«Ο αληθινός έμπορος χαίρεται να παζαρεύει». Είναι μια φράση που ακούς σε όλα τα ανατολίτικα παζάρια, από την Κωνσταντινούπολη μέχρι το Κάιρο και τη Βαγδάτη. Tο αποτέλεσμα (ικανοποιητικό, μη ικανοποιητικό ή win-win, με όλους να βγαίνουν κερδισμένοι) εξαρτάται από τις θέσεις, από τις δυνάμεις με τις οποίες ξεκινούν δύο ή περισσότερες πλευρές το παζάρι.
Άλλοι λένε ότι το πάρε – δώσε χρειάζεται τόλμη, άλλοι δίνουν μεγαλύτερο βάρος στη διπλωματία, άλλοι επιμένουν ότι είναι θέμα πυγμής και σταθερότητας. «Ο αληθινός έμπορος πρέπει να είναι διπλωμάτης και ο αληθινός διπλωμάτης πρέπει να ξέρει από εμπόριο, το αλισβερίσι φτιάχνει ή καταστρέφει την εμπιστοσύνη για το επόμενο παζάρι» μου έλεγε ένας καταστηματάρχης στα ανατολικά Ιεροσόλυμα πριν από χρόνια. Και είχαν δει πολλά τα μάτια του.
Είναι άραγε καλός έμπορος ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που αναβαπτίστηκε πριν από δύο μήνες στη λαϊκή ψήφο; Στριμωγμένος από τους Αμερικανούς σε έναν εμπορικό πόλεμο που βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο, ο Πρόεδρος Ερντογάν καλεί τους πολίτες να βγάλουν από τα στρώματά τους τα δολάρια και τα ευρώ για να στηρίξουν το εθνικό νόμισμα, ρίχνει γέφυρες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ζητά στήριξη από τους Άραβες και την Κίνα και αγκαλιάζει τη ρωσική αρκούδα. Μόνιμη επωδός του: Το έθνος θα κερδίσει και αυτόν τον πόλεμο.
Το κουβάρι της αμερικανοτουρκικής κρίσης έχει πολλές άκρες, από τους ρωσικούς πυραύλους S-400 και τα αμερικανικά μαχητικά F-35, μέχρι την άρνηση της Άγκυρας να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στις κυρώσεις κατά του Ιράν, το ενεργειακό και το Κουρδικό. Η διαχείριση της κρίσης έχει -αναπόφευκτα- ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά αφορά τον damat (γαμπρό), ένα άλλο τον altin (χρυσό) και το τρίτο το γνωστό μας alisveris.
Ο γαμπρός ξέρει καλύτερα…
Ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, που ανέλαβε πριν από ένα μήνα το τιμόνι του υπουργείου Οικονομικών, δεν έχει την πείρα του προκατόχου του, οικονομολόγου και βετεράνου των αγορών Μεχμέτ Σιμσέκ, ο οποίος για άγνωστους λόγους απομακρύνθηκε μετά τις εκλογές του Ιουνίου.
Ο Αλμπαϊράκ διαθέτει ένα μεγάλο πλεονέκτημα που μπορεί να εξελιχθεί σε μοιραίο μειονέκτημα: είναι γαμπρός του Προέδρου από το 2004, όταν παντρεύτηκε την Εσρά, τη μεγάλη κόρη του Προέδρου, με κουμπάρο και τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πριν μπει στον πολιτικό στίβο ο Αλμπαϊράκ ήταν εκτελεστικός διευθυντής του επιχειρηματικού ομίλου Calik Holding (ενέργεια, υφαντουργία και ΜΜΕ, όπως η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Sabah» και το κανάλι A-Haber TV).
Ο Αλμπαϊράκ εξελέγη βουλευτής το 2015 και ανέλαβε τον ίδιο χρόνο υπουργός Ενέργειας. Βρισκόταν μαζί με τον πεθερό του τη νύχτα του πραξικοπήματος. Η κεμαλική αντιπολίτευση, που σπαράσσεται από εσωτερικές συγκρούσεις, ομονοεί σε ένα πράγμα σε απαξιωτικά σχόλια για τον 40χρονο γαμπρό.
Ορισμένοι τον συγκρίνουν με τον συνομήλικό του Τζάρεντ Κούσνερ, τον γαμπρό και σύμβουλο του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Άλλοι επισημαίνουν ότι ο Αλμπαϊράκ ήταν παρών σε κρίσιμες επαφές του Τούρκου Προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν και άλλους ξένους ηγέτες. Πριν τα βρει με την Άγκυρα, η Μόσχα κατηγορούσε την οικογένεια Ερντογάν και ειδικά τον Αλμπαϊράκ για λαθρεμπόριο πετρελαίου με το Ιράν.
Πολιτικοί αναλυτές στην Άγκυρα και στο εξωτερικό παρακολουθούν με ενδιαφέρον την πορεία του «γαμπρού Νο 2», του Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, συζύγου της προεδρικής κόρης Σουμεγιέ. Γόνος ισχυρής επιχειρηματικής οικογένειας που προμηθεύει εξοπλισμό τον τουρκικό στρατό, ο Μπαϊρακτάρ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του πρώτου τουρκικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους UAV.
Χρυσό μαξιλάρι
«Γιατί πρέπει να δανειζόμαστε (από το εξωτερικό) σε δολάρια;» διερωτήθηκε ο Πρόεδρος Ερντογάν τον περασμένο Απρίλιο καθώς η Τουρκία όδευε στις πρόωρες κάλπες και ένιωθε στον σβέρκο της την ανάσα των «αγορών». Ας δανειζόμαστε με βάση τον χρυσό, ώστε να απαλλάξουμε τα έθνη από τις πιέσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών, πρότεινε ο Τούρκος Πρόεδρος. Εν τω μεταξύ η κεντρική τράπεζα ξεφορτωνόταν αμερικανικά ομόλογα και αγόραζε χρυσό.
Στην ίδια κατεύθυνση το υπουργείο Οικονομικών είχε εκδώσει στα τέλη του 2017 ομόλογα χρυσού ενώ και οι τουρκικές τράπεζες προσπαθούσαν να μεγαλώσουν τα δικά τους αποθέματα. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού (WGC), τον Φεβρουάριο του 2018 τα συνολικά αποθέματα χρυσού στην Τουρκία ανέρχονταν σε 546,8 τόνους (έναντι 116 τόνων τον Σεπτέμβριο του 2011).
Μόλις ένα μήνα αργότερα, στις 17 Απριλίου, η εφημερίδα «Hurriyet» αποκάλυπτε ότι η Τουρκία είχε αποσύρει το φθινόπωρο όλο τον χρυσό της που φυλασσόταν στην Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (28,6 τόνους). Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, στα τέλη του 2017 τα συνολικά αποθέματα της Τουρκίας σε χρυσό ανέρχονταν σε 564,7 τόνους (375,4 τόνοι στην Τράπεζα της Αγγλίας, 18,7 τόνοι στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών που εδρεύει στην Ελβετία, 33,7 τόνοι στην Κεντρική Τράπεζα Τουρκίας και 136,8 τόνοι στον λογαριασμό της ΚΤΚ στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης. Σύμφωνα με αναλυτές οι τουρκικές κινήσεις έγιναν στη σκιά των αποκαλύψεων για το λαθρεμπόριο χρυσού με το Ιράν και της καταδίκης στις ΗΠΑ Τούρκων τραπεζιτών που συνδέονταν με το περιβάλλον Ερντογάν. Ήταν άραγε μόνο ο φόβος των αμερικανικών κυρώσεων (και του παγώματος περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ) γι’ αυτή την υπόθεση ή μήπως ο χρυσός μεταφέρθηκε για να αποκτήσει η Τουρκία ένα γερό, χρυσό μαξιλάρι ενόψει μιας ολομέτωπης σύγκρουσης;
Το αλισβερίσι έχει ιστορία
Στο άρθρο στους «New York Times» (10.8.2018) ο Πρόεδρος Ερντογάν προειδοποίησε ότι, αν δεν αντιστραφεί η τάση των ΗΠΑ για μονομερείς ενέργειες, η Τουρκία θα αναγκαστεί να ψάξει για νέους φίλους και συμμάχους. Ο Τούρκος Πρόεδρος υπενθύμισε ότι η χώρα του στάθηκε στο πλευρό των ΗΠΑ στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, έστειλε στρατιώτες στον πόλεμο της Κορέας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επίλυση της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα, το 1962, που έφερε την ανθρωπότητα ένα βήμα πριν από τον πυρηνικό όλεθρο.
Η κυβέρνηση Κένεντι, υποστήριξε ο Ερντογάν, κατάφερε να αναγκάσει τους Σοβιετικούς να αποσύρουν τους πυραύλους από την Κούβα αποσύροντας τους πυραύλους Jupiter (Δίας) από την Τουρκία και την Ιταλία. Η αλήθεια είναι ότι οι Αμερικανοί απλώς ενημέρωσαν την Άγκυρα για το αλισβερίσι με τη Μόσχα καθώς και για τη συμφωνία «σιωπηρής» απομάκρυνσης των συγκεκριμένων πυρηνικών όπλων από το έδαφος της νατοϊκής συμμάχου.
Το τότε στρατιωτικό κατεστημένο και η κυβέρνηση Ινονού διαμαρτυρήθηκαν γιατί δεν συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση, παρ’ ότι η Τουρκία ήταν προκεχωρημένο φυλάκιο κατά του «κομμουνιστικού κινδύνου» και θα υφίστατο πρώτη τις συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου.
Η Τουρκία έχει αποδείξει ότι φροντίζει τις δικές της υποθέσεις (business) όταν οι ΗΠΑ αρνούνται να την ακούσουν, σημείωσε ο Πρόεδρος Ερντογάν περιγράφοντας τις εισβολές στην Κύπρο και τη Συρία.
Το μήνυμα Ερντογάν στους «προστάτες», στους ίδιους που -όπως πιστεύει- επιχείρησαν να τον ανατρέψουν, ίσως και να τον σκοτώσουν το 2016, είναι σαφές: αλισβερίσι για την Τουρκία δεν θα γίνει χωρίς την Τουρκία, δηλαδή χωρίς τον ίδιο.
Στρατής Αγγελής
Πηγή: Η Αυγή
