Η πρώτη απορία είναι πόσα ακριβώς είναι αυτά τα κενά ακίνητα που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και τι ακριβώς λογίζεται ως κενό – ένα σπίτι εγκαταλελειμμένο; Κάποιο που δεν κατοικείται τα τελευταία -και πόσα;- χρόνια; Ο Θωμάς Μαλούτας είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής Γεωγραφίας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και θα μας καλύψει όσα κενά έχουμε για τα κενά.
Από πότε ξεκινά η καταγραφή των κενών κτιρίων και πώς διαμορφώνεται η εικόνα μέσα στον χρόνο;
Οι κενές κατοικίες καταγράφονται στις απογραφές κτιρίων της ΕΛΣΤΑΤ (πρώην ΕΣΥΕ) εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι λόγοι που μια κατοικία χαρακτηρίζεται κενή (εξοχική, προς ενοικίαση ή πώληση, υπό κατεδάφιση ή για άλλο λόγο) καταγράφονται προσεγγιστικά αφού συχνά οι ιδιοκτήτες τους δεν είναι προσπελάσιμοι και δεν καταγράφονται στις απογραφές.
Πού εντοπίζονται και πού ανήκουν;
Τα δεδομένα του 1991 έδειξαν ότι πολλές κενές κατοικίες (εγκαταλελειμμένες) συγκεντρώνονταν σε ορεινές περιοχές που είχαν χάσει τον πληθυσμό τους. Παράλληλα, μια άλλη μεγάλη ομάδα κενών κατοικιών (εξοχικές) χωροθετούνταν κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα και στα νησιά. Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2011 (εκείνα του 2021 δεν είναι ακόμη διαθέσιμα), οι κενές κατοικίες στην Αττική συγκεντρώνονται κυρίως στις παράκτιες περιοχές (εξοχικές). Παράλληλα, όμως, εμφανίζονται για πρώτη φορά και στο κέντρο της πόλης.
Πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για στεγαστικές πολιτικές;
Οι κενές κατοικίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό πόρο για τη στεγαστική πολιτική. Ομως δεν είναι πανάκεια, ούτε εύκολα αξιοποιήσιμες. Οι περισσότερες είναι σε μεγάλη απόσταση από τις υφιστάμενες ανάγκες, ενώ μεγάλο μέρος τους έχει εποχική χρήση που δεν είναι εύκολο να συνδυαστεί με την κάλυψη των αναγκών που έχει δημιουργήσει η στεγαστική κρίση, η οποία στην Αθήνα συνδέεται με τη ραγδαία μετατροπή της κατοικίας από κοινωνικό δικαίωμα και αξία χρήσης σε επενδυτικό προϊόν. Το να συμβάλουν οι κενές κατοικίες στη λύση της στεγαστικής κρίσης προϋποθέτει συνεργασία της πολιτείας με τους κατόχους τους, η οποία να τους ωθεί να συμβάλουν στη λύση.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει υπολογίσιμο απόθεμα δημόσιων κατοικιών, είναι μονόδρομος η προσφορά κινήτρων στους μικροϊδιοκτήτες να ανακαινίσουν και να αναβαθμίσουν ενεργειακά τα ακίνητά τους, με τη δέσμευση να τα διαθέσουν σε προσιτή τιμή στην αγορά μακροχρόνιας ενοικίασης για ορισμένο διάστημα. Τα κίνητρα θα είναι ελκυστικά εφόσον προσφέρουν στους μικροϊδιοκτήτες κεφάλαιο (επιδοτούμενη δανειοδότηση) για την ενεργειακή αναβάθμιση -που θα χρειαστεί να κάνουν αργά ή γρήγορα για να μπορούν να διατηρήσουν το ακίνητο στην αγορά ή να το μεταβιβάσουν- και χαμηλή αλλά ασφαλή απόδοση, σε σύγκριση με την εναλλακτική να επενδύσουν δικό τους κεφάλαιο (ή δάνειο με όρους αγοράς) και με τον κίνδυνο η επένδυσή τους να μην έχει την απόδοση που περιμένουν.
Η αποτελεσματική αξιοποίηση των κενών κατοικιών απαιτεί μια συνολική και σταθερή στεγαστική πολιτική με σχεδιασμό και πόρους. Τα στεγαστικά προβλήματα δεν μπορούν πλέον να λύνονται από μόνα τους, όπως έμοιαζε να γίνεται στην Ελλάδα στο παρελθόν, ενώ παράλληλα δεν μπορούν να λύνονται ανεξάρτητα από τα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσες/οι θίγονται περισσότερο από τη στεγαστική κρίση.
Ο Θωμάς Μαλούτας είναι ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικής Γεωγραφίας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου
