Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά τη συνάντησή της με τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Στρασβούργο την περασμένη εβδομάδα, ανακοίνωσε άμεση κινητοποίηση ευρωπαϊκών πόρων, ύψους 2,2 δισ., ως ενίσχυση για τις συνέπειες των καταστροφικών πλημμυρών στη Θεσσαλία. Έχετε ήδη εκδώσει ανακοίνωση σχετικά σχολιάζοντας τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης, το ύψος της ενίσχυσης, την προέλευση των κεφαλαίων αλλά και άλλες σημαντικές παραμέτρους που χρειάζεται να γνωρίζουν οι πολίτες.
Καταρχάς χρειάζεται να επισημανθεί η καθυστέρηση με την οποία η ελληνική κυβέρνηση απευθύνθηκε στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης με επίσημο τρόπο προς τον αρμόδιο επίτροπο, και όχι με προσωπική επικοινωνία με την πρόσφατα φιλοξενούμενη του πρωθυπουργού στα Χανιά, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στη συνέχεια, να σημειωθεί ότι δεν υπήρξε από την ελληνική κυβέρνηση αίτημα για συνδρομή από άλλες χώρες με σωστικά συνεργεία. Ας δούμε το πρόσφατο παράδειγμα της Σλοβενίας, όπου στις 3 Αυγούστου πλημμύρισαν τα 2/3 της έκτασης της χώρας: Η κυβέρνηση της Σλοβενίας, σε μία μέρα απέστειλε συγκεκριμένη ενημέρωση για την κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητώντας τη βοήθεια και την αρωγή της ΕΕ. Την τρίτη ημέρα, Αυστρία, Κροατία, Τσεχία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Σλοβακία προσέτρεξαν στη βάση αυτής της ενημέρωσης με εξοπλισμό, σωστικά μέσα, εξειδικευμένο προσωπικό και άλλα. Την πέμπτη ημέρα υπήρξε επίσκεψη της Επιτρόπου, ενώ την έκτη ημέρα ανακοινώθηκαν τα πρώτα βήματα της ΕΕ για χρηματοδότηση άνω των 2,7 δισ. ευρώ. Η Σλοβενία είναι μια χώρα με έκταση 20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου και η Θεσσαλία μόνο έχει έκταση 14.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου.
Εν συνεχεία, είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί ότι τα χρήματα που ανακοινώθηκαν ως ενίσχυση δεν είναι νέα χρήματα. Πρόκειται για ανακατεύθυνση υπαρχόντων πόρων. Είτε για κονδύλια που είναι αδιάθετα από τα Ταμεία Συνοχής και την Κοινή Αγροτική Πολιτική από την προγραμματική περίοδο 2014-2020. Ωστόσο, δεν διευκρινίζεται πόσα είναι αυτά και γιατί παραμένουν αδιάθετα, ειδικά μετά τη σχεδόν απόλυτη άρση αιρεσιμοτήτων κατά την περίοδο της πανδημίας. Επίσης πρόκειται για κονδύλια από την τρέχουσα ΚΑΠ που μπορούν να πάνε στην αποκατάσταση γεωργικών υποδομών, είτε στον καμμένο Έβρο, είτε στην πλημμυρισμένη Θεσσαλία, αντί να πάνε εκεί που ως σήμερα όριζε το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο. Δεν διευκρινίζεται πόσα είναι αυτά. Το ίδιο ισχύει και για κονδύλια από το τρέχον ΕΣΠΑ και την αποκατάσταση υποδομών. Τα παραπάνω αθροίζουν έως και 2,25 δισ. ευρώ και δεν αποτελούν νέα, «φρέσκα» χρήματα από την ΕΕ. Το Ταμείο Αλληλεγγύης έχει εξαντληθεί. Από του χρόνου, εφόσον τα κράτη μέλη συμφωνήσουν να αυξήσουν το μέγεθος του Ταμείου Αλληλεγγύης, και κατόπιν έγκρισης της αίτησης που θα κάνει η Ελλάδα, μπορεί να είναι διαθέσιμα έως και 400 εκατ. ευρώ νέα χρήματα.
Όμως τα όποια χρήματα πρόκειται να διατεθούν χρειάζεται να συγκριθούν με τα χρήματα που ήδη διατέθηκαν από τον ίδιο πολιτικό μηχανισμό, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο μετά τις καταστροφές που επέφερε η κακοκαιρία του Ιανού και να κριθεί η αποτελεσματικότητά τους. Το δόγμα «εκκενώστε και αποζημιώστε» είναι προφανώς ατελέσφορο. Το κόστος της ανεπαρκούς πολιτικής αντίδρασης απέναντι στην επιστημονική γνώση και της κλιματικής πολιτικής μετριασμού και προσαρμογής είναι δυσβάσταχτο.
Συνεπώς το ζητούμενο δεν είναι κυρίως το ύψος των διατιθέμενων κονδυλίων αλλά η κατεύθυνσή τους;
Το θέμα είναι η κατεύθυνση, η απορρόφηση, η αποτελεσματικότητα των έργων. Μετά τον Ιανό είδαμε χρήματα που σπαταλήθηκαν και έργα που δεν έγιναν, είδαμε έργα που έγιναν και κατέρρευσαν. Χρειάζεται να έχουμε οδηγό τη γνώση ότι μπροστά μας είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια υγεία από όσες έχουμε συναντήσει. Ότι μπροστά μας διαφαίνεται η κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής, όσο περισσότερο οι πολίτες αντιλαμβάνονται πως το κράτος αδυνατεί να εκπληρώσει τη βασική του αποστολή: την προστασία των ανθρώπων και της περιουσίας τους.
Άλλες ευρωπαϊκές χώρες που πρόσφατα επλήγησαν από ανάλογες καταστροφές, τι περισσότερο ή διαφορετικό έχουν πράξει;
Αν επανέλθουμε στην περίπτωση της Σλοβενίας, που βρίσκεται πλέον ένα μήνα μετά τις καταστροφές, η κυβέρνηση της χώρας, έχοντας υπολογίσει τις ζημιές σε 7 δισ. ευρώ, συζήτησε με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μελέτησε το ισπανικό μοντέλο και αποφάσισε να επιβάλει στις τράπεζες της χώρας, οι οποίες, όπως και οι δικές μας σημειώνουν μεγάλα κέρδη, φόρο 0,02% στο σύνολο του ενεργητικού τους επί πέντε έτη. Αυτό έχει αποτέλεσμα 102 εκατ. ευρώ ανά έτος. Στη δική μας χώρα, ο κ. Χατζηδάκης ανακοίνωσε συμφωνία με την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, με βάση την οποία θα πάρουμε 50 εκατ. ευρώ.
Πλημμύρες, πυρκαγιές, φυσικές καταστροφές συμβαίνουν σε πολλές χώρες και, από ό,τι μας δείχνουν οι επιστήμονες, θα συνεχίσουν να συμβαίνουν ως συνέπειες της κλιματικής κρίσης όλο και περισσότερο. Δεν πρόκειται για θέσφατο, πρόκειται για αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη. Εξίσου στα χέρια των πολιτών και των πολιτικών, ως συνέχεια και επιλογή τους, είναι και η αντιμετώπισή τους, πριν και μετά την εκδήλωσή τους. Ή μήπως έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί η ώρα της αλλαγής;
Όπως πολύ σωστά είπατε, τα φαινόμενα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια δεν προέρχονται από κάποιο θεό ούτε από τη φυσική λειτουργία του πλανητικού συστήματος. Προέρχονται κατά κύριο λόγο από την πολιτική απόφαση να καίμε ορυκτά καύσιμα, να χρησιμοποιούμε δηλαδή πετρέλαιο, λιγνίτη, άνθρακα και άλλα ορυκτά. Προέρχονται από την πολιτική απόφαση να έχουμε πραγματοποιήσει φέτος στον πλανήτη 7 τρισ. ευρώ επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων και αντίστοιχα στην Ευρώπη 1 τρισ. ευρώ, που προέρχονται από κυβερνήσεις σαν τη δική μας η οποία προωθεί τις εξορύξεις. Υπάρχουν εγκληματικές πολιτικές ευθύνες για αυτό που συμβαίνει ενάντια στην επιστημονική πραγματικότητα.
Είναι γεγονός ότι η πρόληψη είναι πάντα φθηνότερη από την αποζημίωση. Πλέον όμως δεν μπορούμε να μιλάμε για πρόληψη στην κλιματική κρίση. Η πρόληψη λέγεται προσαρμογή. Πρώτα θα πρέπει να μειώσουμε τα αίτια, δηλαδή τη χρήση ορυκτών καυσίμων, αυξάνοντας τη χρήση των ΑΠΕ, με παράλληλο σεβασμό στη βιοποικιλότητα, με συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και με εκδημοκρατισμό της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής ενέργειας. Συνάμα να υλοποιούμε έργα για προστασία απέναντι σε φαινόμενα που ξέρουμε ότι είναι ήδη εδώ, όπως οι πλημμύρες, και σε υλικές υποδομές (αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, δρόμοι, γέφυρες κ.λπ.) και σε άυλες υποδομές (χρηματοοικονομικές, δημοσιονομικές, ορθολογική ενίσχυση της πυροσβεστικής, τοπικές ομάδες αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών).
Τέλος, πρέπει να μιλήσουμε και για το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό. Γιατί, ξέρετε, δεν τα κάψαμε μαζί. Ένας άνθρωπος που γεννιέται σήμερα δεν φταίει σε τίποτα για το ότι ήρθε σε ένα τόσο εχθρικό κόσμο. Η Αφρική σήμερα εκπέμπει το 4% των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων, αλλά πλήττεται με μεγαλύτερη σφοδρότητα από τις φυσικές καταστροφές λόγω έλλειψης υποδομών. Το πλουσιότερο 10% των ευρωπαίων πολιτών εκπέμπει το 50% των ρύπων, ενώ το φτωχότερο 10% δεν εκπέμπει ούτε καν το 10% των ρύπων.
Κάθε φορά που φτάνουμε σε αυτό το σημείο της συζήτησης, αναρωτιέμαι –με μια σχετική απελπισία– πώς θα γίνουν όλα αυτά κοινή γνώση της πλειοψηφίας των πολιτών…
Έχουμε απέναντί μας έναν τεράστιο και πολύ αποτελεσματικό μηχανισμό προπαγάνδας που χρηματοδοτείται από τις πετρελαϊκές εταιρείες εδώ και δεκαετίες, ώστε να μην υπάρχει πλατιά λαϊκή γνώση για το έγκλημα που συντελείται ενάντια στην ανθρωπότητα. Ίσως σας στεναχωρήσω, αλλά είναι πολύ αργά για την Παιδεία. Για εμάς στην Αριστερά η Παιδεία είναι το μεγαλύτερο όπλο στη φαρέτρα μας στη μάχη για έναν καλύτερο κόσμο. Όμως πλέον υπάρχει η φυσική διάσταση των πραγμάτων: ο πλανήτης δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί μαζί μας. Τα παιδιά που είναι σήμερα στο σχολείο δεν έχουν κανένα τρόπο να επιδράσουν διότι δεν έχουμε μπροστά μας δεκαοχτώ χρόνια για να εκπαιδεύσουμε μια γενιά. Η δράση μας πρέπει να είναι συνεχής, πολιτική, συλλογική, ριζοσπαστική με επίκεντρο τον άνθρωπο και οδηγό την επιστήμη.
Ο Πέτρος Κόκκαλης είναι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, μέλος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων του Ευρωκοινοβουλίου.
Ζωή Γεωργούλα
