Οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να πιστέψουν σε οτιδήποτε τους συμφέρει. Ο Σταύρος Παναγιωτίδης, στο δεύτερο μέρος των Μύθων, μας καλεί να αναστοχαστούμε αυτή την προδιάθεση, γιατί στρεβλώνει την κρίση μας, και να τοποθετηθούμε ενάντια στην ιδεολογική χρήση της Ιστορίας.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν οι ιστορικοί, ώστε το κοινό να εξοικειώνεται με την επιστημονική μέθοδο και να μπορεί να ξεχωρίσει τα fake news, να αντιστέκεται στις απλοϊκές εξηγήσεις προς όφελος των πολυπαραγοντικών, να απορρίπτει την τυχαιότητα από τη μια και τον ντετερμινισμό από την άλλη, να μην κάνει αναχρονισμούς, και να μην αντιστρέφει τη σχέση αιτίου-αιτιατού. Να δίνει βάση στις πηγές και να προβαίνει σε σύγκριση πηγών. Να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο γνωρίζοντας ότι αυτό διευκολύνει την έρευνα αλλά και διασπείρει fake news. Να κρίνει τις αποφάσεις των ανθρώπων και των λαών/κρατών στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνονται, όχι εκτός αυτού του πλαισίου και σίγουρα όχι με τα σημερινά κριτήρια. Και να θυμάται πάντα: η Ιστορία διδάσκει την αλλαγή, όχι την αιωνιότητα.
Πολύ σωστά ο Σ.Π. υπογραμμίζει –με το βλέμμα στις ευαισθησίες των αναγνωστών– πως η ελληνική ιστορία δεν έχει ανάγκη από μύθους –φτάνουν αυτά που έχει να επιδείξει– και πως οι άλλοι λαοί έχουν εξίσου σπουδαία επιτεύγματα να επιδείξουν, κάποιοι μάλιστα πριν από τους Έλληνες. Το σημαντικότερο πάντως είναι ότι οι αναγνώστες του βιβλίου εξοικειώνονται με την ιδέα ότι τα επιτεύγματα δεν έχουν να κάνουν με τα έθνη αλλά με τις συνθήκες, και ότι είναι συλλογικά, όχι ατομικά. Ως εκ τούτου, όλοι οι λαοί και οι άνθρωποι είναι οφειλέτες. Ομοίως, οι αναγνώστες μέσα από τις ιστορίες του βιβλίου εξοικειώνονται με το γεγονός ότι το ελληνικό έθνος είναι σαν τα άλλα: αλλάζει συνεχώς, έχει εσωτερικές διαφοροποιήσεις και συμφεροντολογική εξωτερική πολιτική που δεν έχει σχέση με ηθικές αξίες, είναι τελικά υπεύθυνο για τη μοίρα του, όχι αιώνιο θύμα της κακοβουλίας των άλλων. Χαρακτηριστικά, οι Έλληνες έκαναν ό,τι και οι άλλοι μετανάστες όταν βρέθηκαν στις ίδιες συνθήκες – και ως οικοδεσπότες δεν ήταν καλύτεροι ούτε απέναντι στους ομοεθνείς τους.
Δημήτρης Παπανικολόπουλος
