Ο Γκέρχαρντ Φάλκνερ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους γερμανόφωνους ποιητές και ίσως αυτό, διαβάζοντας το άνω των εξακοσίων σελίδων Apollokalypse, να μην αποτελεί κάτι το παράδοξο. Και αυτό γιατί ίσως μόνο ένας ποιητής θα μπορούσε να αποτυπώσει το Βερολίνο πριν και μετά την πτώση του τείχους με τρόπο ιδιοσυγκρασιακό και όχι, ως είθισται, πολιτικό, αδιαφορώντας συνειδητά για την ερμηνεία και την ευθύγραμμη εξιστόρηση των γεγονότων, αρνούμενος να ταχθεί στη μία ή την άλλη πλευρά της Ιστορίας, προσαρμόζοντας την αφήγησή του στις δοθείσες προδιαγραφές.
«Ετσι πήγαινε η κουβέντα όλο το βράδυ. Το θέμα μ’ ενδιέφερε, φυσικά. Τότε έπεσε στο τραπέζι η λέξη Apollokalypse: Απόλλων, το σύμβολο της ομορφιάς, Καλυψώ, το σύμβολο της αποπλάνησης, και Αποκάλυψη, το σύμβολο της καταστροφής».
Το μυθιστόρημα αποτελεί την κάπως λοξή προσωπογραφία του αφηγητή Γκέοργκ Αουτενριτ, μέσω της οποίας διαθλάται η εικόνα μιας ολόκληρης γενιάς. Δεν υπάρχουν και πολλά περισσότερα να αναφέρει κανείς σχετικά με την υπόθεση και την πλοκή, το χωροχρονικό πλαίσιο είναι αρκετό. Ο Φάλκνερ, που δούλευε είκοσι χρόνια τις σελίδες αυτές, εμπνέεται, καθοδηγείται και αντιμάχεται με τα ιερά τέρατα του μοντερνισμού, παρότι με μέθοδο που μάλλον φαινομενικά προσιδιάζει στο μεταμοντέρνο μυθιστόρημα. Το Apollokalypse βαδίζει στα χνάρια του Τζόις (Η αγρύπνια των Φίνεγκαν) και του Μπροχ (Βιργιλίου θάνατος), όχι ως απλή φιλοδοξία μίμησης, αλλά με διάθεση συνομιλίας. Ο όρος ποιητικό μυθιστόρημα είναι στενός για να το χωρέσει. Και αν ο χρόνος μόνο θα αναδείξει τη θέση του Apollocalypse στον κανόνα του μέλλοντος, έχει ενδιαφέρον να σταθεί κανείς και να σχολιάσει πως παρότι το όραμα του Φάλκνερ κοιτάζει προς τις πλέον υψηλές λογοτεχνικές κορυφές, αποφεύγει την απώλεια της επαφής με τον σύγχρονο κόσμο, μιλώντας για ανθρώπους και γεγονότα της εποχής του, δεν προδίδει έτσι τις πηγές του μυθιστορήματος ως λαϊκού είδους.
Στις σελίδες του, ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει πλείστα ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα, θα βρεθεί και από τις δυο πλευρές του τείχους, θα γίνει μάρτυρας της δράσης κατασκόπων και ένοπλων ομάδων, θα γευτεί τη γλυκόπικρη γεύση του αμερικάνικου ονείρου, θα είναι παρών στην ανάδυση μιας νέας μητρόπολης. Παρά το βάρος της Ιστορίας η ζωή προσαρμόζεται και προχωρά, η τέχνη αποτελεί καταφύγιο και εφαλτήριο, οι σεξουαλικές ορμές ζητούν ικανοποίηση. Στο πρόσωπο του Γκέοργκ Αουτενριτ καθρεφτίζεται αυτή η διαρκής δίνη περιστροφής, χαρακτηριστική μιας περιόδου που διέθετε μαγεία, η άφιξη της επόμενης μέρας και η πίστη σ’ ένα καλύτερο αύριο, σε πείσμα της απομάγευσης της νεωτερικότητας και πριν κάποιοι σημάνουν το τέλος της Ιστορίας. Η γραφή του Φάλκνερ μοιάζει να στρέφεται ενάντια στη μονοσήμαντη πρόσληψη του κόσμου και της Ιστορίας. Τα πράγματα δεν είναι είτε έτσι είτε αλλιώς, αλλά και έτσι και αλλιώς, ενίοτε δε και ταυτόχρονα, και οι άνθρωποι ευτυχείς και χαμένοι έξω από μια συνετή και μέση ζωή. Δεν είναι τυχαία η παράδοση της αφήγησης σ’ ένα πρόσωπο αφερέγγυο που σταδιακά απολύει οποιαδήποτε εμπιστοσύνη από πλευράς αναγνώστη, ιδιαίτερα καθώς επιχειρεί να φιλοτεχνήσει την αυτοπροσωπογραφία του. Ο Αουτενριτ προκαλεί μια γοητευτική αντιπάθεια, σαν να έχει ξεπηδήσει από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος του Μπάλαρντ.
Ο Φάλκνερ κατασκευάζει λογοτεχνία χρησιμοποιώντας πρωτίστως υλικά της ποίησης, με κυρίαρχη τη γλώσσα, την επιλογή και την τοποθέτηση των λέξεων. Φλερτάρει με τον βερμπαλισμό, που αποτελεί ίδιο γνώρισμα μιας αφήγησης του εγώ, εντυπωσιακή στη σύνθεση και αβέβαιη ως προς το περιεχόμενο, αλλά δεν υποκύπτει άνευ όρων, δεν αποπροσανατολίζεται. Ποιητής, άλλωστε, ίσως τελικά και να είναι εκείνος που αντιστέκεται στη γοητεία των λέξεων μέχρι να βρει εκείνη που γυρεύει, όσες και αν είναι αυτές που απαιτούνται για να υψωθεί το οικοδόμημα. Το Apollocalypse διαβάζεται με όρους ποίησης, η κάθε λέξη σημαίνει κάτι, το συναίσθημα αποτελεί τον οδηγό εδώ, η πλοκή έπεται. Αναπόφευκτα, υπάρχουν κομμάτια ερμητικά κλειστά, αρνούμενα κάθε απόπειρα αναγνωστικής εισόδου. Η μετάφραση της Αγαθαγγελίδου αποτελεί έναν γλωσσικό άθλο, που εξασφαλίζει τη διατήρηση της ποιητικής πρόσληψης του έργου κατά τη μεταφορά του στην ελληνική. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Αγαθαγγελίδου αναμετράται με το σύμπαν του ποιητή, είχε προηγηθεί το σπονδυλωτό ποίημα Πόλη αμφίδρομης επικοινωνίας – Ground Zero (εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2015), στο οποίο ο απόηχος του τρομοκρατικού χτυπήματος της 11ης Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη περιστρέφεται γύρω από το Βερολίνο των τελευταίων δεκαετιών.
Λογοτεχνικά έργα, όπως το Apollocalypse, δεν απαιτούν μονάχα την επάρκεια του αναγνώστη, αλλά γυρεύουν την επιμονή και την παράδοσή του. Μόνο έτσι μπορούν να λειτουργήσουν και να τον ανταμείψουν. Γι’ αυτά τα βιβλία υπάρχει η φράση «αναγνωστική εμπειρία».
