Είναι γνωστό ότι ο Σωκράτης πίστευε πως η αισθητική (το κάλλος) και η ηθική (το αγαθόν) είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Χιλιάδες χρόνια μετά, ο Μπάουμγκαρτνερ με το έργο του εισήγαγε την αισθητική ως ξεχωριστό κλάδο της Φιλοσοφίας, ενώ ήταν ο μεγάλος Φρειδερίκος Νίτσε που είχε διακηρύξει ότι «η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος».
Ε, λοιπόν το μέλλον είναι εδώ. Και αλίμονο σε όποιον δεν το ακούει. Αυτό διδάσκουν τα παιδιά και οι δάσκαλοι του θεάτρου. Αυτό διδάσκει όλος ο κόσμος της τέχνης που ξεσηκώθηκε με αφορμή τον υποβιβασμό των πτυχίων των θεατρικών σχολών. Όμως αυτός ο υποβιβασμός δεν ήταν παρά η αφορμή. Η σπίθα που έβαλε φωτιά στην κρίσιμη μάζα η οποία συσσωρευόταν επί έτη και έτη.
Το περιγράφει εξαιρετικά ο σπουδαίος αναλυτής των καιρών μας και υποδειγματικός δάσκαλος, ο αξέχαστος Βασίλης Ραφαηλίδης (1934-2000) στο βιβλίο του «Στοιχειώδης αισθητική» (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1992). Μιας και τίποτα δεν άλλαξε (προς το καλύτερο εννοείται, γιατί προς το χειρότερο τα πράγματα έχουν πάρει τον κακό κατήφορο) από τότε μέχρι σήμερα, αποτελεί νομίζω συμβολή στην κατανόηση των τεκταινομένων στις μέρες μας η αντιγραφή του οπισθόφυλλου από το βιβλίο.
Εγραφε λοιπόν ο Βασίλης Ραφαηλίδης: «Επειδή η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος, επειδή η ηθική του ελληνικού παρόντος είναι η απάτη, επειδή η αισθητική δεν έχει παρόν εδώ στην Ελλάδα, επειδή στην Ελλάδα παρόν είναι το παρελθόν, επειδή τούτο το παρελθόν δεν έχει μέλλον, επειδή το μέλλον γενικώς είναι αόριστον παντού στον κόσμο πλην της Ελλάδος, όπου είναι οριστικόν καθότι θανατερόν, επειδή η τέχνη είναι μια παρηγοριά κι ένα καταφύγιο απ’ τη μιζέρια και την αθλιότητα, επειδή η μιζέρια και η αθλιότητα περίσσεψαν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα (σ.σ.: πού να δεις τι έγινε μετά, Βασίλη Ραφαηλίδη, και κλείνω την παρένθεση), επειδή η πολιτική στερείται αισθητικής διότι στερείται ηθικής, επειδή πολλοί καλλιτέχνες, στερούμενοι ουσιαστικής αισθητικής παιδείας, επιχειρούν να ασχοληθούν με την πολιτική για να χάσουν και τη λιγοστή αισθητική παιδεία που είχαν, επειδή θέλουμε να τους προφυλάξουμε απ’ αυτή τη συμφορά, για όλα αυτά τα επειδή και για πολλά άλλα, η ενασχόληση με την τέχνη στην Ελλάδα καθίσταται πρόβλημα επείγον».
Σ’ αυτήν την αγωνία του επείγοντος, στεντορείως διατυπωμένη από τον Βασίλη Ραφαηλίδη, κανείς δεν έδωσε σημασία για δεκαετίες, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει η ανηθικότητα της ασχήμιας. Πολύ λογικά λοιπόν, πολύ ηθικά και πολύ αισθητικά, τώρα που την ασχήμια διαχειρίζεται, διακηρύττει και επιβάλλει στανικά η πιο ανήθικη μεταπολιτευτική κυβέρνηση, συνέβη η έκρηξη, η πιο ελπιδοφόρα έκρηξη του καιρού μας, για να μας δείξει ότι η Ιστορία ποτέ δεν τεμπελιάζει. Για να μας δείξει ότι η τέχνη ή θα είναι ανατρεπτική, ή δεν θα είναι τέχνη.
Στην ταινία «Η θρυλική Μα Ρέινι» (σκηνοθεσία George C. Wolf), λέει σε κάποιο σημείο η μάνα όλων των μπλουζ (ερμηνεία Viola Davis): «Όσο περισσότερη μουσική έχει ο κόσμος τόσο πιο γεμάτος είναι. Οι λευκοί δεν ξέρουν από μπλουζ. Ακούν μόνο το αποτέλεσμα, αλλά δεν ξέρουν πώς βγήκε. Δεν ξέρουν ότι έτσι μιλάει η ζωή. Δεν τραγουδάς για να νιώσεις καλά. Τραγουδάς για να καταλάβεις τη ζωή».
Ας το επαναλάβουμε: «Τραγουδάς για να καταλάβεις τη ζωή». Αυτό ακριβώς δηλαδή που αντιμάχονται όλες οι εξουσίες, προσπαθώντας την αποκοπή του καθενός ανθρώπου (και, αν είναι δυνατόν, όλων) από το νόημα της ζωής: την οικειοθελή κώφωση στον καθολικό ήχο της ζωής. Την αποκοπή από την παιδεία, τη μαθητεία στην ομορφιά του κόσμου. Η υποβάθμιση των πτυχίων των δραματικών σχολών δεν είναι εξαίρεση, αλλά ο κανόνας στην όλη πολιτική για την παιδεία.
Η υποβάθμιση των σπουδών, ο αποκλεισμός 50.000 παιδιών από το πανεπιστήμιο, η απαξίωση του δημόσιου πανεπιστημίου προς όφελος των κολεγίων και των σχολαρχών και προπαντός η θηριώδης ρήση του πρωθυπουργού ότι «δεν μπορούν και δεν πρέπει να πάνε όλοι στο πανεπιστήμιο» είναι λίγα μόνο από τα υλικά που αποτέλεσαν τα βιολογικό υπόστρωμα για την εκρηκτική ωραιότητα που πλημμύρισε τους δρόμους.
Αναφανδόν με την ομορφιά λοιπόν. Πώς αλλιώς;
Κώστας Καναβούρης
