Μετά την πανδημία είναι πριν την πανδημία. Πολλοί ειδικοί προειδοποιούν για τέταρτο κύμα της, το αργότερο μετά το καλοκαίρι. Άλλοι πάλι θεωρούν πως έχει ενδημικό χαρακτήρα, θα συνεχιστεί δηλαδή και τα επόμενα χρόνια, αν όχι τις προσεχείς δεκαετίες. Όμως ουδέν κακό αμιγές καλού. Ό,τι είναι κατάρα για την ανθρωπότητα, αποτελεί ευλογία για τις φαρμακοβιομηχανίες, που με τα εμβόλια τους βγάζουν ήδη τώρα χοντρά υπερκέρδη. Αυτό εξηγεί και το «όχι» τους στην πρόταση του αμερικανού προέδρου, Τζο Μπάιντεν, για προσωρινή κατάργηση των πατεντών για τα εμβόλια με στόχο να αυξηθεί η παραγωγή τους προς όφελος κυρίως των φτωχών χωρών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), 36 τέτοιες χώρες δεν είχαν πάρει ούτε ένα εμβόλιο μέχρι τον περασμένο Μάρτιο.
Αν η κίνηση του Μπάιντεν, που μέχρι πρότινος ήταν πολέμιος της κατάργησης, οφείλεται στις πιέσεις μερικών μεγάλων χωρών, όπως η Ινδία, και διάφορων κινημάτων, ή στην πρόθεση του να πλήξει τη φαρμακοβιομηχανία της Κίνας και της Ρωσίας, που με την εξαγωγή εμβολίων σε άλλες χώρες κερδίζουν πόντους στo γεωπολιτικό παιχνίδι, είναι δύσκολο να ειπωθεί –το πιθανότερο είναι ότι οφείλεται και στα δύο.
Εκείνο, όμως, που μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα είναι ότι η Γερμανία θα επιμείνει στο «όχι» της στην κατάργηση της πατέντας. Αυτό το διαμήνυσε αμέσως στον Μπάιντεν η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. «Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πηγή καινοτομιών και πρέπει να παραμείνει έτσι και στο μέλλον», δήλωσε εκπρόσωπός της. Οι πατέντες παραμένουν ταμπού.
Τους απώτερους λόγους γι’ αυτή την άρνηση περιγράφει παραστατικά το περιοδικό Der Spiegel. Το νέο εμβόλιο, γράφει, αποτελεί ιστορική ευκαιρία για τη Γερμανία να μπει επικεφαλής της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας. Κι αυτό επειδή οι δυο από τις τρεις εταιρείες που χρησιμοποιούν για την παρασκευή του την πρωτοποριακή τεχνολογία mRNA (messenger ribonucleic acid, αγγελιοφόρος ριβονουκλεϊκό οξύ) είναι, δίπλα στην αμερικανική Moderna, γερμανικές: η Biontech και η Curevac. Τυχόν άρση του μυστικού των πατεντών θα έθετε σε κίνδυνο την πρωτοπορία –οι ρωσικές και κινέζικες εταιρίες καραδοκούν στη γωνία. Η διατήρησή του, αντίθετα, πέρα από τα αναμενόμενα υπερκέρδη σε βάθος δεκαετιών, θα εδραίωνε τη θέση της Γερμανίας ως βιομηχανικής υπερδύναμης.
Με μια κραταιά Γερμανία θα ανέβαιναν αυτόματα και οι μετοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια αγορά της φαρμακοβιομηχανίας. Γι’ αυτό και η Επιτροπή δείχνει να ταυτίζεται με τη γερμανική θέση. Από την άλλη, ωστόσο, τα κράτη της ΕΕ δεν έχουν μονολιθική άποψη για το θέμα. Το αντίθετο μάλιστα: Η Γαλλία και η Πολωνία τάσσονται υπέρ της (προσωρινής πάντα) άρσης του μυστικού των πατεντών. Κι αυτό εξηγεί τη διφορούμενη αντίδραση των Βρυξελλών στην πρόταση Μπάιντεν: Ναι στην χαλάρωση του πλαισίου της πνευματικής ιδιοκτησίας, μόνο όμως αν η Ουάσιγκτον φανεί επίσης πρόθυμη για παραχωρήσεις, καταργώντας για παράδειγμα την απαγόρευση της εξαγωγής προπαρασκευαστικών υλών για το εμβόλιο ή στέλνοντας αποθηκευμένα σκευάσματα στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το Βερολίνο, ωστόσο, δείχνει ανένδοτο. Μαζί του και το συντηρητικό κατεστημένο, που με ένα μπαράζ δημοσιευμάτων προσπαθεί να αποδείξει ότι η απελευθέρωση των πατεντών δεν θα οδηγούσε σε αύξηση της παραγωγής των εμβολίων, αλλά ότι, αντίθετα, θα προκαλούσε ανεπανόρθωτη ζημιά, επειδή θα παρέλυε το ζήλο των φαρμακοβιομηχανιών να προβούν σε καινοτομίες.
Τις απόψεις αυτές αποδομεί πλήρως ο γνωστός οικονομολόγος Μαρσέλ Φράτσερ (Die Welt, 10.05.2011). Ο διευθυντής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας DIW αποδεικνύει ότι α) η απελευθέρωση των πατεντών θα οδηγούσε σε κάθετη αύξηση της παραγωγής εμβολίων, δεδομένου ότι υπάρχουν τεράστιες εγκαταστάσεις του είδους σε άλλες χώρες, όπως η Ινδία και η Κίνα –αρκεί μόνο αυτές να εφοδιάζονταν με το know how της Biontech, β) τα κέρδη της τελευταίας και των άλλων συναφών ολιγοπωλίων δεν θα χάνονταν –απλώς θα μειώνονταν τα υπερκέρδη και γ) η άλλη όψη της προστασίας της «πνευματικής ιδιοκτησίας» είναι η θυσία της υγείας και της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Ο Φράτσερ συμπεραίνει ότι το «όχι» της Μέρκελ είναι ένα από τα πιο βαρυσήμαντα λάθη της ως καγκελάριος. Αυτό συμβάλει στην περαιτέρω μείωση της δημοτικότητας του κόμματός της, του Χριστιανοδημοκρατικού. Στη Γερμανία πνέει για πρώτη φορά από το 1998 πνεύμα αλλαγής. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου Allensbach, οι δύο στους τρεις Γερμανούς θέλουν αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού. Και σε αυτό πρωτοστατούν οι Πράσινοι, που είναι υπέρ της απελευθέρωσης των πατεντών. Από αυτό θα κερδίσουν σίγουρα και στις ομοσπονδιακές εκλογές του προσεχούς Σεπτεμβρίου. Πόσο μάλλον που έχουν μαζί τους και τον Πάπα. «Οι πατέντες και οι δυνάμεις της αγοράς δεν πρέπει να έχουν το πάνω χέρι, όταν πρόκειται για την υγεία των ανθρώπων», δήλωσε πρόσφατα ο τελευταίος. Τίποτα άλλο δεν αποδεικνύει τόσο απόλυτα το αλάθητό του.
Νίκος Χειλάς
Πηγή: Η Εποχή
