Αν όλα πήγαιναν βάσει σχεδίου, σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είχε 27 μόνο κράτη μέλη και οι εφημερίδες θα ανέλυαν τις λεπτομέρειες αυτού του ιστορικού διαζυγίου· πράγματι, η 29η Μαρτίου είχε οριστεί ως η μέρα του Μπρέξιτ, αποδείχτηκε όμως πως ακόμα και στα συναινετικά διαζύγια ο διάβολος μπορεί να κρύβεται στις λεπτομέρειες -κι έτσι, αφού το αγγλικό Κοινοβούλιο, και πρώτα και κύρια το κυβερνών Συντηρητικό κόμμα, δεν μπόρεσε να εγκρίνει τη συμφωνία που είχε κλείσει η πρωθυπουργός της χώρας, αλλά απέρριψε ταυτόχρονα την έξοδο χωρίς συμφωνία, το μέλλον είναι περισσότερο ομιχλώδες κι από το στενό της Μάγχης τα χειμωνιάτικα πρωινά. Οπότε, το σημερινό μας άρθρο θα έχει χρώμα βρετανικό.
Η επίσημη ονομασία του εταίρου που θέλει και δεν θέλει να φύγει είναι “Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας” που συντομεύεται σε σκέτο “Ηνωμένο Βασίλειο”, αλλά πολύ συχνό είναι και το Μεγάλη Βρετανία, αν και κανονικά αυτός ο όρος αναφέρεται μόνο στο μεγάλο νησί· εξίσου συχνό, έστω και καταχρηστικά, το “Αγγλία”, που παραβλέπει πως η Αγγλία δεν είναι παρά η μεγαλύτερη από τις οντότητες που συναπαρτίζουν τη Μεγάλη Βρετανία μαζί με τη Σκωτία και την Ουαλία (περίπου όπως τις Κάτω Χώρες τις λέμε Ολλανδία)· κι είναι πολύ συχνό να αποκαλούμε Άγγλο ή Εγγλέζο τον Βρετανό, αν και μερικοί Ουαλοί ή Σκωτσέζοι θα ενοχλούνταν πολύ αν το συνειδητοποιούσαν.
Σε αυτή την πολλαπλότητα των ονομασιών του κράτους στηρίχτηκε και ο μύθος, που τον διέδωσε πριν από μερικά χρόνια ο Αντώνης Σαμαράς, ότι τάχα η Μεγάλη Βρετανία υποχρεώθηκε ν’ αλλάξει τ΄ όνομά της σε Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να μπει στην τότε ΕΟΚ διότι, τάχα, ο Ντε Γκολ έβαζε βέτο επειδή υπήρχε ήδη η γαλλική Βρετάνη. Κάτι τέτοιο ποτέ δεν συνέβη, και η μόνη αλήθεια σε αυτή την κατασκευή είναι ότι, πράγματι, η Βρετάνη επίσης προέρχεται από την ίδια ρίζα με τη Βρετανία, αφού η σημερινή γαλλική περιφέρεια ονομάστηκε έτσι επειδή εποικίστηκε από Κέλτες Βρετανούς που κατέφυγαν εκεί όταν τους εκδίωξαν από τη (σημερινή) Βρετανία τα αγγλοσαξονικά γερμανικά φύλα τον 5ο αιώνα μ.Χ. Σε αντιδιαστολή με αυτή τη μικρή Βρετάνη πήρε αργότερα το όνομά της η Μεγάλη Βρετανία.
Οι Έλληνες γεωγράφοι της ρωμαϊκής εποχής, σαν τον Διόδωρο Σικελιώτη και τον Ποσειδώνιο, αναφέρονται στις “Πρεττανικές” νήσους και στους Πρεττανούς, μια ονομασία που πρέπει να εμφανίζεται πρώτη φορά στα (χαμένα σήμερα) γραπτά του εξερευνητή Πυθέα του Μασσαλιώτη και που κατά πάσα πιθανότητα αποτελεί μεταφορά κάποιου γαλατικού όρου. Στα κείμενά τους, οι Πρεττανοί εμφανίζονται να ζουν “κατά τον παλαιόν βίον” και να είναι διάσημοι για τη δύναμη και την αγριάδα τους (“διαβεβοημένης αλκής και αγριότητος”). Από εκεί το λατινικό Brittania και Britannia.
Οι Άγγλοι ήταν γερμανικό φύλο από το Σλέσβιχ της βόρειας Γερμανίας, που εγκαταστάθηκαν τον 5ο αιώνα στα βρετανικά νησιά, μαζί με άλλους γερμανικούς πληθυσμούς· από αυτούς ονομάστηκε η Αγγλία και η αγγλική γλώσσα που διαμορφώθηκε τους επόμενους αιώνες. Στα μεσαιωνικά ελληνικά κείμενα βρίσκουμε τύπους όπως Αγγλέζοι, Εγγλέζης, Ιγγλέζης, Ιγγλετέρα, Ιγγλίνοι, Εγγλιτιάνοι π.χ. “ο των Ιγγλίνων ρηξ” στον Νικήτα Χωνιάτη. Οι τύποι σε -έζος είναι ιταλικής προέλευσης.
Η φρασεολογία μας εξαίρει την ακρίβεια και την τυπικότητα των Άγγλων, κι έτσι λέμε για κάποιον πως “είναι Εγγλέζος στα ραντεβού του” όταν είναι συνεπής και δεν αργοπορεί. Μας εντυπωσιάζει η απάθεια των Βρετανών, τόσο διαφορετική από τη δική μας μεσογειακή εκδηλωτικότητα, κι έτσι λέμε για βρετανικό φλέγμα -αλλά και για βρετανικό χιούμορ. Θυμόμαστε και τα Εγγλεζάκια με τα κοντά παντελονάκια και τον ρόλο που έπαιξαν ως προστάτιδα ιμπεριαλιστική δύναμη στα μέρη μας.
Η βρετανική αυτοκρατορία, στην οποία δεν έδυε ποτέ ο ήλιος, δεν υπάρχει πια, αλλά η κληρονομιά της βαραίνει στην απροθυμία του νησιού να εναρμονιστεί και να συμβαδίσει με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το ανέκδοτο λέει ότι η Τάιμς του Λονδίνου προπολεμικά είχε κυκλοφορήσει με πρωτοσέλιδο τίτλο Fog in Channel. Continent cut off (Ομίχλη στη Μάγχη. Η Ευρώπη αποκλεισμένη). Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για εύρημα, που όμως εκφράζει εύγλωττα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν την (υπόλοιπη) Ευρώπη πολλοί Βρετανοί. Δύσκολα θα βρει κανείς χειρότερα φέικ νιουζ από τα ψέματα που επί δεκαετίες δημοσιεύουν οι βρετανικές ταμπλόιντ εφημερίδες για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ίδιο το Μπρέξιτ έχει παράξει τη δική του ορολογία, με τα σκληρά ή μαλακά σύνορα που πρόκειται να ισχύσουν στην Ιρλανδία και με το μπάκστοπ, τη λύση έκτακτης ανάγκης, που είχε περιληφθεί στη συμφωνία. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι καθόλου βέβαιο ποια μορφή θα πάρει η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση· όμως είναι μάλλον βέβαιο πως δεν θα πρόκειται για μια νίκη του βρετανικού λαού απέναντι σε μια νεοφιλελεύθερη και γερμανοδηγούμενη Ε.Ε. αλλά για τον αμήχανο θρίαμβο εθνικιστών πολιτικάντηδων.
Νίκος Σαραντάκος
Πηγή: Η Αυγή
