41 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Πουλαντζά

Σε πολλούς και πολλές από εμάς μας έμαθε γράμματα, μας έκανε να καταλάβουμε πολιτική.Ο θεωρητικός του κράτους, των τάξεων, του σοσιαλισμού και κατ’ επέκταση της εξουσίας ή ακόμα και του χώρου δεν είναι μόνο επίκαιρος. Ασκεί, νοερά, κριτική στην σημερινή Αριστερά. Και έχει διατυπώσει, από το 1978, τις πιο σοβαρές μέριμνες που πρέπει να έχουμε.

“Μπορούμε να δούμε τώρα τη στενή ομοιότητα [του κρατικού σταλινισμού] με τον κρατισμό της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας. Κι αυτή επίσης χαρακτηρίζεται από τη βαθύτερη δυσπιστία για την άμεση δημοκρατία στη βάση και για τις λαϊκές πρωτοβουλίες.

Γι αυτήν επίσης, η σχέση των λαϊκών μαζών με το Κράτος είναι μια σχέση εξωτερικότητας, όπου το Κράτος έχει εξουσία και αποτελεί μια οντότητα.Πρόκειται για το Κράτος-Υποκείμενο, κάτοχο μιας ενδογενούς ορθολογικότητας, που την ενσαρκώνουν οι πολιτικές ελίτ και μόνοι οι μηχανισμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Το Κράτος αυτό κυριεύεται με την αντικατάσταση των κορυφών από μια φωτισμένη αριστερή ελίτ και με ορισμένες διορθώσεις στη λειτουργία των θεσμών.Εξυπονοείται ότι το κράτος αυτό θα φέρει έτσι στις μάζες τον σοσιαλισμό από τα πάνω: έχουμε εδώ τον τεχνο-γραφειοκρατικό κρατισμό των εμπειρογνωμόνων.

…

Το δίλημμα από το οποίο πρέπει να βγούμε είναι στο βάθος το ακόλουθο:

είτε να διατηρήσουμε το υφιστάμενο Κράτος, να αρκεστούμε μόνο στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία επιφέροντας τις δευτερεύουσες αλλαγές, πράγμα που καταλήγει στον σοσιαλδημοκρατικό κρατισμό και στον λεγόμενο φιλελεύθερο κοινοβουλευτισμό·

είτε να αρκεστούμε μόνο στην άμεση δημοκρατία στη βάση ή στο αυτοδιαχειριστικό κίνημα, πράγμα που οδηγεί αναπόφευκτα, αργά ή γρήγορα, σ έναν κρατιστικό δεσποτισμό ή σε μια δικτατορία των εμπειρογνωμόνων.

Πώς να συλλάβουμε έναν ριζικό μετασχηματισμό του Κράτους συναρθρώνοντας τη διεύρυνση και το βάθεμα των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στη βάση και τη διασπορά αυτοδιαχεριστικών εστιών,

αυτό είναι το βασικό πρόβλημα ενός δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό και ενός δημοκρατικού σοσιαλισμού.

ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό δεν είναι επομένως απλός κοινοβουλευτικός ή εκλογικός δρόμος. Το να κερδηθεί η εκλογική πλειοψηφία (στη Βουλή ή για τη θέση του Προέδρου) δεν μπορεί να αποτελεί παρά μια φάση, όσο κι αν αυτή είναι σπουδαία

….

Κάτι ακόμα: οι λαϊκοί αγώνες οφείλουν πάντα να εκδηλώνονται και με την ανάπτυξη κινημάτων και την εξάπλωση οργάνων άμεσης δημοκρατίας στη βάση και αυτοδιαχειριστικών εστιών.

Πράγμα που συνδέεται με το ζήτημα των μετασχηματισμών του Κράτους αλλά και –ας μην το ξεχνάμε– με το θεμελιακό ζήτημα της κρατικής εξουσίας και, γενικότερα, της εξουσίας.

Το ζήτημα: ποιος είναι στην εξουσία και για να κάνει τι, δεν μπορεί να μείνει ξένο προς τους αγώνες για την αυτοδιαχείριση ή την άμεση δημοκρατία.”