Η τουριστική ανάπτυξη των Κυκλάδων, τα τελευταία χρόνια, έχει φέρει σημαντική οικονομική ευημερία φαινομενικά αλλά και σοβαρές συνέπειες για τη νεολαία και την κοινωνία των νησιών. Παρά την προφανή οικονομική ανάπτυξη, ο υπερτουρισμός, που σημειώνει αυξητικούς ρυθμούς κάθε χρόνο, φέρνει μαζί του μια σειρά από αρνητικά αποτελέσματα που ενδέχεται να υπονομεύσουν το μέλλον των νησιών μας. Τα τελευταία χρόνια, οι νέοι στρέφονται όλο και περισσότερο στον τουριστικό τομέα, παραμελώντας τη μάθηση και την εκπαίδευση, με τα εύκολα χρήματα του τουρισμού να τους αποτρέπουν από το να σπουδάσουν και να επενδύσουν στη γνώση.
Η τουριστική βιομηχανία, που έχει γίνει η κύρια πηγή εισοδήματος για τα νησιά των Κυκλάδων, προσελκύει συνεχώς όλο και περισσότερους επισκέπτες. Ωστόσο, ο υπερτουρισμός δημιουργεί ακραία πιέση στους τοπικούς πόρους και στις υποδομές, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την καθημερινότητα των νέων.
Η μάχη με την απαξίωση της μόρφωσης
Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα που συνδέονται με τον υπερτουρισμό είναι η απαξίωση της εκπαίδευσης. Οι νέοι, βλέποντας την οικονομική ευημερία που φέρνει ο τουριστικός τομέας, στρέφονται ολοένα και περισσότερο στη δουλειά, παραμελώντας τις σπουδές τους. Το παράδειγμα της Μυκόνου, όπου οι μαθητές αναγκάζονται να δουλεύουν από μικρή ηλικία σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και μηχανάκια, δείχνει τη στροφή των νέων προς τον εύκολο δρόμο των γρήγορων χρημάτων. Οι γονείς τους, υποκινούμενοι από την ανάγκη για οικονομική σταθερότητα, ενθαρρύνουν τα παιδιά να δουλέψουν και να αποκτήσουν εισόδημα, ενώ η γνώση φαίνεται να χάνει τη σημασία της.
Οι καθηγητές και οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν συχνά πως το κίνητρο για σπουδές έχει μειωθεί δραματικά. Όταν οι μαθητές βλέπουν ότι τα χρήματα μπορούν να αποκτηθούν εύκολα μέσω του τουρισμού, χάνουν το ενδιαφέρον τους για την εκπαίδευση και τις Πανελλαδικές εξετάσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Νικόλας Χάλαρης, μαθητής από την Ανάφη, ο οποίος σημειώνει ότι η εργασία από μικρή ηλικία έχει αποσπάσει την προσοχή των νέων από τη μάθηση και έχει προκαλέσει σύγχυση στο μυαλό τους, καθώς τα ωράρια που δουλεύουν καθημερινά είναι εξαντλητικά.
Ο τουρισμός και η απουσία ευκαιριών για δημιουργική απασχόληση
Η έλλειψη οργανωμένων δραστηριοτήτων για τους νέους, όπως αθλητικά και πολιτιστικά προγράμματα, επιτείνει το πρόβλημα. Στην Ανάφη, για παράδειγμα, δεν υπάρχουν αθλητικές ομάδες ή μουσικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα οι νέοι να μην έχουν άλλες διεξόδους εκτός από τη δουλειά. Η έλλειψη δημιουργικών ενασχολήσεων μειώνει τη δυνατότητα των παιδιών να αναπτύξουν πάθη και ενδιαφέροντα, και συχνά καταλήγουν να επικεντρώνονται αποκλειστικά στην τουριστική εργασία, χωρίς να έχουν κίνητρο για κάτι άλλο.
Αυτό το κενό δραστηριοτήτων και ευκαιριών δημιουργεί μια συνθήκη όπου οι νέοι απογοητεύονται και απομακρύνονται από την εκπαίδευση, που τους φαντάζει πλέον άχρηστη. Το ερώτημα για τη συνέχεια των σπουδών γίνεται όλο και πιο δύσκολο να απαντηθεί όταν, για παράδειγμα, ένας νέος μπορεί να βγάλει περισσότερα χρήματα σε τρεις μήνες δουλειάς στον τουριστικό τομέα παρά σε ένα χρόνο σπουδών σε πανεπιστήμιο.
Επιπτώσεις στην κοινωνία και το περιβάλλον
Ο υπερτουρισμός δεν επηρεάζει μόνο την εκπαίδευση και τους νέους, αλλά έχει και ευρύτερες συνέπειες στην κοινωνία και το περιβάλλον των νησιών. Η υπερσυγκέντρωση τουριστών προκαλεί έντονη πίεση στις υποδομές των νησιών, από τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, έως τη στέγαση και τις δημόσιες υπηρεσίες. Ειδικά στην περίπτωση της Μυκόνου, η ανάπτυξη του Airbnb έχει εντείνει την έλλειψη στέγης για τους ντόπιους και έχει αυξήσει την πίεση στην τοπική αγορά ακινήτων.
Επιπλέον, η διατήρηση ενός βιώσιμου περιβάλλοντος γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, καθώς οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται με γοργούς ρυθμούς και η τοπική παραγωγή δεν αρκεί πλέον να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων, οι οποίοι πλέον εξαρτώνται από τον τουρισμό για την επιβίωσή τους. Η διαρκής αύξηση του τουριστικού ρεύματος απειλεί να καταστρέψει την αυθεντικότητα των Κυκλάδων και να αλλοιώσει την πολιτιστική τους ταυτότητα.
Η επόμενη μέρα: Πώς να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του υπερτουρισμού
Για να προστατεύσουμε τις Κυκλάδες από τον υπερτουρισμό και τις καταστροφικές του συνέπειες, απαιτείται μια νέα, ριζοσπαστική προσέγγιση που να επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι τουριστικές δραστηριότητες θα υπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων και όχι το αντίθετο, δημιουργώντας συνθήκες που να προσφέρουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και εργασίας για όλους. Η εκπαίδευση, η κοινωνική δικαιοσύνη και η οικονομική αυτονομία πρέπει να είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους θα οικοδομηθεί το μέλλον. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να αναλάβουν τον έλεγχο του τουριστικού μοντέλου, διασφαλίζοντας ότι οι πόροι και τα οφέλη θα μοιράζονται δίκαια. Παράλληλα, η συμμετοχή των πολιτών και η αλληλεγγύη πρέπει να κατευθύνουν τις πολιτικές τουριστικής ανάπτυξης, ώστε να προστατευτούν τόσο το φυσικό περιβάλλον όσο και η πολιτιστική κληρονομιά. Ο πρωτογενής τομέας, που παραδοσιακά στήριζε τις Κυκλάδες, πρέπει να ενισχυθεί και να γίνει μέρος αυτής της βιώσιμης ανάπτυξης, προσφέροντας εναλλακτικές και ισχυρές οικονομικές δραστηριότητες, οι οποίες θα βοηθήσουν στη μείωση της εξάρτησης από τον τουρισμό και θα δημιουργήσουν αξιόπιστες ευκαιρίες για τους νέους. Με αυτό τον τρόπο, οι Κυκλάδες μπορούν να συνεχίσουν να ανθίζουν τουριστικά χωρίς να εξαρτώνται αποκλειστικά από τον τουρισμό, προσφέροντας στους νέους εναλλακτικές και πραγματικές ευκαιρίες για το μέλλον τους.
