Ποια είναι η γνώμη σου για τα αποτελέσματα των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Αποτελούν κάποιο σημείο καμπής;
Θεωρώ τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών ως ένδειξη μιας διαδικασίας κρίσης της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι πολίτες δεν εμπιστεύονται πια την υπόσχεση των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών για μια ικανοποιητική και ασφαλή ζωή –και γενικά τη νεοφιλελεύθερη λογική. Γι’ αυτό γύρισαν την πλάτη τους κυρίως στα κόμματα του Κέντρου, που τα τελευταία χρόνια υιοθέτησαν τον νεοφιλελευθερισμό. Αυτό αντανακλάται εν μέρει στη μεγάλη αποχή (αν και η συμμετοχή στις φετινές ευρωεκλογές είναι σχεδόν η ίδια με εκείνη του 2019), καθώς και στην άνοδο της Ακροδεξιάς. Η συγκεκριμένη μετατόπιση προς τα δεξιά είναι μια πολύχρονη διαρκής διαδικασία, που εξελίσσεται και σε χώρες του πυρήνα της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Ιδιαίτερα στη Γαλλία, το γεγονός ότι το κόμμα της Λεπέν είναι πρώτο στις δημοσκοπήσεις για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές, συνιστά μέρος της διαδικασίας στροφής προς τα δεξιά. Κοιτάζοντας απλώς τα αριθμητικά στοιχεία, μπαίνει κανείς στον πειρασμό να υποτιμήσει την άνοδο της Ακροδεξιάς, γιατί αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν τις έδρες του ουγγρικού κόμματος Fidesz υπό τον Όρμπαν, το οποίο προσμετράται στην ομάδα των «μη ενταγμένων» του ευρωκοινοβουλίου, και του AfD, το οποίο πρόσφατα αποβλήθηκε από την ευρωομάδα ID (Ταυτότητα και Δημοκρατία). Γνωρίζουμε, όμως, ότι εξακολουθούν να υπάρχουν επαφές με αυτά τα κόμματα και ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο επανένταξης του AfD στην ID μετά τις γαλλικές εκλογές.
Ποιοι θεωρείς ότι είναι οι λόγοι της γενικότερης μετατόπισης προς τα δεξιά, με τη μεγάλη αύξηση της δύναμης της Ακροδεξιάς, αλλά ταυτόχρονα τη διατήρηση της εκλογικής δύναμης του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος;
Δεν υπάρχει μονοσήμαντη αιτιώδης εξήγηση. Φυσικά, φταίει η οικονομική και κοινωνική κρίση, που προκαλεί ανασφάλεια σε όλους/ες και ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές. Όμως, η Ακροδεξιά δεν ψηφίζεται κυρίως από το φτωχότερο κομμάτι της κοινωνίας, αλλά από τα μεσαία στρώματα. Ένα μέρος της εξήγησης της δεξιάς στροφής έχει πολιτισμική και ηθική βάση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε όλο και περισσότερο την ενσωμάτωση της ακροδεξιάς ατζέντας στον λόγο των παραδοσιακών κομμάτων του Κέντρου και ιδιαίτερα των συντηρητικών κομμάτων, ενώ και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα δεν προβάλουν κάποια αντίσταση σ’ αυτή την εξέλιξη. Σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου πριν από τις ευρωεκλογές, το μεταναστευτικό ζήτημα ήταν μόλις το έβδομο πιο σοβαρό πρόβλημα για τους πολίτες των χωρών της ΕΕ. Αυτό που έχει συμβεί, είναι η γενικότερη κανονικοποίηση του λόγου της Ακροδεξιάς. Θα έλεγα ότι ο ακροδεξιός λόγος είναι πια μέρος της κυρίαρχης ιδεολογίας, η οποία εξακολουθεί να επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τον νεοφιλελευθερισμό παρά από τα επιχειρήματα, για παράδειγμα, των κομμάτων της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Έτσι, ο αγώνας ενάντια στην Ακροδεξιά είναι πολύ δύσκολος, γιατί δεν είναι μόνο ένας αγώνας ενάντια στα ακροδεξιά κόμματα και τον μη δημοκρατικό τρόπο άσκησης πολιτικής από αυτά, αλλά και ενάντια στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία.
Επηρέασαν οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών;
Απολύτως. Από πολλές απόψεις. Πρώτον, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης επικρατεί ο πολεμοκάπηλος λόγος. Αυτός ο λόγος προέρχεται κυρίως από τα κυρίαρχα κόμματα του Κέντρου. Στην πρόσφατη συζήτηση μεταξύ των υποψηφίων για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία είναι σήμερα το πιο σημαντικό ζήτημα για την ΕΕ. Αυτό το κλίμα οδηγεί στην αύξηση της δύναμης της Ακροδεξιάς. Η ΕΕ στρατιωτικοποείται. Για παράδειγμα, στη Γερμανία ετοιμάζονται να εισαγάγουν την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, προκειμένου η χώρα να είναι ετοιμοπόλεμη. Η στρατιωτικοποίηση είναι ο πυρήνας του ακροδεξιού λόγου. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ της ευρωομάδας ECR (Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές) και εκείνης του ID (Ταυτότητα και Δημοκρατία) σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η Ρωσία. Αλλά αυτό είναι απλώς ένα θέμα τακτικής. Κατ’ αρχήν, πάντως, ο πόλεμος εγγράφεται όλο και περισσότερο στην ευρωπαϊκή πολιτική και σίγουρα είχε τεράστια επίδραση στα εκλογικά αποτελέσματα. Από την άλλη πλευρά, η πλειοψηφία των πολιτών φοβάται τη σύγκρουση μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, η οποία είναι επιλογή τόσο των κυρίαρχων παραδοσιακών κομμάτων, όσο και της Ακροδεξιάς.
Προβλέπεις να υπάρξει συμμαχία μεταξύ των δυνάμεων της παραδοσιακής Δεξιάς του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος με κόμματα της Άκρας Δεξιάς, π.χ. με το κόμμα της Μελόνι, και πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει τη συνολική κατάσταση στην ΕΕ;
Η φον ντερ Λάιεν στην πρώτη της δήλωση μετά τις εκλογές τόνισε ότι επιθυμεί να συνεχιστεί ο μεγάλος συνασπισμός με την ομάδα την ομάδα S&D (Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών) και την ομάδα Renew Europe (Ανανεώστε την Ευρώπη), ενώ εξετάζει το ενδεχόμενο συνεργασίας και με τους Πράσινους. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, θα υπάρξει συνεργασία και με την Ακροδεξιά, ιδιαίτερα με την Μελόνι, η οποία ηγείται ενός από τα μεγάλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Μελόνι εμφανίζετα τους τελευταίους μήνες να αλλάζει συχνά τον προσανατολισμό των συμμαχιών της. Πάντως, είναι η μόνη επικεφαλής ενός μεγάλου ευρωπαϊκού κράτους που η θέση της είναι εδραιωμένη και ισχυρή. Αυτό σημαίνει ότι η επιρροή της θα αυξηθεί. Πρέπει να επισημάνουμε ότι στο εσωτερικό των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων υπάρχουν πολύ διαφορετικές στάσεις ως προς τη συνεργασία με την Ακροδεξιά. Για παράδειγμα, οι Ρεπουμπλικάνοι στη Γαλλία είναι διχασμένοι σχετικά με τη συμπόρευση με τη Λεπέν, ανεξάρτητα από τη δημιουργία ενός κανονικού συνασπισμού στο κοινοβούλιο, κάτι που δεν νομίζω ότι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον. Προβλέπω ότι θα υπάρξει αύξηση της επιρροής των ακροδεξιών κομμάτων στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα των κομμάτων που υποστηρίζουν την πολιτική γραμμή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της κ. Φον ντερ Λάιεν σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα από Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, που αποφασίστηκε από τον Απρίλιο από κοινού από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την πλειοψηφία των κομμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα υπάρξει επίσης μια υποχώρηση των φιλόδοξων στόχων της Πράσινης Συμφωνίας και αντίσταση των συντηρητικών πολιτικών κομμάτων στον Νόμο για την Αποκατάσταση της Φύσης.
Πιστεύεις ότι η φον ντερ Λάιεν θα επανεκλεγεί πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Είναι δύσκολο να κάνουμε κάποια ασφαλή πρόβλεψη αυτήν τη στιγμή. Πάντως, η υποψηφιότητά της είναι ισχυρή λόγω της επιτυχίας που σημείωσε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα στην εκλογική αναμέτρηση και του μεγάλου αριθμού των εδρών του στο Ευρωκοινοβούλιο, καθώς και των πρώτων δηλώσεων των ομάδων των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών και της Renew μετά τις εκλογές. Η θέση της είναι πιο ισχυρή από εκείνη που είχε προεκλογικά, αλλά θα χρειαστεί μια ειδική πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάτι που θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της G7 στην Ιταλία.
Πώς αξιολογείς την εκλογική επίδοση των σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων, των Πρασίνων και ιδιαίτερα της μη σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς, δηλαδή εκείνων των κομμάτων που κατά κανόνα είναι μέλη της ευρωομάδας της Αριστεράς;
Λίγο-πολύ τα κόμματα της Αριστεράς διατήρησαν τις δυνάμεις τους, κάτι που δεν ισχύει για τους Πράσινους και την ομάδα Renew. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, οφείλεται στην κρίση του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος. Τα κόμματα που προσπαθούν να συμβιβάσουν ή να συνδυάσουν τον πολιτικό φιλελευθερισμό με τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές, είναι αυτά που προκαλούν την απογοήτευση των πολιτών και υφίστανται την κριτική τους, σε αντίθεση με τα δικά μας κόμματα που συνδέονται με την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης, όπως π.χ. με την έντονη αντίθεση στο κρίσιμο θέμα της αύξησης του κόστους ζωής. Συζήτησα αρκετές φορές με τον Νικολά Σμιτ, τον υποψήφιο των Σοσιαλδημοκρατών για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και διαπίστωσα ότι ο λόγος του ήταν για «τη φτώχεια, την αύξηση του κόστους ζωής, την έλλειψη βιομηχανικής πολιτικής», θέματα που ανησυχούν τουλάχιστον εκείνα τα τμήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών που έχουν την τάση να ψηφίζουν τα κόμματα που θεωρούν αριστερά, σε αντίθεση με τους Φιλελεύθερους και τους Πράσινους, η δύναμη των οποίων μειώνεται λόγω της απογοήτευσης που προκαλεί η πολιτική τους. Η Αριστερά διατήρησε την εκλογική δύναμή της. Ο αριθμός των εδρών της δεν είναι ακόμη σαφής, αλλά θεωρώ ότι θα καταλήξει μεταξύ 39 και 41. Το πιο σημαντικό είναι να σχηματιστεί μια ενιαία συνομοσπονδιακή πολιτική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό είναι που διαπραγματευόμαστε αυτήν την περίοδο, ελπίζοντας ότι θα υπάρξει μια ευτυχής κατάληξη. Ο αριθμός των εδρών μας δεν είναι, βέβαια, ικανοποιητικός, είμαστε η πιο αδύναμη ομάδα του ευρωκοινοβουλίου, αλλά τουλάχιστον δεν αποδυναμωθήκαμε περισσότερο και θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε τις αξίες της Αριστεράς.
Πώς κρίνεις τα αποτελέσματα των μελών του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς;
Δυστυχώς, τα βασικά κόμματα του ΚΕΑ αποδυναμώθηκαν. Αυτό αφορά κυρίως το Ντι Λίνκε στη Γερμανία, την Ενωμένη Αριστερά στην Ισπανία, και περισσότερο το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο δεν κατάφερε να εκλέξει ένα μέλος στο Ευρωκοινοβούλιο. Κατά κάποιο τρόπο, ο συσχετισμός δυνάμεων στον χώρο της Αριστεράς μετατοπίζεται, και το ΚΕΑ θα το λάβει υπόψη του στην πολιτική του. Προετοιμάζουμε μια συνεδρίαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του κόμματός μας, στις 22 Ιουνίου, στην οποία θα καλέσουμε όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς, προκειμένου να εξετάσουμε με ποιον τρόπο μπορούμε να συνεχίσουμε και να σχεδιάσουμε τη στρατηγική μας για τους επόμενους μήνες.
Ενόψει των εκλογών που προκήρυξε ο Μακρόν στη Γαλλία, δημιουργήθηκε ένα Λαϊκό Μέτωπο. Θεωρείς ότι αυτή είναι μια εξέλιξη ευνοϊκή για την Αριστερά; Θα την συνιστούσες και στην Αριστερά άλλων χωρών; Ποιες πρωτοβουλίες θα αναλάβει το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς για την αναδιάρθωση της γενικότερης ευρωπαϊκής Αριστεράς;
Εξαρτάται από τις επιμέρους εθνικές συνθήκες. Είμαι ενθουσιασμένος με τη δημιουργία του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία, και εμείς, το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, θα το στηρίξουμε. Αλλά πρόκειται για μια ιδιαίτερη κατάσταση. Η Γαλλία κινδυνεύει να βρεθεί υπό τη διακυβέρνηση ενός νεοφασιστικού κόμματος. Είναι φανερό ότι οι δυνάμεις της ευρύτερης Αριστεράς έπρεπε να συμμαχήσουν μεταξύ τους. Όμως, σε άλλες περιπτώσεις, εκεί που οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι είναι υπέρ της κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία, δεν θεωρώ ότι είναι δυνατή η συμμαχία της Αριστεράς μαζί τους. Πρέπει να εξετάζουμε τη δυνατότητα των συμμαχιών κατά περίπτωση. Η γνώμη μου είναι ότι το ΚΕΑ πρέπει να γίνει ένας κόμβος πολιτικού διαλόγου και συνεργασίας και να είναι ανοιχτό στη συνεννόηση με όλες τις δυνάμεις του προοδευτικού στρατοπέδου. Όχι μόνο λόγω του πολέμου ή της αύξησης της Ακροδεξιάς, αλλά και εξαιτίας της επαναφοράς των σκληρών πολιτικών λιτότητας σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Αν αυτή η δυσμενής εξέλιξη συνδυαστεί με την πίεση για την αύξηση των εξοπλισμών στο 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, οι επιπτώσεις στον οικολογικό μετασχηματισμό, το κράτος πρόνοιας και τις δημόσιες υπηρεσίες θα είναι καταστροφικές. Υπ’ αυτήν την έννοια, είναι αναγκαίες οι συμμαχίες, οι ευρείες συμμαχίες, αλλά όπως είπα, η κατάσταση είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα.
Ο Βάλτερ Μπάιερ είναι πρόεδρος του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς
Χάρης Γολέμης – Βασίλης Ρόγγας
