‘Ηταν κάποτε το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων

Δημιούργημα των τοπικών ακτιβιστών και ριζοσπαστών του Όκλαντ Χιούι Νιούτον και Μπόμπι Σιλ, οι Μαύροι Πάνθηρες εξελίχθηκαν σύντομα στη μεγαλύτερη και πιο εξέχουσα εκδήλωση της ιδεολογίας της “Μαύρης Δύναμης” μετά τη δημιουργία τους τον Οκτώβριο του 1966. Ωστόσο, πολλά σχετικά με τους Πάνθηρες παραμένουν είτε ξεχασμένα είτε διαστρεβλωμένα, με την εικονογραφία με τα όπλα να υποκαθιστά τη βαθύτερη κατανόηση των στόχων τους.

Προς αποκατάσταση της αλήθειας, αυτό που ακολουθεί είναι μια εισαγωγή στο Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων (ΚΜΠ) – μια ομάδα που μισό αιώνα μετά την ίδρυσή της έχει ακόμη πολλά να μας διδάξει για την οργάνωση, την ιδεολογία και τους κινδύνους της προώθησης του επαναστατικού σοσιαλισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων ακολούθησε τα βήματα προηγούμενων αριστερών ομάδων μαύρων, όπως η Αδελφότητα του Αφρικανικού Αίματος και το Εθνικό Κογκρέσο των Νέγρων. Όπως και οι προκάτοχοί τους, οι Μαύροι Πάνθηρες ασπάστηκαν τόσο τον μαύρο εθνικισμό όσο και τον σοσιαλισμό. Ο Σιλ και ο Νιούτον επιδίωξαν να δημιουργήσουν μια οργάνωση που θα μπορούσε να υπερασπιστεί τη μαύρη κοινότητα από την αστυνομική βία, προσφέροντας παράλληλα ένα αιχμηρό αντικαπιταλιστικό όραμα.

Σε αντίθεση με τις μεγάλες οργανώσεις του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα, το ΚΜΠ έβλεπε την μελλοντική του βάση ως το “μαύρο αστικό λούμπεν προλεταριάτο”, όπως περιέγραψε ο Έλντριτζ Κλίβερ, ένας από τους πρώτους ηγέτες της ομάδας, στο φυλλάδιό του “Για την ιδεολογία του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων”.

Για τον Cleaver και άλλους ηγέτες του ΚΜΠ, το μαύρο λούμπεν προλεταριάτο αποτελούνταν από εκείνους που βρίσκονταν “μονίμως σε εφεδρεία” – Αφροαμερικανούς στο Όκλαντ και αλλού που δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά ή να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονταν για να ανταγωνιστούν σε ένα εκσυγχρονιζόμενο εργατικό δυναμικό. Προσέβλεπαν σε αυτό το τμήμα του πληθυσμού -και όχι στον παραδοσιακό παράγοντα της επανάστασης, την οργανωμένη εργατική τάξη- για να δώσουν δύναμη στον αγώνα τους ενάντια στη λευκή υπεροχή, τον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό.

Γεννημένο στο Όκλαντ, μια πόλη με μακρά ιστορία ριζοσπαστισμού και αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα, το ΚΜΠ δημιούργησε τελικά παραρτήματα σε όλη τη χώρα – από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Σικάγο και το Νότο, σε μέρη τόσο διαφορετικά όσο το [φτωχό] Ουίνστον-Σέιλεμ της Βόρειας Καρολίνας και το [πλούσιο] Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ. Στο απόγειό του, το ΚΜΠ καυχιόταν για περισσότερα από 5.000 μέλη σε εθνικό επίπεδο. Έφταναν σε πολύ περισσότερους μέσω της εφημερίδας τους, της Black Panther, η οποία είχε κυκλοφορία 250.000.

Αυτό που συνέδεε τα διάφορα παραρτήματα δεν ήταν απαραίτητα μια ηγεσία από πάνω προς τα κάτω, αλλά ένα ήθος της Μαύρης Δύναμης, της κοινοτικής οργάνωσης και του σοσιαλισμού που διοχέτευε την ενέργεια των νεαρών Αφροαμερικανών που ήταν εξοργισμένοι από την υποκρισία του φιλελευθερισμού της Μεγάλης Κοινωνίας και την αναλγησία του συντηρητισμού της Νέας Δεξιάς. Νέοι, ταλαντούχοι ηγέτες άνθισαν σε τοπικό επίπεδο, με σημαντικότερο τον Φρεντ Χάμπτον του Σικάγου.

Αντιστεκόμενοι στην αστυνομική βία στο Όκλαντ, οι Πάνθηρες υιοθέτησαν την ένοπλη αυτοάμυνα, μια τακτική που χρησιμοποιούσαν πολλοί Αφροαμερικανοί σε όλο τον αμερικανικό Νότο. Η γεωγραφική σύνδεση δεν ήταν απαραιτήτως σύμπτωση. Ιδρυμένο από δύο Νότιους (ο Σιλ γεννήθηκε στο Τέξας, ο Νιούτον στη Λουιζιάνα), το ΚΜΠ μοιράστηκε το εμβληματικό του σύμβολο με την Οργάνωση Ελευθερίας της κομητείας Λάουντς της Αλαμπάμα (που οργανώθηκε από τον Καρμάικλ). Και οι δύο ομάδες αμφισβήτησαν άμεσα τη λευκή υπεροχή στη βάση.

Αλλά για το ΚΜΠ, ο αγώνας κατά του ρατσισμού ήταν ελλιπής χωρίς αγώνα κατά του καπιταλισμού. Η πλατφόρμα δέκα σημείων του 1966, η σαφέστερη προγραμματική έκφραση της πολιτικής της ομάδας, περιείχε μια κριτική ανάλυση τόσο της λευκής υπεροχής όσο και του καπιταλισμού στην Αμερική. Μεταξύ των αιτημάτων τους ήταν η “πλήρης εργασία”, η “αξιοπρεπής στέγαση” και ένα “δημοψήφισμα υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών” για να καθοριστεί αν οι Αφροαμερικανοί επιθυμούσαν να αποσχιστούν από τις ΗΠΑ και να σχηματίσουν τη δική τους αυτοδιοικούμενη κοινότητα.

Καθένας από αυτούς τους στόχους, μαζί με τους υπόλοιπους που περιγράφονταν στο πρόγραμμα δέκα σημείων, υποδείκνυε μια οργάνωση που ήδη συνέδεε διάφορα σκέλη της αριστερής σκέψης που επικρατούσαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Μεταξύ των σημαντικότερων δραστηριοτήτων των Πανθήρων ήταν οι κοινωνικές υπηρεσίες ή τα “προγράμματα επιβίωσης”. Το πιο διάσημο ήταν το πρόγραμμα δωρεάν πρωινού, το οποίο παρείχε γεύματα σε πολλούς εξαθλιωμένους αφροαμερικανούς νέους στο Όκλαντ. Ένα άλλο ήταν το τοπικό πρόγραμμα αγωγής υγείας, το οποίο βοηθούσε τους Αφροαμερικανούς που δεν είχαν πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη.

Μαζί, τα περισσότερα από εξήντα προγράμματα επιβίωσης επέτρεψαν στους Μαύρους Πάνθηρες να κερδίσουν την υποστήριξη πολλών αγωνιζόμενων Αφροαμερικανών της εργατικής τάξης, βελτιώνοντας άμεσα το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων, ακόμη και καθώς έδειχναν προς ένα σοσιαλιστικό μέλλον.

Οι ΚΜΠ ήταν επίσης γνωστοί για τις περιπολίες των αστυνομικών του Όκλαντ στους δρόμους. Οπλισμένοι με καραμπίνες και βιβλία του νόμου της Καλιφόρνιας, γύριζαν στην πόλη και παρακολουθούσαν τη δράση της αστυνομίας, επιδιώκοντας να περιορίσουν την αστυνομική βία. Η επίδειξη των όπλων τους ώθησε τη Γενική Συνέλευση της Καλιφόρνιας να περάσει και τον τότε κυβερνήτη Ρόναλντ Ρίγκαν να υπογράψει τον νόμο Mulford Act του 1967, ο οποίος απαγόρευε τη δημόσια μεταφορά γεμάτων όπλων.

Ούτε η αστυνομία είδε με καλό μάτι την ένοπλη εποπτεία των Πανθήρων. Την ίδια χρονιά που ψηφίστηκε ο νόμος Mulford, ένας κυκλοφοριακός έλεγχος εξελίχθηκε σε ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ του Νιούτον και του αστυνομικού του Όκλαντ Τζον Φρέι, ο οποίος πέθανε επί τόπου. Οι μετέπειτα δίκες του Νιούτον χρησιμοποιήθηκαν από την αμερικανική αριστερά, με το “Λευτεριά στον Χιούι” να υιοθετείται ως μια κραυγή συσπείρωσης ενάντια στην καταπίεση, την αστυνομική βία και τη λευκή υπεροχή στην αμερικανική κοινωνία.

Στις τάξεις της κυβέρνησης δημιουργήθηκε άγχος για την απειλή που αποτελούσαν οι Πάνθηρες για την εθνική ασφάλεια της χώρας. Εκτός από τις περιοδικές επιδρομές και ενέδρες της αστυνομίας, το FBI, υπό την αιγίδα του διαβόητου πλέον COINTELPRO (Πρόγραμμα Αντικατασκοπείας), ξεκίνησε πόλεμο εναντίον των Πανθήρων. Το FBI έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παραρτήματα του Όκλαντ και του Σικάγου, σπέρνοντας τη δυσπιστία μεταξύ των μελών του ΚΜΠ και αφήνοντας συχνά τα μέλη του κόμματος αβέβαια για το ποιον ακριβώς μπορούσαν να εμπιστευτούν.

Η δολοφονία του Χάμπτον και του ηγέτη του ΚΜΠ του Ιλινόις, Μαρκ Κλαρκ, κατά τη διάρκεια επιδρομής της αστυνομίας του Σικάγου στο διαμέρισμα του Χάμπτον στις 4 Δεκεμβρίου 1969 έδειξε μέχρι πού θα έφταναν οι τοπικές και εθνικές αρχές για να καταστείλουν το ΚΜΠ. Ακόμα και τα προγράμματα δωρεάν πρωινού της ομάδας -που αναγνωρίστηκε ότι ενδεχομένως ριζοσπαστικοποιούσαν μια νέα γενιά Αφροαμερικανών- μπήκαν στο στόχαστρο του FBI και των τοπικών αρχών επιβολής του νόμου.

Υπό το βάρος της σοβαρής κρατικής καταστολής, ξέσπασαν τελικά διαμάχες για τις ανομοιογενείς δραστηριότητες της ομάδας. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι Μαύροι Πάνθηρες είχαν διασπαστεί τόσο κατά μήκος ιδεολογικών όσο και τακτικών γραμμών.

Ο Χιούι Νιούτον ήθελε να επικεντρώσει την προσοχή του ΚΜΠ στον τοπικό ακτιβισμό, την εκπαίδευση και τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας. Ο Έλντριτζ Κλίβερ – ο οποίος κάποια στιγμή ήταν υπουργός πληροφοριών του ΚΜΠ, αλλά έκτοτε είχε διαφύγει στην Κούβα και στη συνέχεια στην Αλγερία μετά από μια ενέδρα εναντίον αστυνομικών του Όκλαντ – πίεζε το κόμμα να προετοιμαστεί για μια ένοπλη εξέγερση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το σχίσμα ήρθε στο φως της δημοσιότητας το 1971, όταν ο Νιούτον άσκησε ανοιχτή κριτική στον Κλίβερ στις σελίδες του Black Panther.

Όταν η Ιλέιν Μπράουν έγινε πρόεδρος του κόμματος το 1973 – αντικαθιστώντας τον Νιούτον, ο οποίος είχε εξοριστεί στην Κούβα – επανέφερε αποφασιστικά το κόμμα στον προσανατολισμό του στη βάση. Η Μπράουν έδωσε έμφαση στην κοινωνική προσφορά, διευθύνοντας το Oakland Community School κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και εκπαιδεύοντας στην πορεία εκατοντάδες αφροαμερικανόπουλα στο Όκλαντ.

Κατά τη διάρκεια της θητείας της, το ΚΜΠ έγινε ακόμη και ισχυρό στην πολιτική σκηνή του Όκλαντ και της Καλιφόρνιας. Ο Μπόμπι Σιλ διεξήγαγε μια δυνατή εκστρατεία για τη δημαρχία του Όκλαντ το 1973 (τερμάτισε δεύτερος σε μια κούρσα εννέα ατόμων και έχασε στον δεύτερο γύρο), και η Μπράουν έθεσε υποψηφιότητα για το δημοτικό συμβούλιο το 1973 και το 1975 (και τις δύο φορές δεν τα κατάφερε). Η Μπράουν υποστήριξε επίσης την επιτυχημένη υποψηφιότητα του Δημοκρατικού Τζέρι Μπράουν για κυβερνήτης το 1974 (αν και το τι απέδωσε αυτή η υποστήριξη στην εκλογική ομάδα του ΚΜΠ είναι λιγότερο εμφανές).

Τελικά, το όραμα του Νιούτον για το ΚΜΠ επικράτησε σε μεγάλο βαθμό. Αλλά η επιστροφή του από την εξορία το 1976 πυροδότησε μια άλλη μάχη εξουσίας που τελικά κατέστρεψε το ΚΜΠ.

Το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων δεν απομονώθηκε από την υπόλοιπη Αριστερά. Το τμήμα του στο Σικάγου, για παράδειγμα, είχε σχέση συνεργασίας με τους Young Patriots, μια οργάνωση που αποτελούνταν κυρίως από γιους και κόρες λευκών μεταναστών των Απαλαχίων. Το 1969, το ΚΜΠ προσκάλεσε τους Young Patriots και άλλες αριστερές οργανώσεις να έρθουν στο Όκλαντ για να συμμετάσχουν στη διάσκεψη του Ενιαίου Μετώπου κατά του Φασισμού.

Η ηγεσία του Χάμπτον ήταν ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία αυτής της σύνδεσης. Δυναμικός επικεφαλής του παραρτήματος του ΚΜΠ στο Σικάγο, ο Χάμπτον απευθύνθηκε στους φτωχούς λευκούς στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να σφυρηλατήσει μια αντιρατσιστική, αντικαπιταλιστική συμμαχία των στερημένων. Όπως εξήγησε ο Χάμπτον: “Δεν πρόκειται να πολεμήσουμε τον ρατσισμό με ρατσισμό, αλλά θα πολεμήσουμε με αλληλεγγύη. Λέμε ότι δεν θα πολεμήσουμε τον καπιταλισμό με τον καπιταλισμό των μαύρων, αλλά θα τον πολεμήσουμε με τον σοσιαλισμό”. Η δολοφονία του το 1969 κατέστρεψε το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων και στέρησε από το κίνημα έναν από τους νεότερους και πιο ελπιδοφόρους ηγέτες του.

Οι Πάνθηρες ενεπλάκησαν επίσης στο αντιπολεμικό κίνημα, βλέποντας τον αγώνα τους για την ελευθερία και την αυτοδιάθεση των μαύρων να συνδέεται με τα κινήματα αντίστασης στο Βιετνάμ, την Αλγερία και αλλού. Στην πραγματικότητα, άνοιξαν ένα παράρτημα στην Αλγερία το 1969. Όταν ασχολήθηκαν με το κίνημα κατά της επιστράτευσης (“ένας από τους πρώτους λειτουργικούς συνασπισμούς που είχαμε”, σημείωσε ο Σιλ), οι Πάνθηρες κατέστησαν σαφές στους διαδηλωτές ότι η κακοποίηση που αντιμετώπιζαν οι Αφροαμερικανοί στις ΗΠΑ από την αστυνομία αντανακλούσε την καταστολή που βίωναν οι Βιετναμέζοι και άλλες ομάδες από τον αμερικανικό στρατό.

Τα γραπτά του Νιούτον σχετικά με την ιδεολογία του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων στα τέλη της δεκαετίας του 1960 αντανακλούσαν μια ευρύτερη τάση μεταξύ των Αφροαμερικανών ριζοσπαστών – από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ έως τον Στόκλι Καρμάικλ – που συνέδεε τον ρατσισμό στο εσωτερικό με τον ιμπεριαλισμό στο εξωτερικό. Ο Νιούτον, για παράδειγμα, εξέφρασε αρκετές φορές την υποστήριξή του στην Παλαιστίνη στα πολυδιαβασμένα δοκίμιά του.

Στη δεκαετία του 1970, ως μέλη μιας ευρύτερης αριστεράς της Μαύρης Δύναμης, οι Πάνθηρες συμμετείχαν σε συζητήσεις σχετικά με την καλύτερη πορεία δράσης για τους Αφροαμερικανούς μετά την παρακμή του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Στελέχη του κινήματος Μαύρης Δύναμης όπως ο Αμίρι Μπαράκα (ΛίΡοϊ Τζόουνς πριν από τη στροφή του προς τον μαύρο εθνικισμό στα τέλη της δεκαετίας του ’60) είχαν γίνει δηλωμένοι μαρξιστές και απέφευγαν την εθνικιστική ρητορική.

Οι Πάνθηρες, αν και λιγότερο μαύροι εθνικιστές απ’ ό,τι θα ήθελε η λαϊκή φαντασία, δεν εγκατέλειψαν ποτέ το σύνθημα της Μαύρης Δύναμης. Αλλά ξόδεψαν αρκετό χρόνο για να σκεφτούν το κατάλληλο μείγμα μεταξύ του μαύρου εθνικισμού και του σοσιαλισμού – και ενημέρωσαν την πρακτική άλλων αριστερών ομάδων κατά τη διαδικασία αυτή.

Το έργο των Μαύρων Πανθήρων παραμένει σημαντικό για διάφορους λόγους. Πρώτον, μας υπενθυμίζουν ότι το πρόβλημα της αστυνομικής βίας μας απασχολεί εδώ και πολύ καιρό (ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ το ανέφερε ακόμη και στον συχνά αναφερόμενο, αλλά συχνά παρερμηνευόμενο, λόγο του “Έχω ένα όνειρο”). Πράγματι, οι διαμαρτυρίες που ακολούθησαν τον θάνατο του Ντενζίλ Ντάουελ στο Νορθ Ρίτσμοντ, μια κοινότητα κοντά στο Όκλαντ, τον Απρίλιο του 1967 έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του KMP από μια μικρή ομάδα σε μια σημαντική πολιτική και κοινωνική δύναμη.

Δεύτερον, το ΚΜΠ προσφέρει ένα καλό μοντέλο ακτιβισμού και ιδεολογίας βάσης στην πράξη. Ενώ η ομάδα διαλύθηκε από τις συγκρούσεις μεταξύ του Νιούτον και του Κλίβερ μέχρι τη δεκαετία του 1970, οι Πάνθηρες συνέχισαν να κάνουν σημαντικό έργο επί τόπου στο Όκλαντ. Τα “προγράμματα επιβίωσής” τους απευθύνονταν σε Αφροαμερικανούς που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας και δεν μπορούσαν να εξαρτηθούν από την τοπική κυβέρνηση για οποιαδήποτε βοήθεια. Και το κρίσιμο ήταν ότι συνέδεσαν το δωρεάν πρωινό και τα εκπαιδευτικά τους προγράμματα με ένα ευρύτερο πολιτικό σχέδιο. Αποτελώντας ένα ευφυές μείγμα πρακτικού και οραματικού, το κοινοτικό έργο του ΚΜΠ ήταν το πιο επαναστατικό έργο που πραγματοποίησαν.

Το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων αποδείχθηκε επίσης σημαντικό πεδίο εκπαίδευσης για τις αφροαμερικανίδες ακτιβίστριες, όπως η Καθλίν Κλίβερ και η Ιλέιν Μπράουν. Όπως και με το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα, οι γυναίκες μέλη έκαναν μεγάλο μέρος της σκληρής δουλειάς στο ΚΜΠ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το ΚΜΠ ήταν υπόδειγμα για τα δικαιώματα των γυναικών. Όταν ο Σιλ και ο Νιούτον δημιούργησαν την ομάδα, απηύθυναν τις εκκλήσεις τους στους “αδελφούς της γειτονιάς”. (Άλλες φορές, η ρητορική τους ήταν αρκετά προοδευτική: τον Αύγουστο του 1970, ο Newton έγινε ένας από τους πρώτους αφροαμερικανούς ηγέτες κάθε ιδεολογικής κατεύθυνσης που εξέφρασε την αλληλεγγύη του στους Αμερικανούς ομοφυλόφιλους και στις λεσβίες). Ακόμη και κατά τη διάρκεια της θητείας της Μπράουν ως προέδρου του ΚΜΠ, η ηγεσία της ομάδας παρέμεινε σε συντριπτική πλειοψηφία ανδρική, και οι γυναίκες των Πανθήρων υπέστησαν σωματική και λεκτική κακοποίηση.

Παρόλα αυτά, η Μπράουν και άλλες γυναίκες Μαύροι Πάνθηρες δημιούργησαν χώρο και συνέβαλαν σημαντικά στην οργάνωση.

Τέλος, η κληρονομιά του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων μπορεί να φανεί στο σημερινό κίνημα Black Lives Matter. Τα αιτήματα του Κινήματος για τις Ζωές των Μαύρων για οικονομική δικαιοσύνη, κοινοτική εξουσία και αποζημιώσεις θυμίζουν την πλατφόρμα δέκα σημείων του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων. Και, όπως το κίνημα της Μαύρης Δύναμης και των Πολιτικών Δικαιωμάτων, το κίνημα Black Lives Matter έχει να αντιμετωπίσει ξανά και ξανά την αρνητική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και την κριτική “πάμε σιγά-σιγά” από πολλούς Αμερικανούς φιλελεύθερους.

Σήμερα, περισσότερα από πενήντα χρόνια μετά την ίδρυσή τους, οι Πάνθηρες θα πρέπει να μνημονεύονται για περισσότερα από τους μαύρους μπερέδες και τις καραμπίνες τους. Παρά τα ελαττώματά τους, συνδύασαν το άμεσο και το μετασχηματιστικό σε ένα ισχυρό πολιτικό όραμα, υποστηρίζοντας μια πολυφυλετική συμμαχία κατά του ρατσισμού, του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, η οποία προσέφερε απτά οφέλη στους πιο εκμεταλλευόμενους. Αυτό το όραμα είναι εξίσου συναρπαστικό και σήμερα.

Πηγή: jacobin