Τη συνέντευξη με τον Λουτσιάνο Σεβέρο, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Unila πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης
Ποια είναι τα διακυβεύματα αυτών των εκλογών;
Σε μια κλίμακα από 0 έως 10, φαίνεται ότι τα θετικά αποτελέσματα των εκλογών δεν μπορούν να είναι μεγαλύτερα από 6. Ωστόσο, τα αρνητικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι μικρότερα από 10. Αντιμετωπίζουμε την πτώχευση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, τον πολιτισμικό κατακερματισμό, την απώλεια της πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας, το σπάσιμο των βασικών προτύπων συνύπαρξης. Αυτό που διακυβεύεται είναι η τύχη των αποθεμάτων πετρελαίου, των δημόσιων συστημάτων κοινωνικής προστασίας, των κρατικών επιχειρήσεων και των δυνατοτήτων αυτόνομης επιστημονικό-τεχνολογικής ανάπτυξης. Στο διεθνές πλαίσιο αφορά το μέλλον των χωρών BRICS, την προώθηση ενός πολυπολικού κόσμου από τις πρωτοβουλίες συνεργασίας των χωρών του Νότου, το σχέδιο ένταξης της Νότιας Αμερικής, τη στήριξη των πρωτοβουλιών εκβιομηχάνισης της UNASUR (Ένωση των χωρών της Νοτίου Αμερικής) και της CELAC (Κοινότητα των κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής). Δηλαδή, θα υπάρξουν άμεσες συνέπειες και στις γειτονικές χώρες.
Θεσμική αστάθεια
Πώς είναι το γενικότερο κλίμα; Είναι αλήθεια ότι δεν βλέπουμε μια κατάσταση δημοκρατικής κανονικότητας.
Η μάχη δεν είναι δημοκρατική, αν λάβουμε υπόψη την ασύμμετρη κατανομή του χρόνου που δίνεται σε κάθε υποψήφιο για να προβάλει τις θέσεις του και την έντονη παρέμβαση των ΜΜΕ, των εταιρειών, των τραπεζών, των αμερικανικών θεσμών και των ερευνητικών ιδρυμάτων. Επιπλέον, υπάρχει ένα δικομματικό σύστημα που από το 1994 οδηγεί στο δεύτερο γύρο το PT (Εργατικό Κόμμα) και το PSDB (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα). Και τα δύο είναι φιλελεύθεροι και κοσμοπολίτικοι σύλλογοι, εκπρόσωποι των συμφερόντων των ελίτ του Σάο Πάολο, αν και το ένα είναι «αριστερό» και το άλλο «δεξιό». Επιπλέον, το σενάριο των τελευταίων χρόνων είναι η θεσμική αστάθεια. Από τη νίκη της Ντίλμα Ρούσεφ το 2014, μέρος της αντιπολίτευσης επέλεξε να μην αναγνωρίσει τα αποτελέσματα. Η διαδικασία της μομφής ήταν μια συζήτηση μεταξύ των πιο συντηρητικών και διεφθαρμένων τμημάτων του κοινοβουλίου, μαζί με τα ΜΜΕ και το δικαστικό σώμα. Δηλαδή, μια περίπτωση ενός sui generis πραξικοπήματος. Λαμβάνοντας εμπιστοσύνη, οι ηγέτες του πραξικοπήματος ενίσχυσαν το κυνήγι μαγισσών και το σχέδιό τους να εξοντώσουν το PT. Το πρόβλημά τους ήταν ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να σωθεί το PSDB και το MDB του σημερινού προέδρου Μικέλ Τεμέρ. Η φυλάκιση του Λούλα είναι εξωφρενική. Είναι μια πολιτική δίωξη μίσους. Το «έγκλημά» του ήταν ότι έβγαλε εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, ότι δημιουργήσε δεκάδες πανεπιστήμια για τους εργαζόμενους και τα παιδιά τους, ότι αύξησε την αυτοεκτίμηση των πιο ταπεινών, ότι υπερασπίστηκε την εθνική ιδιοκτησία και το δημόσιο πλούτο. Ο ηγέτης της προτίμησης των Βραζιλιανών είναι στη φυλακή. Και ο Μπολσονάρο ήταν στο νοσοκομείο για περισσότερο από 20 ημέρες, προωθώντας μέσω του Twitter και του Facebook την εκστρατεία του. Η επίθεση που δέχτηκε τον ωφέλησε, δημιούργησε ένα κλίμα αναταραχής και αλληλεγγύης, χρησίμευσε ως δικαιολογία για να μη συμμετάσχει σε συζητήσεις και του έδωσε τον κεντρικό χώρο που δεν είχε. Χρησιμοποιεί συνθήματα βίας, μισαλλοδοξίας και προκαταλήψεων. Μιλάει για τον Χριστό και την πατρίδα, χωρίς να είναι ούτε χριστιανός, ούτε εθνικιστής. Και έχει ήδη δηλώσει ότι δεν θα αναγνωρίσει κανένα αποτέλεσμα εκτός από τη νίκη του.
Πώς ερμηνεύεις την άνοδο του νεοφασισμού στη Βραζιλία, ο οποίος σήμερα εκφράζεται εκλογικά με τον Μπολσονάρο;
Η Βραζιλία είχε εξουσιαστικές κυβερνήσεις από το 1964 μέχρι το 1985. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, το τέλος της ΕΣΣΔ και ο βομβαρδισμός του Ιράκ, άνοιξαν τις πόρτες στην ιδέα της «συνολικής νίκης» των ΗΠΑ και του καπιταλισμού της αγοράς. Δεν μπορούμε να υποτιμήσουμε αυτές τις επιπτώσεις πάνω σε αρκετές γενιές. Έκτοτε, ήρθε ο άγριος νεοφιλελευθερισμός του Φερνάντο Κολόρ και του Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο. Η περίοδος του ΡΤ δεν σήμανε μια ρήξη σε αυτή τη διαδικασία. Στα χρόνια της διακυβέρνησής του είδαμε την εδραίωση ενός ιδιωτικοποιημένου κράτους και μια κατακερματισμένη κοινωνία με ατομικιστικές αξίες, που διαμορφώνεται χωρίς εκπαίδευση και κριτική ικανότητα, και ζει με μόνιμα επιδόματα. Αυτά που αναφέρω είναι ο καλύτερος τρόπος για να περιγραφεί η μεσαία τάξη, η οποία βελτίωσε σημαντικά τις συνθήκες της μεταξύ του 2003 και του 2016, και όλο αυτό συνδυάστηκε με την προσπάθεια της κυβέρνησης και την αγιότητα της κοινωνίας. Ωστόσο, αγνοήθηκαν οι δημόσιες πολιτικές των επενδύσεων, της απασχόλησης και της πραγματικής αύξησης των μισθών. Και παράλληλα, επί 14 χρόνια, παρά την πρόοδο στον κοινωνικό τομέα, η ηγεσία του ΡΤ επέλεξε την αποπολιτικοποίηση και την αποστράτευση. Αυτή η αποστείρωση αντικατοπτρίζει τις εσωτερικές διαμάχες της κυβέρνησης και την ιδεολογική χαλαρότητα της ηγεσίας του κόμματος. Τα αποτελέσματα είναι οι «σωστοί» φτωχοί και μια αποξενωμένη μεσαία τάξη. Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του Μπολσονάρο προέρχεται από αυτές τις ομάδες, που δεν έχουν πολιτική συνειδητοποίηση και κατευθύνονται από τα ΜΜΕ. Ο υπέρτατος στόχος του θα ήταν να καθαρίσει τη χώρα, να αλλάξει το σύστημα, να καταστρέψει τις ιδεολογίες, να εξαλείψει τη διαφθορά που εφευρέθηκε από το PT και να νικήσει κάτι που γενικά ονομάζεται κομμουνισμός. Αναπνέει από τον Ψυχρό Πόλεμο. Και αυτή η πόλωση με ανησυχεί σε έναν πιθανό δεύτερο γύρο μεταξύ του φασισμού και του Χαντάντ.
Ψευδής πόλωση
Υπάρχουν προοπτικές υπέρβασης της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στη Βραζιλία, ή θεωρείς ότι αυτή η πολύπλευρη κρίση θα εμβαθύνει;
Πρέπει να προσθέσουμε σε αυτή τη σύνθετη εικόνα τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση με το PT. Δεν υπάρχει τρόπος να πιέσουμε ένα κουμπί και να επιστρέψουμε στο 2010. Παρά τις προόδους, δεν έγιναν διαρθρωτικές αλλαγές και οδηγηθήκαμε στο αδιέξοδο. Στις εκλογές θα κερδίσει όποιος έχει λιγότερη απόρριψη. Είναι εύκολο να προβλεφθεί ότι ο Χαντάντ θα κερδίσει με ελάχιστη διαφορά και ότι θα έχει δυσκολίες στη διοίκηση. Η μεγάλη ανησυχία είναι η αποσύνθεση της χώρας, η αντιπαράθεση μεταξύ ίδιων κοινωνικών ομάδων και η εντατικοποίηση των βαθιών κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να είχαμε ξεφύγει από την ψευδή πόλωση. Τώρα φαίνεται ότι το μοναδικό δικαίωμα που έχουμε είναι η επιλογή μεταξύ ενός «φιλελεύθερου αριστερού» και του φασισμού. Από το 1990, η μακροοικονομική δράση έχει κυμανθεί ανάμεσα στο νεοφιλελευθερισμό και στην αμηχανία του κεϋνσιανισμού. Οι ευκαιρίες των Βραζιλιάνων διευρύνθηκαν μέσω παρηγορητικών ενεργειών μεταφοράς των πόρων, που προέρχονται από την αυξανόμενη εξωστρέφεια του κέντρου λήψης αποφάσεων της εθνικής οικονομίας. Μια σοβαρή πρόταση πρέπει να υπερασπιστεί στοιχεία κρατικής παρέμβασης και οικονομικού εθνικισμού. Όμως το PT δεν διαθέτει εθνικό σχέδιο που να αποτελεί απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, τις διεθνικές αγορές, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τις πετρελαϊκές εταιρείες, τις τράπεζες και την ολιγαρχία της Βραζιλίας. Σήμερα, λόγω της φασιστικής απειλής, η εικόνα που λαμβάνεται είναι ακόμα χειρότερη. Τα περισσότερα που θα επιτευχθούν είναι μια εύθραυστη κυβέρνηση, σε συνεχή αμφισβήτηση, με τη χώρα χωρισμένη. Εάν επιβεβαιωθούν οι τρέχουσες προβλέψεις, ο Χαντάντ και το PT θα είναι η καλύτερη επιλογή για οποιονδήποτε δημοκρατικό, προοδευτικό, ανθρωπιστή, ή μαχητικό «αριστερό». Αλλά η κρίση δεν θα επιλυθεί με τις εκλογές. Οι εκλογές θα χρησιμεύσουν για τον καθορισμό των προκλήσεων της Βραζιλίας μετά από τον Ιανουάριο του 2019.
Πηγή: Η Εποχή
