2/9/2020 – Τα πράγματα που λένε οι οικονομολόγοι
Ο κ. Κυρανάκης εξηγεί ότι για τους νεοφιλελεύθερους οι άνεργοι δεν είναι θύματα και οφείλουν να πάρουν το μέλλον στα χέρια τους. Απαντάω στο Facebook, πιο πολύ για να αναδείξω ότι οι απόψεις του πολιτικού έχουν και θεωρητική υποστήριξη από σοβαρούς οικονομολόγους όπως ο Χριστόφορος Πισσαρίδης, που ετοίμασε για την κυβέρνηση ένα πρώτο σχέδιο, για το πως θα χρησιμοποιηθούν τα χρήματα που θα έρθουν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δυσκολεύομαι να δω τη χρησιμότητα σε αυτές τις συνθήκες – με τεράστια ανεργία και πολύ λίγες διαθέσιμες θέσεις εργασίας – της θεωρίας του Πισσαρίδη ότι η ανεργία εξηγείται από τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι άνεργοι να έρχονται σε επαφή με εν δυνάμει εργοδότες (Θεωρία Αναζήτησης / Search Theory).
Αργότερα σκέφτομαι και άλλες θεωρίες οικονομολόγων της κυρίαρχης νεοκλασικής σχολής που με έχουν διασκεδάσει στο παρελθόν. Η αγαπημένη μου είναι του Robert Lucas, νομπελίστας και αυτός, ο διάδοχος στην έδρα του πιο γνωστού Milton Friedman στο πανεπιστήμιο του Σικάγου. Σε ένα άρθρο του ισχυρίζεται ότι η ανεργία είναι εθελοντική – αποτελεί επιλογή του άνεργου και όχι αποτέλεσμα κάποιας δυσλειτουργίας του συστήματος (ωραίο). Οι πανούργοι εργαζόμενοι έχουν πάντα μια σαφή εικόνα για το μέσο όρο του επιπέδου του πραγματικού μισθού που θα επικρατεί τα επόμενα χρόνια (ακόμα πιο ωραίο). Λογικό είναι τότε να αποφασίζουν να δουλεύουν περισσότερο στις στιγμές που ο πραγματικός μισθός που τους προσφέρεται είναι πάνω από το μέσο όρο, και να δουλεύουν λιγότερο όταν ο μισθός είναι κάτω από αυτό το μέσο όρο (ωραιότατο). Άρα η ανεργία που παρατηρούμε είναι αποτέλεσμα της εθελοντικής και ορθολογικής απόφασης των εργαζομένων να δουλέψουν λιγότερο όταν οι μισθοί είναι χαμηλοί (τέλειο νομίζω).
Ευτυχώς υπάρχουν και νομπελίστες οικονομολόγοι με πνεύμα και χιούμορ. Για παράδειγμα όταν αντιμετώπισε την παραπάνω θεωρία ο Bob Solow, αναρωτήθηκε αν στη μεγάλη ύφεση του τριάντα παρατηρήθηκε μια αυξημένη ζήτηση για ήδη σπορ (golf clubs είπε) και διακοπές στη Φλόριντα, αφού οι εργαζόμενοι δεν απολύθηκαν αλλά αποφάσισαν απλώς να πάρουν κάποιες έξτρα διακοπές.
Το άρθρο του Lucas γράφτηκε μαζί με τον Leonard Rapping. Λίγα χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου στο Journal of Political Economy, ζήτησε δημοσίως συγνώμη για το άρθρο και προσχώρησε στις γραμμές των ετεροδόξων οικονομολόγων.
Υπάρχει ελπίδα!
9/9/2020 – Τα πάντα ρει
Λίγο μετά την αλλαγή τομεαρχών στο κόμμα, μου στέλνουνε απόσπασμα επεισοδίου από την τηλεοπτική σειρά «Μάλιστα κύριε υπουργέ». Εκεί, εν όψει του επερχόμενου ανασχηματισμού, ο επικεφαλής όλης της Βρετανικής Δημόσιας Διοίκησης εξηγεί, με χαρακτηριστικό βρετανικό χιούμορ, στον Sir Humphrey, ότι η ισχύς πάει με μονιμότητα και η εναλλαγή είναι δείγμα αποδυνάμωσης. Για όλους.
Λίγο μετά, φίλοι δημοσιογράφοι με ρωτούν πως βλέπω τα καθήκοντα μου μετά τον «ανασχηματισμό» των χρεώσεων στην Κοινοβουλευτική Ομάδα που σχεδίασε και υλοποίησε ο πρόεδρος Αλέξης Τσίπρας.
Η απάντηση είναι αυτονόητη: Θα κάνω τη δουλειά μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν νομίζω ότι τόσο το αντικείμενο -η οικονομική πολιτική- όσο και η συλλογική ευθύνη για προγραμματικές απαντήσεις στο πεδίο, διαφοροποιούνται με το νέο καταμερισμό.
Όπως δεν αλλάζει η υποχρέωση εξαντλητικού κοινοβουλευτικού ελέγχου της κυβέρνησης της ΝΔ, μιας κυβέρνησης που τα κάνει όλα ανάποδα.
Εξ άλλου και στον προηγούμενο καταμερισμό δουλειάς ο τρόπος που την καταλάβαινα και ασκούσα τα καθήκοντα μου ήταν συλλογικός. Δηλαδή να συζητώ και να μοιράζομαι σκέψεις, αναλύσεις και δράσεις με τους άλλους συντρόφους και συντρόφισσες του οικονομικού κύκλου, των συν-αρμόδιων Τμημάτων συμπεριλαμβανομένων. Το ίδιο σκοπεύω να συνεχίσω.
Έτσι, συλλογικά θα πορευτούμε αναζητώντας και διευρύνοντας τα πεδία άσκησης της πολιτικής σύμφωνα με τις ανάγκες της περιόδου. Άλλωστε όπως είπε και ο Ηράκλειτος «τίποτα δεν είναι μόνιμο εκτός από την αλλαγή».
15/9/2020 – Περί απάτης και απατεώνων
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για τα τελευταία τριάντα χρόνια νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι, πολιτικοί, στοχαστές, τραπεζίτες και άλλοι πολλοί υπόσχονται ότι το πρόγραμμα τους – φιλελευθεροποίηση και απορρύθμιση των αγορών, χειραφέτηση της επιχειρηματικότητας, μικρότερο κράτος κλπ – θα οδηγήσει σε ευημερία για όλους, αν και όχι στο ίδιο βαθμό για όλους. Και συνεχώς διαψεύδονται οι προσδοκίες με όρους ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας για τους πολλούς, την ίδια στιγμή που ενισχύεται η θέση των πιο ισχυρών οικονομικών παραγόντων.
Μετά από τόσες διαψεύσεις μπορούμε να μιλάμε για απάτη από τη μεριά των υποστηρικτών του όλου εγχειρήματος; Ίσως. Μπορούμε να μιλάμε για απατεώνες; Πιο δύσκολη ερώτηση.
Παλαιότερα αριστεροί και αριστερές στοχαστές ισχυριζόταν ότι ο βασικός ρόλος της εκκλησίας και της θρησκείας είναι να συμφιλιώσει τα λαϊκά στρώματα με τη μοίρα τους – να ελπίζουν για βελτίωση όχι σε αυτή τη ζωή, αλλά στην άλλη. Με λίγα λόγια η θρησκεία δούλευε λειτουργικά για το σύστημα. Δε αμφιβάλλω ότι υπάρχει και αυτή η πτυχή, αλλά η όλη προσέγγιση χωλαίνει για τον ίδιο λόγο που έχουν πρόβλημα πολλές εξηγήσεις του λειτουργισμού (functionalism). Μια εκκλησία που απαρτιζόταν από κυνικούς κληρικούς που δεν πίστευαν στη θρησκεία τους, και είχαν πλήρη επίγνωση ότι εξυπηρετούν άλλους σκοπούς, δε θα μπορούσε να παίξει το ρόλο υποστήριξης του συστήματος. Για να είναι πειστική η θρησκεία χρειάζεται ανθρώπους – ίσως όχι όλους, αλλά τουλάχιστον μια κρίσιμη μάζα – που είναι ειλικρινείς για το ρόλο που εξυπηρετούν.
Το ίδιο, εικάζω, ισχύει και με τους νεοφιλελεύθερους. Βεβαίως πολλοί θα είναι κυνικοί και ξέρουν ακριβώς τι θα είναι τα αποτελέσματα των πολιτικών τους και πόσο τους ευνοεί τους ίδιους. Αλλά δεν μπορεί αυτό να αποτελεί το όλον. Μια κρίσιμη μάζα νεοφιλελεύθερων κοινωνικών επιστημόνων πραγματικά πιστεύουν στις θεωρίες τους – βέβαια άλλοι είναι πιο κυνικοί ή απλώς πάνε με το ρεύμα για να βολευτούν επαγγελματικά. Το ίδιο ισχύει με τους πολιτικούς.
Με αυτή την έννοια πρέπει να είμαστε εξαιρετικά φειδωλοί όταν αποκαλούμε τους αντιπάλους μας απατεώνες. Από τη μια μεριά, αυτό το είδος πολιτικής αντιπαράθεσης αποξενώνει μεγάλο μέρος των πολιτών, και ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες. Και κάτι χειρότερο: πολλοί ταυτίζουν την πολιτική με αυτό το είδος αντιπαράθεσης και όχι με μια εν δυνάμει δραστηριότητα χειραφέτησης. Από την άλλη, ακριβώς γιατί όλοι οι αντίπαλοι μας δεν είναι, και δε θα μπορούσαν να είναι απατεώνες, αυτή η τακτική υποτιμάει τον αντίπαλο – πάντα επικίνδυνο πράγμα σε όλων των ειδών διαμαχών – και δεν είναι πειστική.
Οι θεσμοί του καπιταλιστικού συστήματος εξουσίας, συμπεριλαμβανομένων της εκκλησίας και των πολιτικών κόμματων, αποτελούν πολύ σκληρά καρύδια και χρήζουν σοβαρής αντιμετώπισης.
19/09/2020 – Υποκρισίες για τη Μόρια
Έχω γράψει πολλές φορές για το πώς η υποκρισία στο δημόσιο διάλογο δηλητηριάζει το κλίμα και τη δυνατότητα για πραγματική αντιπαράθεση ιδεών και επιχειρημάτων, και με αυτή τη έννοια περιορίζει τη δημόσια σφαίρα.
Γράφει ο Αντώνης Λιάκος ότι δεν είναι παράλογο κάποιοι πρόσφυγες να καίνε το κέντρο υποδοχής (όρος και αυτός!). Και αρχίζει μια διαδικασία επίθεσης από γνωστούς του ακραίου κέντρου που παίζουν το ρόλο του πασαδόρου της ΝΔ. Κάποιοι υποστηρίζουν τον Αντώνη με αμυντικό τρόπο: αυτό που ήθελε να πει είναι … έχει ήδη δώσει επαρκείς εξηγήσεις …κλπ
Δε με ικανοποιεί. Σήμερα μου στείλαν φωτογραφίες από την Μόρια και τη μοίρα των προσφύγων στη Λέσβο. Ο Αντώνης Λιάκος απλώς εξέφρασε την αγανάκτηση του για την αγανάκτηση των προσφύγων στη Μόρια, και για την εξωφρενική αδιαφορία, υποκρισία και κυνικότητα πολλών Ευρωπαίων κυβερνήσεων, και ιδιαίτερα της δικής μας.
Τι άλλο χρειάζεται να ειπωθεί μπροστά σε μια τραγωδία που θίγει όλες τις αξίες μας, όλο τον ανθρωπισμό μας;
Ευκλείδης Τσακαλώτος
Πηγή: TVXS
