεί κάθε μορφή ενέργειας να προκαλεί κάποιου είδους αντίκτυπο –πχ. για τα ηλιακά υπάρχει το θέμα του πως ανακυκλώνεις τα πάνελ για να αποφύγεις τα απόβλητα, ωστόσο από όλες τις μελέτες για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την παραγωγή ενέργειας σε όλες τις μορφές, οι ΑΠΕ έχουν το μικρότερο αντίκτυπο…».
«Αλλαγή για έναν ηλεκτρισμό 100% ανανεώσιμο και συνεταιριστικό σήμερα; Κι όμως γίνεται» έτσι συστήνονται στην ιστοσελίδα τους οι Enercoop, που συνοδεύουν την επωνυμία τους με την επεξήγηση «μαχητική ενέργεια». Μετά τη συζήτησή μας με τον κ.Ρισάρ αρχίσαμε να το πιστεύουμε…
Ερο Λουγκλίντε Ιγκλέσιας, μέλος του συνεταιρισμού Som Energia
«‘‘Είμαστε ενέργεια’’ ικανή να αλλάξει το σύστημα ηλεκτροδότησης»
Το εγχείρημα ξεκίνησε σαν ένα αστείο ή σαν μια πανεπιστημιακή εργασία: Το 2008 ένας Ολλανδός οικονομολόγος καθηγητής Πανεπιστημίου εγκαθίσταται στη Χιρόνα της Ισπανίας καθώς πρόκειται να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της πόλης.
Ομως προκειμένου να συνδέσει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι όπου θα έμενε, διαπίστωσε ότι η ιδιωτική εταιρεία χρέωνε ακριβά τη διασύνδεση στο δίκτυό της.
Προκειμένου να χρησιμοποιήσει ανανεώσιμες πηγές για τις ενεργειακές του ανάγκες αναζήτησε έναν τοπικό ενεργειακό συνεταιρισμό, για να ανακαλύψει έκπληκτος ότι δεν υπήρχαν στην ηλιόλουστη Ισπανία, σε αντίθεση με τη χώρα του όπου είναι διαδεδομένες.
Κάπως έτσι ξεκίνησε μια κουβέντα με τους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο που ανέλαβαν μια εργασία να διερευνήσουν τη δυνατότητα λειτουργίας ενός τέτοιου συνεταιρισμού στη Χιρόνα.
Σύντομα αυτό που ξεκίνησε ως μια πανεπιστημιακή εργασία πλαισιώθηκε και από άλλους ενδιαφερομένους, μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και φίλους των φοιτητών που άρχισαν να επεξεργάζονται την ιδέα.
Στις 10 Οκτωβρίου του 2010 εγκαινιάζεται ο συνεταιρισμός με τα πρώτα 150 μέλη και πριν εκπνεύσει ο χρόνος παίρνει νομική μορφή η Som Energia που στα καταλανικά σημαίνει «είμαστε ενέργεια». Τον Ιανουάριο του ’11 ξεκίνησαν να παίρνουν άδειες αγοράς και πώλησης ηλεκτρισμού στην ισπανική αγορά και τον Οκτώβριο με εθελοντές αγοραπωλητές έγινε η δοκιμαστική λειτουργία.
«Στόχος του συνεταιρισμού είναι να παράγει ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και να αλλάξει το σύστημα μετατρέποντάς το σε ένα ανανεώσιμο σύστημα, δημοκρατικό, έχοντας στο επίκεντρο τη φροντίδα των μελών και του περιβάλλοντος, κατά συνέπεια είναι ένας μη κερδοσκοπικός συνεταιρισμός», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Ερο Λουγκίλντε Ιγκλέσιας, από το διοικητικό συμβούλιο της Som Εnergia τον οποίο συναντήσαμε στο 4ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας και μας διηγείται την επιτυχημένη ιστορία του ενεργειακού συνεταιρισμού που σήμερα ξεπερνά τα 30.000 μέλη.
Ας τον αφήσουμε όμως να μας τα πει με τη σειρά καθώς όλο το διάστημα προετοιμασίας αρκετά μέλη επισκέπτονταν διαφορετικές πόλεις στην Καταλονία, εξηγώντας το εγχείρημα σε όλο και περισσότερους ανθρώπους προκειμένου να τους εμπλέξουν σε αυτό:
«Αν θέλουμε να αλλάξουμε το σύστημα χρειάζεται να είμαστε εκατομμύρια. Το 2012 αριθμούσαμε 1.600 μέλη και πολύ σύντομα άνθρωποι από όλη την περιοχή άρχισαν να στήνουν τοπικές ομάδες εθελοντών στην προσπάθεια ανάπτυξης του συνεταιρισμού στην περιοχή τους και εξέλιξης του έργου».
Η ανάπτυξή τους κινήθηκε σε ρυθμούς εκτόξευσης: Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 2014, ήρθαν μία η άλλη – δεν είχαν ζημιές ούτε κέρδη και έκτοτε επενδύουν στο σύστημά τους το περίσσευμα, παρά τις χαμηλές τιμές που εξασφαλίζουν για τα μέλη του δικτύου τους.
Σήμερα εκτείνονται σε περίπου 60 εθελοντικές ομάδες σε όλη την ισπανική επικράτεια, έχουν περισσότερα από 32.000 μέλη -το 86% εξ αυτών στην Καταλονία- και περισσότερα από 52.000 συμβόλαια ηλεκτροδότησης – οικιακά, διοικητικά και εταιρικά. Διατηρούν ένα γραφείο στη Χιρόνα με 35 εργαζομένους.
Ο τζίρος το 2016 έφτασε τα 21 εκατομμύρια ευρώ. Η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι σήμερα είναι 8 εκατομμύρια «γιατί ένας από τους στόχους μας είναι να παράγουμε όση ενέργεια χρειάζονται αυτοί με τους οποίους έχουμε συμβόλαιο. Βασικά παράγουμε ενέργεια από ηλιακούς συλλέκτες, μικρές υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις, μία μονάδα βιοαερίου και σύντομα θα έχουμε και ανεμογεννήτριες», μας εξηγεί.
Πιστεύει ότι αυτό το μοντέλο θα μπορούσε εύκολα να υιοθετηθεί και στη χώρα μας αφού η αρχική επένδυση εγκατάστασης δεν κοστίζει τόσο όσο απαιτείται από άλλες πηγές.
«Θέλουμε να παράγουμε ενέργεια από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους, να εκδημοκρατίσουμε το σύστημα αφού ο καθένας μπορεί να παράγει ενέργεια. Βλέπουμε τον συνεταιρισμό μας σαν ένα κοινωνικό κίνημα – γιατί αν είναι να αλλάξουμε το σύστημα, ο συνεταιρισμός είναι το καλύτερο εργαλείο…».
• Δεν είστε όμως και μια επιχείρηση;
«Δίνουμε χαμηλές τιμές στα μέλη μας, επενδύουμε ένα μέρος των εσόδων μας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξασφαλίζοντας κέρδος για τους ανθρώπους και το περιβάλλον. Επιπλέον πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν σχέση με την αλληλέγγυα οικονομία απέκτησαν βλέποντας τα οφέλη και έγιναν μέλη μας, χτυπώντας έμπρακτα την καπιταλιστική αγορά. Είμαστε ενέργεια – είμαστε ένα κοινωνικό κίνημα», παρατηρεί ο Ερο με τον ενθουσιασμό που και στην παρουσίασή τους το έκανε να μοιάζει τόσο απλό.
Ιωάννα Σωτήρχου
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
