Ενα φάντασμα πλανιέται τους τελευταίους μήνες πάνω από τον δυτικό κόσμο, απειλώντας μεσοπρόθεσμα βασικές ελευθερίες των πολιτών του: το φάντασμα του «αντισημιτισμού».
Δεν αναφερόμαστε στο παραδοσιακό εκείνο ιδεολογικό προϊόν και συστατικό στοιχείο του ευρωπαϊκού συντηρητισμού, που μπόλιασε ιστορικά την προάσπιση του κοινωνικού καθεστώτος απέναντι στον πληβειακό ριζοσπαστισμό της Γαλλικής Επανάστασης αρχικά και του σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος στη συνέχεια, για να καταλήξει το 1942-1945 στο πανευρωπαϊκό χιτλερικό Ολοκαύτωμα (και να επιζήσει τις κατοπινές δεκαετίες ως παράπλευρη -και συχνά ανομολόγητη- πτυχή του καθεστωτικού λόγου, από την γκολική Γαλλία μέχρι την «κομμουνιστική» Πολωνία).
Το τωρινό φάντασμα δεν είναι παρά η πλασματική επίκληση αυτού του ιστορικού εγκλήματος προκειμένου να κατασταλεί κάθε φωνή που αντιμάχεται τις γεωπολιτικές επιλογές της Δύσης στη δυνητικά «προπολεμική» φάση που εγκαινιάστηκε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κι ενδέχεται να καταλήξει σε γενικευμένη παγκόσμια σύρραξη.
Από τη Νέα Υόρκη στο Βερολίνο…
Αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις έδωσαν φυσικά οι πρόσφατες εξελίξεις στη Γερμανία και τις ΗΠΑ, και σε μικρότερο βαθμό σε διάφορες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με την επιβολή δραστικών περιορισμών στην ελευθερία του λόγου όταν πρόκειται για εκδηλώσεις αλληλεγγύης στους σφαγιαζόμενους Παλαιστινίους.
Στην περίπτωση των ΗΠΑ, η σύλληψη 108 διαδηλωτών φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια (18.4) ήρθε ως επιστέγασμα της μακαρθικής καμπάνιας που έχει εξαπολυθεί εκεί μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023, με πρωταγωνίστρια την ακροδεξιά Ρεπουμπλικανή γερουσιαστή Ελίζ Στέφανικ και στόχο το ξεκαθάρισμα των αμερικανικών ΑΕΙ από κάθε φιλελεύθερο ή ριζοσπαστικό στοιχείο (βλ. «Η νέα απαγορευμένη λέξη», «Εφ.Συν.» 23.12.2023). Η πρόσκληση της αστυνομίας από την πρόεδρο του Κολούμπια, Νεμάτ Σαφίκ, έγινε μια μέρα μετά τη δική της δημόσια ανάκριση από τη γερουσιαστή Στέφανικ και τους ομοϊδεάτες της, κατά τη διάρκεια ειδικής συνεδρίασης της Βουλής των Αντιπροσώπων «για το πρόβλημα του αντισημιτισμού στο Κολούμπια». Κατηγορούμενη πως ανέχεται φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις φοιτητών και (κυρίως) την ακαδημαϊκή πολεμική ορισμένων πανεπιστημιακών κατά του Ισραήλ, η Σαφίκ έσπευσε να συμμορφωθεί εφ’ όλης της ύλης, ξεκαθαρίζοντας πως έχει ήδη αποβάλει 15 φοιτητές λόγω φρονημάτων, απαγόρευσε την παρουσία δύο φιλοπαλαιστινιακών οργανώσεων («Φοιτητές για Δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη» και «Εβραϊκή Φωνή για την Ειρήνη»), δεν πρόκειται να ανανεώσει τη σύμβαση ενός καθηγητή και θα επανεξετάσει κάποιες άλλες. Μετά την αστυνομική επέμβαση, ανακοινώθηκε πως αποβλήθηκαν και όλοι οι συλληφθέντες.
«Σε μια από τις φαιδρότερες στιγμές της εξέτασης», διαβάζουμε στους New York Times (18.4), ένας Ρεπουμπλικανός βουλευτής από την Τζόρζια απήγγειλε ένα χωρίο από τη Γένεση της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με το οποίο «η συμφωνία του Θεού με τον Αβραάμ ήταν σαφής: Αν ευλογήσεις το Ισραήλ θα σε ευλογήσω, αν καταραστείς το Ισραήλ θα σε καταραστώ». «Θέλετε το Κολούμπια να είναι καταραμένο από τον Θεό;», ρώτησε κατόπιν ρητορικά την πρόεδρό του. «Οι νέοι κατηχούνται απ’ αυτούς τους καθηγητές να πιστεύουν αυτά τα πράγματα [εναντίον του Ισραήλ] και δεν έχουν ιδέα πως θα τους καταραστεί ο Θεός, ο Θεός της Βίβλου, ο Θεός που προστατεύει τη σημαία μας». Κατά τα άλλα, ένα βασικό πρόβλημα με τη Χαμάς είναι ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός της.
Στη Γερμανία, πάλι, κορυφαίο δείγμα αυτής της πολιτικής αποτέλεσε η απαγόρευση και διάλυση από την αστυνομία στις 13 Απριλίου ενός τριήμερου συνεδρίου, οργανωμένου από το DiΕM25 κι άλλες συλλογικότητες, με την επίσημη δικαιολογία πως ένας από τους ομιλητές, ο Παλαιστίνιος μηχανικός Σαλμάν Αμπού Σίτα, «έχει κάνει αντισημιτικές παρατηρήσεις κι έχει εξυμνήσει τη βία στο παρελθόν» (DW 13.4.2024). Η κατηγορία αφορούσε ένα πρόσφατο, συγκινησιακά φορτισμένο άρθρο του, όπου ο Σίτα, πρόσφυγας ο ίδιος στη Γάζα σε ηλικία 10 ετών από τον γειτονικό παλαιστινιακό οικισμό Μαΐν Αμπού Σίτα (έναν από τους 247 συνολικά που κατέστρεψε το 1948 ο ισραηλινός στρατός, εγκλωβίζοντας τους πρόσφυγες κατοίκους του -εκατοντάδες χιλιάδες τότε και δυόμισι εκατομμύρια πλέον- στα μόλις 365 τετραγωνικά χιλιόμετρα της μεγαλύτερης άτυπης φυλακής του πλανήτη) θύμιζε πως η βία της 7ης Οκτωβρίου δεν ξέσπασε στα καλά καθούμενα αλλά έχει πίσω της μια μακρά ιστορία («I could have been one of those who broke through the siege on October 7», Palestinian Land Society, 4.1.2024). Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του τού την είχαν φυλαγμένη από το 2010 τουλάχιστον, όταν εξέδωσε στο Λονδίνο έναν άκρως εμπεριστατωμένο «Ατλαντα της Παλαιστίνης, 1917-1966» με εξαντλητική τεκμηρίωση της εθνοκάθαρσης των αραβικών κοινοτήτων της περιοχής από τον σιωνιστικό εποικισμό και το κράτος του Ισραήλ. Την επίκληση του (υποτιθέμενου) «αντισημιτισμού» για το ξεκαθάρισμα παλιών (και άσχετων) λογαριασμών επιβεβαιώνει άλλωστε η αντίστοιχη απαγόρευση που το γερμανικό κράτος επέβαλε ταυτόχρονα, με το ίδιο μάλιστα σκεπτικό, και στον δικό μας Γιάνη Βαρουφάκη.
Θα μπορούσε ενδεχομένως κάποιος να θεωρήσει πως αυτές οι απαγορεύσεις οφείλονται στο σοκ που προκάλεσε η αιματηρή επιδρομή της Χαμάς σε μια κοινωνία και μια πολιτική τάξη που βαρύνονται από βαρύ αίσθημα ενοχής για όσα οι προπάτορές τους διέπραξαν σε βάρος των Εβραίων της Ευρώπης τη δεκαετία του ’40. Οι γερμανικές αρχές δεν περίμεναν ωστόσο την 7η Οκτωβρίου 2023 για να καταστείλουν εκδηλώσεις αλληλεγγύης στους Παλαιστινίους με πρόσχημα τον «αντισημιτισμό». Μερικούς μήνες νωρίτερα, λ.χ., μια συγκέντρωση ακτιβιστών για την 75η επέτειο της εθνοκάθαρσης του 1948, οργανωμένη στο Βερολίνο από την «Εβραϊκή Φωνή για Δίκαιη Ειρήνη στη Μέση Ανατολή», διαλύθηκε βίαια από τα ΜΑΤ μόλις κάποιοι από τους συγκεντρωμένους φώναξαν το σύνθημα «Από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα ελευθερωθεί». Σε μια αποκαλυπτική αντιστροφή της πραγματικότητας, ο ιστότοπος της Berliner Zeitung δημοσίευσε δε τη φωτογραφία ενός (Εβραίου) ακτιβιστή που οδηγούνταν σιδεροδέσμιος στην κλούβα, με τον εξής ευρηματικό τίτλο: «Αντισημιτισμός στο Κρόιτσμπεργκ. Παλαιστίνιοι διαλύουν εβραϊκή διαδήλωση».
Οι υπέρμαχοι της απαγόρευσης του συνθήματος για ελεύθερη Παλαιστίνη «από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα» ισχυρίζονται πως ισοδυναμεί με κάλεσμα σε εθνοκάθαρση (ή και γενοκτονία) των Εβραίων του Ισραήλ. Η εβραϊκή συλλογικότητα που οργάνωσε τη διαδήλωση του Βερολίνου δεν ήταν όμως δυνατόν να ζητά κάτι τέτοιο. Αυτό που διεκδικεί, όπως και μια αυξανόμενη μερίδα της δημοκρατικής εβραϊκής Διασποράς και του διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης, είναι η οικοδόμηση ενός ενιαίου, πολυεθνικού, ανεξίθρησκου κράτους που θα περιλαμβάνει όλη την ιστορική Παλαιστίνη. Παρ’ όλες τις δυσκολίες υλοποίησής του, ένα τέτοιο σχέδιο συνιστά άλλωστε στην πραγματικότητα τη μοναδική πλέον εφικτή λύση του Μεσανατολικού δίχως πελώρια αιματοχυσία, μετά τον συστηματικό κατακερματισμό και εποικισμό της Δυτικής Οχθης από το ισραηλινό κράτος τις τελευταίες δεκαετίες. Ρεαλιστικότερο κι ενδεχομένως ευκολότερο, εν πάση περιπτώσει, από τη δημιουργία δύο διακριτών εθνικών κρατών· εκτός αν πιστεύει κανείς ότι 700.000 ακροδεξιοί Ισραηλινοί έποικοι, οπλισμένοι μέχρι τα δόντια, θα δεχτούν αμαχητί να εγκαταλείψουν τους οχυρωμένους οικισμούς τους στη Δυτική Οχθη για να ιδρυθεί εκεί ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος. Για να μη μιλήσουμε για το τρίτο (και πιθανότερο) σενάριο, αυτό μιας γενικευμένης εθνοκάθαρσης των Παλαιστινίων (όχι μόνο της Γάζας αλλά και της Δυτικής Οχθης, ακόμη και του βόρειου Ισραήλ) που απεργάζονται εδώ και καιρό τα θινκ τανκ του Νετανιάχου και όχι μόνο.
Επιστρέφοντας στη σημερινή Γερμανία, δύσκολα αποφεύγει κανείς τη σκέψη πως η καταστολή των υποτιθέμενων «αντισημιτών» δεν πηγάζει τόσο από συλλογική ενοχή για το Ολοκαύτωμα, όσο από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία: την άνοδο της Ακροδεξιάς, με όχημα το μεταναστευτικό, και τη συνακόλουθη ισλαμοφοβία. Με τους μουσουλμάνους μετανάστες να έχουν προ πολλού πάρει τη θέση που κατείχαν κάποτε οι εβραϊκές κοινότητες στο φαντασιακό των εκφασιζόμενων Γερμανών και λοιπών Ευρωπαίων νοικοκυραίων, ο «αντισημιτισμός» εξελίσσεται πλέον στο σύγχρονο υποκατάστατο της πάλαι ποτέ «εβραϊκής συνωμοσίας», ως δικαιολογία για μια επικίνδυνη συρρίκνωση των πολιτικών ελευθεριών. Με τις σιωνιστικές οργανώσεις ανά την υφήλιο να θυμίζουν μάλιστα όλο και περισσότερο τους τσαρικούς εκείνους εμιγκρέδες που έσπειραν αντισημιτισμό στη Δύση κι έβαλαν τις βάσεις του ναζισμού στην ίδια τη Γερμανία, ως «απάντηση» σε όσα είχαν υποστεί κατά τις ρωσικές επαναστάσεις του 1917 (καθόλου λιγότερα, ειρήσθω εν παρόδω, απ’ όσα διέπραξε η Χαμάς στη βραχύβια επιδρομή της 7ης Οκτωβρίου). Και όσους Εβραίους απορρίπτουν σήμερα δημόσια αυτή τη συλλογιστική, να θυμίζουν τους ηρωικούς εκείνους Γερμανούς που αντιστάθηκαν κάποτε στη ναζιστική λαίλαπα. Καθόλου συμπτωματικά, η υπαρκτή Ακροδεξιά των ημερών μας έχει άλλωστε αγκαλιάσει πλήρως το Ισραήλ, ως πρότυπο αποθέωσης του μιλιταρισμού, του επιθετικού εθνικισμού και της θεσμικής οργάνωσης μιας «δυτικής» κοινωνίας σε ρατσιστική βάση.
… και την Αθήνα;
Στην Ελλάδα, παρά τη γεωπολιτική συμμαχία με το Ισραήλ, που οικοδομήθηκε απ’ όλες τις κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας, και τα υλικά συμφέροντα που έχουν επενδυθεί σ’ ένα λαϊκότερο επίπεδο πάνω στην εισροή Ισραηλινών τουριστών και αγοραστών real estate, η κατάσταση παραμένει προς το παρόν κάπως καλύτερη. Μπορεί στους τοίχους των αθηναϊκών συνοικιών οι φιλοπαλαιστινιακές αφίσες να ξεσκίζονται πλέον με συχνότητα κι επιμονή αδιανόητες πριν από λίγα χρόνια και οι διαδηλώσεις αλληλεγγύης στους σφαγιαζόμενους Παλαιστινίους να είναι αραιότερες, λιγότερο μαζικές και μαχητικές από άλλοτε· η συρρίκνωση όμως της ελευθερίας του λόγου, μέσω της κατασυκοφάντησης όσων διαφωνούν ριζικά με την πολιτική του Ισραήλ ως «αντισημιτών», κάθε άλλο παρά έχει ωστόσο νομιμοποιηθεί στη συλλογική συνείδηση.
Το αποδεικνύει, μεταξύ άλλων, η έκβαση του διαβήματος που πραγματοποίησε τον περασμένο Νοέμβριο το εγχώριο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο (ΚΙΣ) στον υπουργό Παιδείας, ζητώντας του να πατάξει τον «αντισημιτισμό» της ΟΛΜΕ, όταν αυτή η τελευταία καταδίκασε με ανακοίνωσή της (1.11) τη «συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών εδώ και τόσες δεκαετίες από το Ισραήλ» και όσα αυτή συνεπάγεται («διαρκής εξόντωση αμάχων και παιδιών, απαράδεκτοι εποικισμοί και καθημερινοί εξευτελισμοί»), καλώντας τα μέλη της «να συμμετέχουν σε όλες τις δράσεις και κινητοποιήσεις που γίνονται σε ένδειξη αλληλεγγύης στον επί δεκαετίες δοκιμαζόμενο λαό της Παλαιστίνης» και «να διοργανώσουν δράσεις αλληλεγγύης (εκδηλώσεις, κινητοποιήσεις κ.λπ.) στην Παλαιστίνη σε συνεργασία με μαθητικά συμβούλια και συλλόγους γονέων και κηδεμόνων».
Σύμφωνα με το ΚΙΣ (7.11), η διεθνιστική αυτή ανακοίνωση «χρησιμοποιεί την ίδια επιχειρηματολογία της Χαμάς που επιδιώκει την καταστροφή του Ισραήλ και τη δολοφονία Εβραίων, όπου κι αν βρίσκονται. Οι συντάκτες του κειμένου δαιμονοποιούν το κράτος του Ισραήλ και απονομιμοποιούν το δικαίωμα ύπαρξής του. Αποτυπώνεται στο κείμενο αυτό η προπαγάνδα της Χαμάς προκειμένου να εμβαθύνει και να διευρύνει το μίσος κατά του Ισραήλ και των Εβραίων στη νέα γενιά Παλαιστινίων της Γάζας». Προφανώς, το «δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ» επεκτείνεται στην (καταδικασμένη από τον ΟΗΕ) παράνομη στρατιωτική κατοχή παλαιστινιακών εδαφών, η δε «νέα γενιά Παλαιστινίων της Γάζας» είχε ανάγκη την «προπαγάνδα της Χαμάς» για να μισήσει το κράτος που την καταδίκασε να ζει σε μια άτυπη φυλακή και τους πολίτες του! Μένει ωστόσο κανείς εμβρόντητος με την άνεση με την οποία εκτοξεύεται μια τέτοια συκοφαντία, σε βάρος ενός συνδικάτου που τόλμησε απλώς το αυτονόητο: να καταδικάσει ένα έγκλημα που διαπράττεται εδώ και τώρα μπροστά στα μάτια μας. Το φόβητρο της ρετσινιάς του «αντισημιτισμού» παρέχει προφανώς στους συκοφάντες τη βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται ποτέ να κληθούν να αποδείξουν την ισχύ των ισχυρισμών τους. Εξέλιξη που προκαλεί πραγματικά θλίψη σε όσους υπερασπίστηκαν παλιότερα το ΚΙΣ απέναντι στις (όντως αντισημιτικές) επιθέσεις της ελληνικής Ακροδεξιάς.
Αν ο εθνικισμός είναι κακός σύμβουλος, καθώς οδηγεί στην τυφλή ταύτιση μιας μειονότητας με τα εγκλήματα του εθνοθρησκευτικού της κέντρου, ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η άκριτη υιοθέτηση της επιχειρηματολογίας της από τα συντεταγμένα όργανα μιας δημοκρατικής πολιτείας. Μετά την επίσημη συνάντησή του με το προεδρείο του ΚΙΣ, «με αφορμή πρόσφατη ανακοίνωση της ΟΛΜΕ σχετικά με τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή» (6.11), ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης έσπευσε ν’ αναρτήσει στο διαδίκτυο δήλωση στην οποία καταδικάζει, εμμέσως πλην σαφώς, την ΟΛΜΕ πετώντας την μπάλα στα αποδυτήρια: «Ο ρόλος του σχολείου δεν είναι το να ποδηγετεί την ελεύθερη σκέψη των μαθητών, ούτε το να τους ξεχωρίζει ανάλογα με το φύλο, την καταγωγή, το θρήσκευμα ή όποιο άλλο στοιχείο ταυτότητας. Σίγουρα, επίσης, δεν είναι το να διακρίνει τα θύματα της τρομοκρατίας ή ενός πολέμου σε αθώους και ενόχους». Ευαγγελιζόμενος την απαλλαγή του ελληνικού σχολείου «από τις λογικές και το λεξιλόγιο του χθες» (που εκπροσωπεί προφανώς η αλληλεγγύη των εκπαιδευτικών στους Παλαιστινίους), ο υπουργός προανήγγειλε έτσι «ένα εθνικό σχέδιο για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού». Οχι όμως και κατά της ισλαμοφοβίας, σε μια χώρα με απείρως περισσότερους (και πολύ περισσότερο ευάλωτους) μουσουλμάνους μετανάστες απ’ ό,τι γηγενείς Εβραίους. Απόδειξη τρανταχτή πως ο ίδιος και η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι αυτοί που, σε τελική ανάλυση, «διακρίνουν τα θύματα της τρομοκρατίας ή ενός πολέμου σε αθώους και ενόχους».
Η κατακραυγή που ξεσήκωσε αυτή η υπουργική τοποθέτηση στους κόλπους των εκπαιδευτικών και οι εξίσου έντονες αντιδράσεις που σημειώθηκαν την ίδια εποχή για τη σχεδόν ταυτόχρονη απόπειρα ποινικοποίησης της ανάρτησης της παλαιστινιακής σημαίας σε δημόσιες εκδηλώσεις, κατέδειξαν έμπρακτα τα όρια αυτών των κατασταλτικών πρακτικών. Οι υποστηρικτές τους περιορίστηκαν, άλλωστε, σε κάποια περιθωριακά φιλοκυβερνητικά πόρταλ κι επώνυμους ρατσιστές του μεσαίου χώρου. Από την άλλη, ωστόσο, παρατηρούμε πως ακόμη και η ΟΛΜΕ απέφυγε διακριτικά κάθε νέα πρωτοβουλία για το Παλαιστινιακό, μολονότι στο μεσοδιάστημα ο αριθμός των θυμάτων της Γάζας γιγαντώθηκε. Προς το παρόν, η εγχώρια μάχη για την ελευθερία του λόγου έληξε μάλλον με ισοπαλία.
Τάσος Κωστόπουλος
