Συνέντευξη στον Ρομπέρτο Τσικαρέλι*
* Τους πρώτους μήνες της νέας κρίσης το κράτος χρησιμοποιήθηκε σε όλον τον κόσμο σαν ασφαλιστικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση των ζημιών της πανδημίας στην Υγεία, στις επιχειρήσεις, στους εργαζόμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Είναι αρκετό αυτό για τη μείωση των ανισοτήτων του παρελθόντος και όσων ήθελαν προκύψει αύριο;
Η κοινωνική και οικονομική κρίση που ενέσκηψε εξαιτίας της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης υπογραμμίζει την ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων και την αναγκαιότητα αλλαγής του οικονομικού συστήματος. Οι κοινωνικές ασφάλειες μπορεί να συμβάλλουν στο να μετριάσουν τον κλονισμό και η απουσία τους μπορεί να οξύνει την κρίση, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, αλλά δεν επαρκούν. Συνολικά το οικονομικό μοντέλο πρέπει να αναθεωρηθεί στο σύνολό του με τρόπο πιο δίκαιο και βιώσιμο.
* Γιατί κρίνετε ως απαραίτητη τη μεταρρύθμιση του τρόπου φορολογίας στο εισόδημα και στην περιουσία με την υιοθέτηση προοδευτικών συντελεστών;
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η προοδευτική φορολόγηση στις πλούσιες κοινωνίες υπήρξε ένας από τους θεσμούς που συνέβαλαν στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα και την ευημερία τους. Στις ΗΠΑ, την περίοδο 1930-1980 η φορολογική επιβάρυνση στα υψηλά εισοδήματα ήταν κατά μέσο όρο 82%. Αυτό δεν παρεμπόδισε την ευημερία, το αντίθετο. Τη δεκαετία του 1980 ο Ρίγκαν αύξησε πάνω από 28% το ποσοστό, ευελπιστώντας στην τόνωση της καινοτομίας και ανάπτυξης. Με επακόλουθο την έκρηξη της ανισότητας και την ευημερία των εκατομμυριούχων, ενώ ανάπτυξη μειώθηκε κατά το ήμισυ: 1,1% ανάπτυξη στο εθνικό κατά κεφαλή εισόδημα την περίοδο 1990-2020, έναντι του 2,2% την περίοδο μεταξύ 1950 και 1990 και 2,1% την περίοδο 1910-1950. Ιστορικά, η ευημερία οφείλεται στην εκπαίδευση και την ισότητα και όχι στην ανεξέλεγκτη επιδίωξη ανισοτήτων και την εξάντληση των πόρων. Στο βιβλίο μου προτείνω την πραγματοποίηση ενός ιστορικού απολογισμού της πορείας της προοδευτικής φορολόγησης και την υιοθέτηση αυτού του τρόπου τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δίνοντας τη δυνατότητα σε όσες χώρες το επιθυμούν να αποφασίσουν ψηφίζοντας κατά πλειοψηφία την επιπρόσθετη προοδευτική φορολογική επιβάρυνση για τα πολύ υψηλά εισοδήματα και τον πλούτο.
* Εσείς αναφέρεστε και στη δημιουργία «ενός καταπιστεύματος 120.000 ευρώ για όλους» και τη δημιουργία ενός ελάχιστου εισοδήματος. Πώς μπορεί να συγκροτηθεί μια συμμαχία η οποία είναι αναγκαία για τη σύσταση του «συμμετοχικού σοσιαλισμού»;
Κατ’ αρχάς, θεωρώ ότι είναι σημαντικό να αναφερθούμε στο οικονομικό σύστημα το οποίο επιδιώκεται. Αυτό σήμερα, εάν θέλουμε να ξεπεράσουμε τις κοινωνικές και κλιματικές ανισότητες που παρήγαγε ο υπερκαταναλωτισμός, είναι σημαντικό. Ο «συμμετοχικός σοσιαλισμός» τον οποίο πρεσβεύω στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: τον εκπαιδευτικό ρόλο της Δικαιοσύνης, ο οποίος είναι απτός και διαπιστευμένος, τη δυνατότητα συμμετοχής στην εξουσία διαμέσου άσκησης νέων δικαιωμάτων ψήφου από τους εργαζομένους των επιχειρήσεων, τη συνεχή κυκλοφορία του πλούτου, την προοδευτική φορολόγηση της περιουσίας και της κληρονομικής διαδοχής. Επί του παρόντος, στην Ιταλία ή τη Γαλλία το 50% των φτωχότερων κατέχει μόλις το 5% της συνολικής ακίνητης, οικονομικής και επαγγελματικής περιουσίας, έναντι του 60% που κατέχεται από το 10% των πλουσίων και το 25% του συνολικού πλούτου που κατέχει το 1% των πολύ πλουσίων.
* Μετά τη δραματική κατάρρευση όλων των οικονομιών, για την υλοποίηση μιας δίκαιης φορολογικής μεταρρύθμισης θα πρέπει να περιμένουμε την ανάπτυξη και την επανεκκίνηση της αγοράς;
Εάν αυτό ήταν αρκετό, θα είχε γίνει εδώ και καιρό. Επιβάλλεται να δραστηριοποιηθούμε άμεσα. Το σύστημα που προτείνω δεν έχει τίποτα το ριζοσπαστικό: οποίος δεν κληρονομεί τίποτα (το ποσοστό σήμερα αφορά το 50% των πιο φτωχών) θα έχει να λαμβάνει 120.000 ευρώ κι οποίος κληρονομεί 1 εκατομμύριο παίρνει σε κάθε περίπτωση 600.000 ευρώ.
* Κρίνετε ότι είναι αρκετό σε σχέση με την υφιστάμενη κοινωνική αδικία;
Είναι προσωπική μου άποψη ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε ακόμη ένα βήμα. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχασαν το λαϊκό εκλογικό σώμα γιατί εγκατέλειψαν κάθε ιδέα αναδιανομής.
* Υπήρξατε κριτικός απέναντι στο πλάνο ανάκαμψης της Άνγκελα Μερκελ και του Εμανουέλ Μακρόν γιατί το κρίνατε υποχρηματοδοτούμενο και ελλειμματικό ως προς την πρόβλεψη εκδημοκρατισμού της ευρωπαϊκής πολιτικής. Τα προβλήματα αυτά θεωρείτε ότι λύνονται από το προταθέν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ταμείο ανάκαμψης (recovery fund);
Όχι, γιατί παραμένει το πρόβλημα της δημοκρατίας. Πρέπει να απομακρυνθούμε από τον κανόνα της ομοφωνίας και της αδιαφάνειας. Συνεχίζουμε να λειτουργούμε μέσω των ευρωπαϊκών συμβουλίων που αποφασίζουν με κλειστές πόρτες και πολύ συχνά με κρυφές διαπραγματεύσεις. Αυτός ο τρόπος στη συνέχεια θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα σχετικά με το ύψος των δανείων, το είδος των εγκεκριμένων δαπανών και την κοινή φορολόγηση που θα ακολουθήσει. Πρέπει να συσταθεί μια ευρωπαϊκή συνέλευση, όπως η γαλλογερμανική κοινοβουλευτική συνέλευση που δημιουργήθηκε τον περασμένο χρόνο, όπου θα προβλέπεται να λαμβάνονται πλειοψηφικές αποφάσεις προκειμένου να αποφασιστεί το ύψος του πλάνου, η χρήση του και η κοινή φορολόγηση των πλουσίων.
* Υπάρχει μια πλειοψηφία στις κυβερνήσεις που θα μπορούσε να υποστηρίξει αυτή την υπόθεση;
Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία συγκροτούν μια πλειοψηφία για τη διαμόρφωση ενός πιο φιλόδοξου πλάνου ανασυγκρότησης. Εάν αυτές οι τρεις χώρες προτείνουν τη συγκρότηση μιας τέτοιας συνέλευσης, η Γερμανία θα κατέληγε να αποδεχτεί αυτή την προοπτική και οι υπόλοιπες χώρες θα προσχωρήσουν σταδιακά. Εάν, αντίθετα, παραμείνουμε παγιωμένοι στον κανόνα της ομοφωνίας, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αύξησης της έλλειψης εμπιστοσύνης και απογοήτευσης. Είναι η στιγμή που η Ευρώπη πρέπει να δείξει εμπιστοσύνη στη δημοκρατία.
* Ο μετασχηματισμός τον οποίο ευαγγελίζεστε δεν πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008. Γιατί να συμβεί το 2020;
Η κρίση του 2008 αντιμετωπίστηκε με την κυκλοφορία νέου χρήματος προκειμένου να σωθούν τράπεζες και τραπεζίτες. Ο ισολογισμός της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας, από το 10% του εισοδήματος πριν από την κρίση, έχει υπερβεί το 40%. Αυτή η πολιτική απέφυγε μια γενική ύφεση, αλλά οδήγησε στην αύξηση των τιμών της ιδιοκτησίας, των χρηματιστηριακών αξιών και τον εμπλουτισμό και περαιτέρω των πλουσίων χωρίς να επιλύσει βασικά προβλήματα της πραγματικής οικονομίας (απουσία επενδύσεων, αύξηση των ανισοτήτων, κλιματική αλλαγή). Εάν σήμερα δεν είμαστε σε θέση να αποδείξουμε στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ότι μπορούμε να διαθέσουμε αντίστοιχους πόρους στην αντιμετώπιση του SARS-CoV-2 και να διαμορφώσουμε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, υπάρχει ο σοβαρός κίνδυνος ενός δραματικού διαζυγίου και εν δυνάμει καταλυτικού για το οικοδόμημα της Ευρώπης.
Μετάφραση από τα ιταλικά, Μαρία Γαβαλά
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις 9.6.2020 στην εφημερίδα «Il Manifesto»
* Ο Ρομπέρτο Τσικαρέλι είναι φιλόσοφος, μπλόγκερ και δημοσιογράφος
Η έκκληση «Democratizing work»
Ο Τομά Πικετί είναι ένας από τους υπογράφοντες την έκκληση «Democratizing work», η οποία δημοσιεύτηκε στις 16 Μαΐου στην εφημερίδα «Il Manifesto» και ταυτόχρονα σε άλλες 40 εφημερίδες, μεταφράστηκε σε 27 γλώσσες και την υπέγραψαν περισσότεροι από 3.000 ακαδημαϊκοί και ερευνητές και πάνω από 650 πανεπιστήμια στον κόσμο. Το κείμενο είναι διαθέσιμο και στα ελληνικά στον ιστότοπο www.democratizingwork.org
Πηγή: Η Αυγή
