28/04/2020 – Όλα αλλάζουν για να μείνουν όλα το ίδιο. Νέο διάγγελμα του πρωθυπουργού. Πρώτη φορά εμφανίζεται μαζί του το επιτελικό κράτος με τέτοιο συμβολισμό, με υφυπουργούς τεχνοκράτες, οι πιο πολλοί εξωκοινοβουλευτικοί.
Αυτή την περίοδο διαβάζω το μυθιστόρημα του του Giuseppe Tomasi Di Lampedusa – Η Λεοπάρδαλη – ένα από τα λίγα αριστουργηματικά μυθιστορήματα που γίνανε εξίσου αριστουργηματικά κινηματογραφικά έργα σε σκηνοθεσία Visconti. Έχει γίνει γνωστό και για τη φράση “όλα αλλάζουν για να μείνουν όλα το ίδιο”. Αυτή η απέραντη απαισιοδοξία της Σικελιάς. Περάσανε από εκεί Αθηναίοι, Άραβες, Νορμανδοί, Μπουρμπόνοι, Γκαριμπαλντιανοί, Πιετμοντέσοι, και άλλοι πολλοί. Πολλά άλλαξαν για να μείνουν το ίδιο.
Αρκετές σελίδες μετά από το σημείο που εμφανίζεται η φράση αυτή, διαβάζω:
Και μπορώ να σας πω επίσης Don Pietrino, ότι αν, όπως έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν, αυτή η τάξη [της αριστοκρατίας δηλαδή] εξαφανιζόταν, μια αντίστοιχη θα δημιουργούταν άμεσα με τα ίδια ποιοτικά στοιχεία και τα ίδια ελαττώματα. Ίσως όχι βασισμένη πια στο αίμα, αλλά ίσως σε … σε, ας πούμε χρόνο διαρκείας σε ένα συγκεκριμένο τόπο, ή σε υποτιθέμενη γνώση κάποιου κειμένου που θεωρείται ιερό.
Δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση την διατήρηση των χαρακτηριστικών της κοινωνίας νομοτελειακή. Όμως το επιτελικό κράτος Μητσοτάκη δικαιώνει την σισιλιάνικη απαισιοδοξία απόλυτα. Ο παλαιοκομματισμός με μανδύα τεχνοκρατισμού ίσως είναι χειρότερος από τον παλαιοκομματισμό σκέτο. Γιατί δημιουργεί μια ψευδαίσθηση αυθεντίας και μονόδρομου.
04/05/2020 – Αμαζονοποίηση
Διαβάζω το άρθρο του Μπράιαν Μέρτσαντ στην Εποχή, και την εισήγηση του Χάρη Γολέμη, για την «αμαζονοποίηση των οικονομιών».
Για χρόνια τώρα καλά κρατάει η συζήτηση για τις νέες τεχνολογίες και τον κόσμο της εργασίας, για το αν τα ρομπότ θα πετάξουν έξω τους εργαζόμενους και εργαζόμενες από τις δουλειές τους. Πάντα παρακολουθώ τη συζήτηση με μια μικρή δόση σκεπτικισμού. Τόσες και τόσες τεχνολογικές επαναστάσεις είχαμε στο παρελθόν: πολλές θέσεις εργασίας χάθηκαν, αλλά δημιουργήθηκαν άλλες, συνήθως καλύτερα αμοιβόμενες. Βέβαια η μετάβαση δεν είναι αυτόματη, ούτε επωφελής για όλους, και εδώ ο ρόλος ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους είναι να ενισχύει τους ανθρώπους που πλήττονται.
Ωστόσο, παρακολουθώντας την εξέλιξη της πανδημίας, μου φαίνεται ότι η ελαστικοποίηση των όρων εργασίας περνάει στα ψιλά γράμματα ως αναγκαιότητα. Ότι πολλά άτομα συνεχίζουν να δουλεύουν από το σπίτι, με χειρότερες συνθήκες και χειρότερους όρους. Τι ωράριο υπάρχει όταν δουλεύει κανείς από το σπίτι; Μέχρι ποια ώρα μπορεί να σε πάρει ο προϊστάμενος τηλέφωνο για ένα άλλο «μικρό θεματάκι» που πρέπει να λυθεί μέχρι αύριο το πρωί; Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος: όχι ότι δεν θα υπάρχουν θέσεις εργασίας, αλλά θα μετατραπούν ποιοτικά ως προς το χειρότερο.
Η φράση ουδέν μονιμότερο από το προσωρινό θα πρέπει να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
05/05/2020 – Η συζήτηση για το περιβάλλον
Πάλι στη Βουλή. Παίρνει το λόγο ο πρωθυπουργός για το νομοσχέδιο ενάντια στο περιβάλλον, που βασικό στόχο έχει «μεταρρύθμιση του πλαισίου αδειοδότησης, ώστε να υπάρξει διευκόλυνση των επενδύσεων». Ακούω να λέει ότι η κυβέρνηση καλείται να εντάξει αρμονικά το περιβάλλον στην οικονομική ζωή.
Με πιάνει κρύος ιδρώτας.
Οι νεοφιλελεύθερες καταβολές της Νέας Δημοκρατίας δεν της επιτρέπουν να αντιληφθεί ότι η λογική της αγοράς και της ελεύθερης οικονομίας δεν οδηγεί σε καλύτερα ή σε κοινωνικά επιθυμητά αποτελέσματα. Με την καταστροφή της πανδημίας καταλάβαμε για παράδειγμα ότι η ενσωμάτωση της υγείας στην ανταγωνιστική οικονομία δημιούργησε της αδυναμίες στο ΕΣΥ που βλέπουμε τώρα. Ελπίζω να μην χρειαστεί να αυξηθεί η μέση θερμοκρασία ή να καταστραφούν μεγάλης σημασίας βιότοποι για να κατανοήσουμε ότι το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον.
10/5/2020 – Άδεια πισίνα
Το «ουδέν μονιμότερο» φαντάζομαι αποτελεί ένα διαρκής φόβος για πολλούς και πολλές σε αυτή την κρίση.
Ξαναβλέπω για πολλοστή φορά την ταινία «Με διπλή ταυτότητα» (Double Indemnity) – βασισμένο στο βιβλίο του James M Cain – από τα πιο σημαντικά κινηματογραφικά έργα noir της δεκαετίας του ‘40, σε σκηνοθεσία Billy Wilder. Στο σενάριο συνέβαλε ο Raymond Chandler.
Μου έρχεται στο νου μια φράση του τελευταίου, από ένα από τα αστυνομικά μυθιστορήματά του, «δεν υπάρχει τίποτα τόσο άδειο όπως μια άδεια πισίνα». Το ίδιο ισχύει και για τη Βουλή. Πολύ περίεργη αίσθηση να κάθεσαι με λίγους βουλευτές στην τεράστια αίθουσα της Ολομέλειας συζητώντας σημαντικά νομοσχέδια. Δεν νομίζω ότι παρουσιάζω μια ιδιαίτερα οξεία κρίση κυνισμού αν γράψω ότι είναι εμφανές ότι βολεύει την κυβέρνηση να περνάνε τόσα πράγματα, όχι όλα σε σχέση με την πανδημία, χωρίς ουσιαστική συζήτηση.
Οι εκπτώσεις στη δημοκρατία κινδυνεύουν να γίνουν συνήθεια.
13/05/2020 – Το κράτος ως Μεγάλος Αδερφός
Πηγαίνοντας στη Βουλή πετυχαίνω το συλλαλητήριο για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας. Οι αλλαγές που συμπεριλαμβάνονται στο νομοσχέδιο έχουν γίνει αντικείμενο κριτικής, και δικαίως. Όμως σήμερα έχει προστεθεί άλλο ένα ζήτημα στη δημόσια συζήτηση. Η ζωντανή αναμετάδοση, μέσω διαδικτύου, των μαθημάτων που γίνονται στην τάξη. Οι υπέρμαχοι προσπαθούν να το παρουσιάσουν ως κάτι που ωφελεί του μαθητές που δεν μπορούν να συμμετέχουν στο μάθημα χωρίς να διαταράσσει το μάθημα.
Αυτό πιστεύω ότι είναι εντελώς παραπλανητικό. Το μάθημα στο σχολείο δεν είναι μια μονόδρομη διάλεξη του εκπαιδευτικού προς του μαθητές. Είναι μια αμφίδρομη σχέση. Και είναι μια αμφίδρομη σχέση που δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να κερδίσει την εμπιστοσύνη των μαθητών εντοπίζοντας τις αδυναμίες τους και βοηθώντας τους να τις ξεπεράσουν. Σημαντικό συστατικό είναι η ελευθερία που πρέπει να νιώθει ο μαθητής να εκφραστεί ελεύθερα μέσα στην τάξη. Η αναμετάδοση, πιθανή καταγραφή και διάδοση των μαθημάτων υπονομεύει ακριβώς αυτή τη διαδραστικότητα. Δυσκολεύομαι, για παράδειγμα, να δω πώς ένας μαθητής στο μάθημα της ιστορίας θα μπορέσει να εκφράσει μία ένσταση απέναντι στις θεωρήσεις των νέων λαμπρών κυβερνητικών στελεχών ότι ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε μάχη εναντίον του λαϊκισμού βασισμένη στις αξίες της κοινωνικής προσφοράς και του εθελοντισμού.
Εδώ δεν έχουμε όλα αλλάζουν για να μείνουν όλα το ίδιο, αλλά όλα αλλάζουν για να πάμε πίσω.
Ευκλείδης Τσακαλώτος
Πηγή: TVXS
