Τράπεζες, διεθνείς οργανισμοί, δεξαμενές σκέψεις, κράτη, επιστημονικά ινστιτούτα εργοδοτών προβαίνουν περιοδικά και συντεταγμένα σε εκτιμήσεις των κινδύνων που επίκεινται. Τα risk assessments περιγράφουν τις δυνάμει εξωγενείς αρνητικές διαδικασίες που αφορούν όμως τον εκάστοτε οργανισμό, την πιθανότητα, τις συνέπειές τους, καθώς και τις ενδεχόμενες ανοχές σε αυτές. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας διαδικασίας μπορούν να εκφραστούν με ποσοτικό ή ποιοτικό τρόπο. Ακόμα και η Αριστερά στις καλές στιγμές της κάνει ακριβώς το ίδιο, εφόσον προσπαθεί να προβλέψει με ακρίβεια διαδικασίες «ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης», «οικονομικής ανόδου ή κατάρρευσης», «ευνοϊκές υποκειμενικές και αντικειμενικές συνθήκες». Στο παρόν σημείωμα ισχυρίζομαι πως τέσσερις συγκεκριμένες διαδικασίες μετασχηματισμού του κόσμου μας, που έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό όλες τους, αφορούν ιδιαιτέρως τη ριζοσπαστική πολιτική, αν θέλει να είναι επίκαιρη και ταυτόχρονα επιδραστική.
Εργασιακές σχέσεις
Ξεκινώ από αυτό το ζήτημα, γιατί είναι και το πλέον οικείο στο κοινό. Εργαζόμενοι φτωχοί, επισφαλείς εργαζόμενες, με μαύρα κι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, εργάτες σε καθεστώς σχεδόν δουλείας ή ομηρίας, δομική ανεργία και περαιτέρω επιδείνωση των δεικτών λόγω της αυτοματοποίησης είναι η μια όψη της σαράντα χρόνων απορρύθμισης της αγοράς εργασίας. Από την άλλη, έχουμε τους «νικητές» του γνωσιακού καπιταλισμού: digital nomads και digidal natives, άνθρωποι με ιδιαιτέρως επεξεργασμένες τις «μαλακές τους δεξιότητες», άνθρωποι υπερμορφωμένοι και εξ’ αυτού χρήσιμοι στις εταιρείες, που αντέχουν να συμμετέχουν στη Μεγάλη Παραίτηση, οι μεσαίες τάξεις της Κίνας και της Ινδίας, πολύγνωσσοι πολίτες, γόνοι που φοιτούν στα σχολεία της Ivy league και τα κατά τόπους καλά σχολεία κ.ο.κ. Οι εργασιακές σχέσεις ακολουθούν τις τροπικότητες του μεταφορντισμού και οι προοδευτικές απαντήσεις, όταν περιλαμβάνουν απλώς και μόνο καλές πρακτικές ρύθμισης και ελέγχου, είναι ήδη εκτός πλαισίου. Νέες εργασιακές σχέσεις διαμορφώνονται από την αναπτυσσόμενη τεχνολογία, τις καλές ή κακές εργασιακές ευκαιρίες των κλάδων και πολλά ακόμα. Πρέπει να καταστούμε ικανοί και ικανές να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε παρεμβάσεις που θα έχουν νόημα για τους εργαζόμενους. Για παράδειγμα, στα περιβάλλοντά μας πολύς κόσμος ήδη εργάζεται μόνο από το σπίτι, μόνο σε πλατφόρμες, εργάζεται για ξένες εταιρείες, δεν έχει ακριβώς κάποιο συγκεκριμένο αφεντικό, είναι μέρος του μάνατζμεντ παρόλο που άλλη είναι η κύρια εργασία του. Τέτοιες αλλαγές θα βαθύνουν και πρέπει να τις προλάβουμε.
Τεχνητή νοημοσύνη
Η διεθνής συζήτηση είναι τεράστια για το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης. Ήδη από τώρα αλλάζει ο τρόπος που ζωγραφίζουμε, που φωτογραφίζουμε, που γράφουμε διδακτορικά, σενάρια ή βιβλία, αλλάζει η ποιότητα και η ποσότητα των πληροφοριών και των συνδυασμών τους, η ακρίβεια προβλέψεων συγκεκριμένων διαδικασιών, η διαδικασία επίλυσης προβλημάτων. Η μηχανική εκμάθηση (machine learning) φαίνεται να προχωράει τόσο γρήγορα, που διεθνείς οργανισμοί και εταιρείες ζητούν να σταματήσει μέχρις ότου μπορέσουμε νομικά, αλλά και σε κάθε άλλο επίπεδο, να προσδιορίσουμε τις αλλαγές που θα φέρει. Επιστήμονες της πληροφορικής, αλλά και φιλόσοφοι υιοθετούν την ιδέα της singularity (τεχνολογική μοναδικότητα), της σύντομης έλευσης δηλαδή ενός χρονικού σημείου από το οποίο και έπειτα η τεχνολογική ανάπτυξη γίνεται ανεξέλεγκτη και αναπότρεπτη σε τέτοιο βαθμό, που δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις μεταβολές που θα φέρει στον ανθρώπινο πολιτισμό. Αυτός ο αλγοριθμικός νέος κόσμος που έρχεται ό,τι και να κάνουμε, για να μην προκύψει ως μια δυστοπία υποδούλωσης στις μηχανές, πρέπει με τη συμβολή μας να είναι ανθρωποκεντρικός και πέρα από την εκμετάλλευση.
Κλιματική κρίση
Η «Εποχή» αναλύει διαρκώς τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την κλιματική κρίση και θα συνεχίσει να το κάνει. Ζούμε κυριολεκτικά στο πετσί μας τις επιπτώσεις αυτής της αρνητικής για τη φύση, τους ανθρώπους και τα ζώα μεταβολής και πρέπει να προτείνουμε πολλά πράγματα πέρα και έξω από την ανάπτυξη του πράσινου καπιταλισμού, που είναι το σχέδιο μερίδας των κυρίαρχων. Χρειάζεται να μπορέσουμε να ενώσουμε την ταξική πάλη με την αειφορία, να παρουσιάσουμε τον αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό ως αγώνα κυρίαρχα οικολογικό, να καταθέσουμε προτάσεις με προτεραιότητες και συγκεκριμένους χρονικούς ορίζοντες υλοποίησής τους. Έχουμε αργήσει πολύ και για να σώσουμε οτιδήποτε μπορεί να σωθεί, πρέπει συθέμελα να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε την οικολογία: στα λόγια σημαντική θεματική, στις πράξεις πεμπτοέκτη ολιγόλογη αναφορά.
(Ακρο)δεξιά ηγεμονία
Η Ευρώπη μαυρίζει εδώ και καιρό και η τάση είναι να μαυρίσει κι άλλο. Η Ακροδεξιά κανονικοποιήθηκε σε πολλές χώρες είτε ως κυβέρνηση, είτε ως αξιωματική αντιπολίτευση. Πολιτισμικοί πόλεμοι, προστασία μόνο για τους ομοεθνείς μας, τάξη και ασφάλεια είναι μεθοδολογίες πολιτικής σκέψης και πρακτικής που, ενώ δεν το θέλουμε, συναρπάζουν τις ψυχές πολλών ανθρώπων. Στην Ελλάδα φαίνεται να βρισκόμαστε εντός ενός νέου, δεξιού εκλογικού καθεστώτος έπειτα από τη Μεταπολίτευση, με ισχυρή, κατακερματισμένη Ακροδεξιά και ανίσχυρη Κεντροαριστερά και Αριστερά. Ο μικρός και ο μεγάλος κύκλος που περιγράφω, δεν φαίνεται να ολοκληρώνουν τη στρογγυλή τους βόλτα σύντομα και φαίνεται πως πέρα από τις αλλαγές σε παγιωμένα ισοζύγια δεκαετιών, θα μετασχηματίσουν περαιτέρω αξίες και νοοτροπίες. Απαιτείται εκτεταμένα να ελέγξουμε πολιτικά και επιστημονικά το βάθος και τη σημασία αυτών των μετατοπίσεων και να προτείνουμε πολιτικές ανάσχεσης ή ακύρωσης αυτού του ζοφερού μέλλοντος.
Ρίσκα και κινδύνους έχουμε μπόλικα ακόμα. Λόγου χάρη πόλεμοι, επιδημίες, αποπαγκοσμιοποίηση. Γι’ αυτό και πρέπει οι συζητήσεις αυτού του είδους να γίνονται συντεταγμένα, από πολλές και πολλούς, με τρόπους που να καταλήγουν σε συμπεράσματα και προτάσεις πολιτικής. Αλλιώς θα γίνουν μοίρα κακή και δεν μας πρέπει.
Βασίλης Ρόγγας
