Τον μακρινό Αύγουστο του 1996 συνέβη ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα των πρόσφατων χρόνων: ο Θεόφιλος Σεχίδης, φοιτητής της Νομικής Κομοτηνής, σκότωσε και διαμέλισε τον πατέρα, τη μητέρα, την αδελφή, τη γιαγιά και τον θείο του. Μέσα στο γενικό κλίμα του σοκ και της φρίκης, θυμάμαι και ένα –το μοναδικό– ιλαρό περιστατικό on camera. Οι δημοσιογράφοι έχουν μπει στο σπίτι του Σεχίδη και ο φακός ζουμάρει στη βιβλιοθήκη, σε ένα ογκώδες σύγγραμμα με τίτλο «Αναγκαστική εκτέλεση». Εντυπωσιασμένος, ο ρεπόρτερ αναφωνεί πως πρόκειται για συγκλονιστικό εύρημα, ατράνταχτο στοιχείο το οποίο αποκαλύπτει τη μεθοδική μελέτη και προμελέτη που οδήγησε στο ξεκλήρισμα της οικογένειας. Βέβαια, ακόμα κι αν δεν γνώριζες τον ειδικό όρο, δεν χρειαζόταν να είσαι μέγας ποινικολόγος για να υποψιαστείς ότι ένα σύγγραμμα (των εκδόσεων Σάκκουλα αν θυμάμαι καλά) που διαβάζει ένας φοιτητής Νομικής, μάλλον κάτι άλλο θα περιέχει, και όχι αναλυτικές οδηγίες για να προβαίνεις, «αναγκαστικά», σε εκτελέσεις. Αντιγράφω από σχετικό εγχειρίδιο: «Ως αναγκαστική εκτέλεση νοείται η με τη συνδρομή των αρμόδιων κρατικών οργάνων αναγκαστική πραγμάτωση της ενσαρκούμενης σε εκτελεστό τίτλο ουσιαστικής αξιώσεως». Και στην πραγμάτωση αυτή, που μπορεί να περιλαμβάνει την αποβολή από το ακίνητο, την κατάσχεση, τη χρηματική ποινή και την προσωπική κράτηση, δεν πρωταγωνιστούν κάποιοι σύγχρονοι Κυανοπώγωνες ή λήσταρχοι Γιαγκούλες, αλλά πολύ πιο πεζά πρόσωπα όπως ο δικαστικός επιμελητής και ο συμβολαιογράφος.
Στρατής Μπουρνάζος: Αναγκαστική εκτέλεση
Θυμήθηκα, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, την απερίγραπτη ιστορία της «αναγκαστικής εκτέλεσης», καθώς διάβαζα για την υπόθεση Γκόνη. Ο Βασίλης Γκόνης, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, εργαζόμενος σε φροντιστήρια, συνελήφθη τον Νοέμβριο του 2024 και του αποδόθηκαν κατηγορίες για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση. Όπως διαβάζω στην επιστολή του (Εφημερίδα των Συντακτών, 28.2.2025), ανάμεσα στα κατασχεθέντα περιλαμβάνονται και βιβλία, όπως: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης «Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο» (Θεμέλιο)· Μενέλαος Χαραλαμπίδης «Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα» (Αλεξάνδρεια)· ο ίδιος «Οι Δωσίλογοι» (Αλεξάνδρεια)· Κωστής Κορνέτης «Τα παιδιά της δικτατορίας» (Πόλις)· Γιάννης Στεφανίδης «Ανεπιθύμητοι και αναλώσιμοι. Οι αντάρτες του συνταγματάρχη Ψαρρού και ο κατοχικός εμφύλιος 1943-44» (Επίκεντρο)· Μαίρη Μπόση «Περί του ορισμού της τρομοκρατίας» (Τραυλός)· Κλεάνθης Γρίβας «Τρομοκρατία» (Παπαζήσης)· Heinrich Winkler «Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933» (Πόλις)· Ilya Zbarsky και Samuel Hutchinson «Οι ταριχευτές του Λένιν» (Σοφίτα)· John Connelly και Michael Grüttner (επιμ.) «Universities under Dictatorship» (Pennsylvania State University Press).
Θαυμάσια βιβλία τα περισσότερα, τα συστήνω ως αναγνώσματα (γι’ αυτό έβαλα πλήρεις τίτλους και εκδότες), πολλά μάλιστα τα έχω στη βιβλιοθήκη μου. Όλα αυτά όμως είναι παντελώς αδιάφορα για το θέμα μας, όπως και το αν σχετίζονται θεματολογικά με τις αποδιδόμενες κατηγορίες. Γιατί ασχολούμαστε λοιπόν; Οι λόγοι είναι δύο.
Ο πρώτος είναι αυτός που ανέπτυξε με αρτιότητα ο συνταγματολόγος, καθηγητής της Νομικής Αθηνών, Σπύρος Βλαχόπουλος, στο άρθρο που έγραψε για το ζήτημα: «Η κατάσχεση των βιβλίων υπονοεί ότι από αυτά μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για τη στάση του κατηγορουμένου απέναντι στην τρομοκρατία». Ωστόσο, «σε ένα κράτος δικαίου κάποιος μπορεί να διωχθεί μόνο για τις πράξεις του και σε καμία περίπτωση για τις ιδέες του», ενώ επιπλέον «είναι εξαιρετικά αναχρονιστικό και αντίθετο στο ουσιαστικό νόημα της παιδείας […] να θεωρεί κανείς ότι ο αναγνώστης ταυτίζεται με τις απόψεις του συγγραφέα» («Τα βιβλία στο εδώλιο», Εφημερίδα των Συντακτών, 14.3.2025).
Ο δεύτερος είναι ότι τα βιβλία αποτελούν τα βασικά «πειστήρια», για να μην πω τα μόνα. Μαρτυρίες δεν υπάρχουν, οι ιδιοκτήτες της αποθήκης με τα όπλα δεν αναγνωρίζουν τον κατηγορούμενο, αποτυπώματά του δεν βρέθηκαν εκεί, ούτε κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο στο σπίτι του ή το σπίτι της μητέρας του. Το μόνο στοιχείο είναι ότι κατέθεσε στην τράπεζα ένα νοίκι για την επίμαχη αποθήκη, βοηθώντας έναν φίλο του, αγνοώντας, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, οτιδήποτε για τον χώρο. Το όνομα του φίλου δεν το αποκαλύπτει, γιατί δεν του το επιτρέπει το αξιακό του σύστημα, όπως είπε. Ο καθένας μπορεί να αξιολογήσει τη στάση αυτή με διάφορους τρόπους (με επιφύλαξη, κατανόηση, διαφωνία ή σεβασμό), δεν είναι όμως αυτό το θέμα μας. Το θέμα μας είναι ότι το μόνο τεκμήριο, τελικά, είναι τα βιβλία. Ανατριχιαστικό και γελοίο ταυτόχρονα.
Θα μπορούσε όλο αυτό να είναι σούπερ ανέκδοτο και να γελάμε. Δεν μπορούμε όμως, γιατί ο Γκόνης προφυλακίστηκε, και παραμένει προφυλακισμένος, κατηγορούμενος ως ιδρυτής και μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης, καθώς και για κατοχή οπλισμού. Με τέτοια έωλα στοιχεία πρέπει να αποφυλακιστεί το ταχύτερο. Τότε θα μπορούμε να γελάμε και να αφηγούμαστε ότι τα βιβλία του Κορνέτη, του Χαραλαμπίδη (δις αυτός) του Καλλιβρετάκη και άλλων υπήρξαν τα τεκμήρια του εγκλήματος. Του εγκλήματος της γελοιότητας και της κατασκευής.
