Η ιδέα ότι οι επιστημονικές γνώσεις, η έρευνα και άλλες μορφές παραγωγής γνώσης μπορούν να γεννήσουν καινοτομίες, που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες, δεν είναι καινούργια. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική χρησιμοποίησε για την οικονομία που εμπεριέχει τέτοιες διαδικασίες την ονομασία Οικονομία της Γνώσης και τις συνέδεσε με την ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα, την οποία ανέδειξε σε μοναδικό παράγοντα ανανέωσης, βελτίωσης και αύξησης του παραγωγικού δυναμικού.
Στην Ελλάδα ζήσαμε τρεις τουλάχιστον δεκαετίες λατρείας της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας από τις διαδοχικές κυβερνήσεις, δεκαετίες που χαρακτηρίζονταν από υστέρηση των καινοτομιών, απώλεια παραγωγικού δυναμικού και εκτροπή προς τον υπέρογκο δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό. Θα έπρεπε επομένως να γνωρίζουμε καλά ότι η εξάρτηση των τυχών μας από μεμονωμένους, ακόμα και «καινοτόμους» επιχειρηματίες, δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την οικονομία και την κοινωνία, ούτε εξάλλου οδηγεί στην αξιοποίηση των διαθέσιμων γνώσεων.
Οι καινοτομίες έχουν πολύπλευρες επιπτώσεις. Επιτρέπουν αφενός την εισχώρηση σε διεθνείς αγορές, αλλά και σε υποκατάσταση εισαγωγών, τη μείωση του κόστους παραγόμενων αγαθών ή υπηρεσιών, την ανακάλυψη νέων προϊόντων, τη διαμόρφωση νέων δημόσιων ή κοινωνικών υπηρεσιών ή και νέων πολιτικών. Αφορούν τα προϊόντα, την τεχνολογία, την οργάνωση της παραγωγής, τις θεσμικές διαδικασίες. Ο νεοφιλελευθερισμός επιδιώκει να αξιοποιήσει τη γνώση που είναι διαθέσιμη στην κοινωνία και συνεχώς επεκτείνεται, με την έρευνα αλλά και την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων, για να επιτύχει το τραπεζικό ή το επιχειρηματικό κεφάλαιο υψηλή κερδοφορία.
Ακόμα και καινοτομίες που παράγονται από ανεξάρτητες δομές ή μεμονωμένους επιστήμονες καταλήγουν σε δίκτυα που ελέγχονται από μεγάλες επιχειρήσεις, όπως συμβαίνει στην παγκόσμια αγορά λογισμικού. Επίσης, η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης μπορεί πλέον να πραγματοποιείται σε συνθήκες ανασφάλειας και μεγάλης κινητικότητας, καθώς οι επισφαλώς εργαζόμενοι διαθέτουν γνώσεις που τους επιτρέπουν να προσαρμόζονται και να καλύπτουν παραγωγικές ανάγκες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι γνωσιακές ικανότητες της κοινωνίας είναι σήμερα μεγαλύτερες παρά ποτέ και δεν μπορούν μόνο να αξιοποιηθούν από την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, καθώς μπορούν να καλύψουν μια ευρεία γκάμα αναγκών, με γνώσεις που υπάρχουν ή είναι δυνατό να παραχθούν. Οι γνωσιακές ικανότητες είναι αυτές που θα επιτρέψουν την εμβάθυνση της δημοκρατίας, θα διευρύνουν τις δυνατότητες εργαζομένων και πολιτών ως προς τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο των εξουσιών.
Είναι η αφετηρία για τον εντοπισμό και την αξιοποίηση παραγωγικών δυνατοτήτων και ειδικότερα για τον σχεδιασμό της αξιοποίησης της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, σε συνδυασμό με τις δημόσιες υποδομές και τις κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά και σε συνδυασμό με την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Πρόκειται επίσης για το γνωσιακό κεφάλαιο και τις δυνατότητες παραγωγής νέας γνώσης που θα μας επιτρέψουν να αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα των κοινωνικών ανισοτήτων, της υγείας του πληθυσμού, της φροντίδας του περιβάλλοντος. Είναι πλέον αναγκαίο να παραδεχτούν τα διάφορα κέντρα πολιτικής εξουσίας ότι παρουσιάζουν σημαντικά ελλείμματα γνώσεων για θέματα κρίσιμα και επείγοντα.
Η Οικονομία της Γνώσης μπορεί να επιτρέψει την απόκτηση της ικανότητας κάλυψης ουσιαστικών αναγκών και όχι απλώς την αναμονή των αμφίβολων επιπτώσεων κάποιων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και αποτελεί στην πραγματικότητα προϋπόθεση για την υλοποίηση του σχεδίου της Δίκαιης Ανάπτυξης.
Το μορφωμένο και ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό που δεν αξιοποιείται σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και το δυναμικό που επιστρέφει λόγω της πολιτικής αύξησης των δαπανών για την έρευνα, θα αξιοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα αν γίνει αποδεκτό ότι μια Οικονομία της Γνώσης με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αναγκαία και εφικτή.
Η απασχόληση επιστημόνων και ερευνητών είναι δυνατή για την αναγνώριση των αναγκών και την κατανόηση των προϋποθέσεων για την ικανοποίησή τους, για τη μετατροπή γενικών στόχων σε υλοποιήσιμες πολιτικές, για τη συνεχή βελτίωση των συνθηκών άσκησης αυτών των πολιτικών, για την εκπαίδευση του κατάλληλου στελεχιακού δυναμικού. Αυτή είναι μια αποστολή για τους νέους που μόνο η Αριστερά μπορεί να κατανοήσει και να σχεδιάσει, προσφέροντας στους νέους ανθρώπους όχι μόνο αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής και εργασίας, αλλά και την ικανοποίηση της δημιουργίας και της κοινωνικής προσφοράς.
Πέτρος Λινάρδος-Ρυλμόν
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
