H «Aυγή», από το πρώτο φύλλο, εξέφραζε τον εκάστοτε κομματικό της φορέα, εξαρτώμενη στενά από αυτόν – από την ΕΔΑ έως τον ΣΥΡΙΖΑ. Η διαπίστωση μοιάζει αρκούντως μπανάλ, ωστόσο οι μορφές, οι μεταλλαγές και οι συνέπειες του δεσμού κρύβουν εκπλήξεις. Ετσι, σ’ αυτό το στρατευμένο έντυπο, που διαλαλούσε την πολιτική του ταυτότητα, έβρισκες έναν πλούτο και πλουραλισμό απόψεων, ιδεών και συντακτών που θα ζήλευαν πολλά άλλα. Επειτα, η σχέση με το κόμμα αποτελούσε όχι μόνο τροχοπέδη, αλλά και πηγή ζωτικότητας. Το φανερώνουν δεκάδες ιστορίες που διαβάσαμε και τούτες τις μέρες: τόσοι και τόσες που μεγάλωσαν με την «Αυγή», την πουλούσαν, μαθήτευσαν διαβάζοντάς την και θήτευσαν στη γραφή εντός της.
Τα παράδοξα δεν σταματάνε εδώ. Είναι εύκολο να πλάσουμε τον μύθο μιας θαυμαστής παλαιάς «Αυγής» (και μιας ιδανικής «ευγενούς» Αριστεράς, στους ευτυχείς χρόνους της νεότητάς μας – εύκολα πάνε μαζί αυτά). Μπορούμε ωστόσο να νοσταλγούμε μια εφημερίδα που θρηνούσε τον θάνατο του Στάλιν, είχε δεσμούς με τον Τσαουσέσκου, ενώ, κεντρικοπολιτικά και πρωτοσέλιδα, αναμασούσε τη γραμμή; Μπορούμε. Γιατί, ταυτόχρονα, η συμβολή της ήταν καίρια. Δεν εννοώ μόνο σε πεδία «ανώδυνα» (για μια στενή και στενοκέφαλη αντίληψη) όπως ο πολιτισμός, αλλά και την καλλιέργεια μιας άλλης αντίληψης για την πολιτική με την ανάδειξη των δικαιωμάτων, της οικολογίας, της δημοκρατίας, του φεμινισμού, των κινημάτων, την έκφραση της αριστερής διανόησης, την κατοχύρωση του ρεύματος της ανανεωτικής Αριστεράς μετά το 1974. Φως και σκιά μαζί – όπως η Αριστερά συνολικά.
Και άλλες εκπλήξεις. Μετά το 2012, την περίοδο της εκτίναξης του ΣΥΡΙΖΑ (και της «κατάπτωσης της Αριστεράς», σύμφωνα με ένα ισχυρό κυρίαρχο αφήγημα), η εφημερίδα ανοίχτηκε, διευρύνοντας την πολιτική της πολυφωνία. Ασφαλώς υπάρχουν μεθοδολογικά ζητήματα σε όλα τα παραπάνω (όπως ότι τα χρόνια από το 1952 μέχρι σήμερα δεν είναι ενιαία), που εντείνονται από το ότι, κατ’ ανάγκην, γράφω σχεδόν τηλεγραφικά. Το κάνω όμως όχι για να κλείσω, αλλά για να ανοίξω τη συζήτηση. Συζήτηση δύσκολη, και με πολλές διχογνωμίες. Ενας καλός φίλος μού έλεγε, λ.χ., πόσο ανεπαρκή δημοσιογραφικά έβρισκε την «Αυγή», πως πάντα την έπαιρνες σαν δεύτερη εφημερίδα. Θυμάμαι, ακόμη, πόσο κοντά μας τη νιώσαμε με το ημερολόγιό της του Δεκέμβρη του 2008, όσοι ήμασταν τότε στους δρόμους, αυτό που για άλλους αποτέλεσε κόκκινο πανί και μελανό σημείο. Βρίσκω συναρπαστικό να ξετυλίξουμε το κουβάρι, να προσπαθήσουμε να λύσουμε τους κόμπους, ειδικά αν ενδιαφερόμαστε για εγχειρήματα κριτικής παρέμβασης στα media.
Η σύνθετη εικόνα αφορά και το σήμερα. Η «Αυγή», εδώ και κάποιο καιρό, μοιάζει σκιά του παλιού της εαυτού. Ωστόσο, δεν είναι αυτός ο λόγος που κλείνει το καθημερινό φύλλο, δεν πρόκειται για μοιραία απόληξη μιας φθίνουσας πορείας ή κίνηση «εξορθολογισμού». Είναι πολιτική απόφαση του ιδιοκτήτη. Αυτό δείχνουν η αιφνιδιαστική αναγγελία, η απουσία κάθε διαβούλευσης με τους εργαζομένους, οι αοριστολογίες για το μέλλον («το Δ.Σ. θα παρουσιάσει το πλάνο του για τον εκσυγχρονισμό του Μέσου και τη βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού»). Μου φαίνεται ξεκάθαρο: Ας τελειώνουμε με ένα έντυπο που, παρά την καχεξία του, ως φορέας μιας παράδοσης, ως μεγάλο κομμάτι της ύλης και ως ανθρώπινο δυναμικό είναι βαρίδι· κάτι άχρηστο, εχθρικό και ξένο για τον Νέο Ηγέτη και το κασσελακικό κόμμα. Για τον ίδιο λόγο έκλεισε εν μια νυκτί το left.gr. Πρέπει να διακρίνουμε την πολιτική ουσία (την απαλλαγή από τα «βαρίδια») από το πρόσχημα (τα υπαρκτά προβλήματα).
Η παράδοση της «Αυγής», αντιφατική όπως προσπάθησα να δείξω, έχει ξεθωριάσει σήμερα. Αν πολλούς και πολλές μας πειράζει το ξεθώριασμα, την κασσελακική ηγεσία την ενοχλεί το αντίθετο: οι αποχρώσεις που παραμένουν, η κριτική που επιβιώνει. Το άστρο της «Αυγής» δεν μεσουρανεί. Εχει όμως σημασία να μη σβήσει.
ΥΓ.: Πολλοί φίλοι ανεβάζουν στο Facebook την εμβληματική φωτογραφία του Πλουμπίδη, εικόνες από φεστιβάλ της «Αυγής»-Θούριου, γράφουν προσωπικές ιστορίες. Είναι η παράδοση της εφημερίδας, βαριά και τρυφερή, ηρωική και συγκινητική. Θα είχα να διηγηθώ πολλές ιστορίες, καθώς πέρασα τα πιο δημιουργικά μου χρόνια, δημοσιογραφικά και πολιτικά, στην «Αυγή», από το 2000 έως το 2016, στα «Ενθέματα» και ως συντάκτης. Αλλά η μάχη πρέπει να δοθεί στο σήμερα. Και στο πλευρό των εργαζομένων της.
Ο Στρατής Μπουρνάζος είναι επιμελητής βιβλίων, ιστορικός.
