Τα Σκόπια δεν είναι αυτό που θα ονομάζαμε όμορφη πόλη. Ούτε μεγάλη φυσικά. Εχει όμως έναν χαρακτήρα, κυρίως στο παλιό της τμήμα, το οποίο όμως, μετά τη Συμφωνία της Οχρίδας το 2001, έχει στεγανοποιηθεί, ως η εστία της αλβανικής κοινότητας της πόλης. Είναι στο κέντρο της νέας πόλης από την άλλη όχθη του Βαρδάρη που δοκιμάστηκε το αρχαιοπρεπές και μπαρόκ πείραμα «Σκόπια 2014» από την προηγούμενη κυβέρνηση Γκρούεφσκι.
Η υπόλοιπη πόλη, μια φτωχή, αδιάφορη πόλη τής πάλαι ποτέ νότιας Γιουγκοσλαβίας. Το προηγούμενο Σάββατο, μία βδομάδα πριν από το δημοψήφισμα, παρουσιάσαμε στα Σκόπια το βιβλίο που γράψαμε μαζί με τον Κωστή Καρπόζηλο «10+1 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Μακεδονικό» (εκδ. Πόλις) που μόλις μεταφράστηκε στα μακεδονικά. Από την Ελλάδα, στην παρουσίαση συμμετείχαμε εγώ και ο Μιχάλης Μπαρτσίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς. Γράφω σύντομα τις εντυπώσεις μου:
- 1. Υπάρχει ένα ποιοτικά σημαντικό τμήμα της κοινωνίας στη γειτονική μας χώρα που ασφυκτιούσε στα χρόνια του Γκρούεφσκι. Στη Συμφωνία των Πρεσπών οι άνθρωποι αυτοί διαβλέπουν μια προοπτική όχι απλώς διευθέτησης της διαφοράς τους με την Ελλάδα, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία για την εδραίωση της δημοκρατίας και ενός αποτελεσματικού κράτους δικαίου στον τόπο τους. Οπως χαρακτηριστικά είπε ο καθηγητής και πρώην υπουργός Λ. Φρκόφσκι, στην παρουσίαση του βιβλίου, «ανατραφήκαμε με εδραιωμένη την πεποίθηση ότι μας μισούν και δεν μας αναγνωρίζουν. Τώρα που βγαίνουμε από αυτό το συλλογικό μας τραύμα δυσκολευόμαστε: δεν έχουμε πλέον άλλοθι στις αποτυχίες μας…».
- 2. Η ελληνική αδιαλλαξία σε σχέση με το όνομα συνετέλεσε στο να συγκροτηθεί ένα ισχυρό μπλοκ συνωμοσιολογίας στην εκεί κοινή γνώμη που, αδυνατώντας να καταλάβει τα κίνητρα της ελληνικής αδιαλλαξίας για το όνομα, πιστεύει ότι η χώρα μας επιβουλευόταν την ύπαρξη της δικής τους. Δεν είναι εύκολο να εξηγήσεις ακόμη και σε μετριοπαθείς ανθρώπους πως, παρά τη στάση της, η Ελλάδα δεν είχε πρόθεση να διαλύσει τη γείτονά της. Οπως κι εδώ, η διαμάχη για το όνομα κατέστη η πρώτη ύλη για τη συγκρότηση της νέας εθνικοφροσύνης, έτσι και εκεί, έγινε η μαγιά για την εσωστρέφεια, τη θυματοποίηση και τελικά τον γκροτέσκο εθνικισμό. Κοινώς, θρέψαμε αυτό που υποτίθεται πως μας απειλεί. Η Συμφωνία των Πρεσπών αποσταθεροποιεί αυτά τα μπλοκ και στις δύο χώρες.
- 3. Η παρέλαση υψηλών διεθνών αξιωματούχων από τα Σκόπια στην προσπάθεια να πείσουν την κοινή γνώμη για τα οφέλη της συμφωνίας έφερε μάλλον αποτελέσματα καθώς η πολιτική κουλτούρα στη χώρα αυτή είναι πειθήνια ώς και υποτακτική. Αυτό φυσικά συμβαίνει στην περισσότερες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, αλλά εδώ νομίζω περισσότερο καθώς ήδη από τον καιρό της Γιουγκοσλαβίας, η Σοσιαλιστική Μακεδονία ήταν ένας μάλλον καλόβολος εταίρος των υπολοίπων. Αντιλαμβανόμαστε πως αν από την Αθήνα, σε περίπτωση δημοψηφίσματος εδώ, περνούσαν όσοι διεθνείς παράγοντες πέρασαν από τα Σκόπια για να πείσουν τους Ελληνες να ψηφίσουν τη συμφωνία, θα είχαν δουλέψει περισσότερο –ακουσίως βέβαια– για το «όχι» αντί για το «ναι».
- 4. Η κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών από το ελληνικό Κοινοβούλιο μετά το δημοψήφισμα και τη συνταγματική αναθεώρηση θα δώσει μια δυναμική χειραφέτησης στην κατεύθυνση της εδραίωσης της καλής γειτονίας και του σεβασμού στην αξιοπρέπεια των γειτόνων μας. Ο λαός αυτός είναι βαθιά πληγωμένος από τη στάση του ισχυρού του γείτονα που του αρνείται το δικαίωμα στο όνομά του. Το τραύμα αυτό η Συμφωνία των Πρεσπών το περιποιείται, αλλά δεν το κλείνει. Ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο συνεργασίας μεταξύ κρατικών θεσμών, οργανώσεων πολιτών και φυσικά οικονομικών παραγόντων που θα στερεώσουν τη Συμφωνία των Πρεσπών και θα την κάνουν ανθεκτική στον χρόνο.
Στις δύο μεγάλες λίμνες της μακεδονικής ενδοχώρας, την Οχρίδα και την Πρέσπα, υπογράφηκαν οι δύο ζωτικές συμφωνίες για τη βιωσιμότητα του κράτους που σύντομα ελπίζω να φέρει την ονομασία «Βόρεια Μακεδονία»: το 2001 στην Οχρίδα η χώρα σώθηκε στο χείλος του εμφυλίου Αλβανών και Σλαβομακεδόνων ενώ 17 χρόνια αργότερα, λίγα χιλιόμετρα πιο ανατολικά, στην Πρέσπα, φαίνεται να κλείνει μια κρίσιμη διακρατική διαφορά 28 ετών. Εκεί όπου τον Αύγουστο του ’49 παίχτηκε η τελευταία δραματική πράξη του εμφυλίου με την έξοδο των τελευταίων μαχητών του ΔΣΕ από την Ελλάδα.
Η γαλήνη των μακεδονικών λιμνών προσφέρεται για πόλεμο και για ειρήνη: για τραγωδίες και ελπίδα. Οι σώφρονες άνθρωποι, ένθεν κακείθεν, ξέρουν να διαλέξουν.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι Πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καθηγητής Παντείου
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
