Το στοίχημα της επόμενης περιόδου στην πολιτική υγείας δεν μπορεί παρά να είναι ένα νέο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, με περισσότερες δυνατότητες και προσανατολισμένο να καλύψει νέες ανάγκες.
Δίχως αμφιβολία το 2020 υπήρξε μία χρονιά που θα μας μείνει αξέχαστη για πολλά χρόνια. Η πανδημία την οποία – για να μην ξεχνιόμαστε – παίρνουμε προίκα και για το 2021 ταλαιπώρησε και συνεχίζει να ταλαιπωρεί χιλιάδες οικογένειες, άλλαξε ολόκληρη τη ζωή μας, τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα πράγματα, διαμόρφωσε την πολιτική ατζέντα και θα έπρεπε να μας έχει κάνει σοφότερους.
Το 2021 που διανύουμε εκτός από χρονιά του εμβολίου και υπέρβασης της πανδημίας πρώτα και κύρια πρέπει να είναι μία χρονιά διδαγμάτω ναπό την πανδημία. Μία χρονιά πρωτίστως υπέρβασης της πανδημίας, με την εξαιρετική προοπτική αλλά βραδεία εξέλιξη του εμβολιασμού, μια χρονιά όπου η Πολιτεία οφείλει να σταθεί δίπλα στην κοινωνία για να κλείσει τις πληγές της και βεβαίως μια χρονιά όπου με αίσθηση εθνικής και κοινωνικής ευθύνης(κατ’ αντιστοιχία της ατομικής) θα συμφωνήσουμε ότι η υπόθεση της ασφάλειας του πολίτη είναι πολύ σημαντική ιστορία για να εξαντλείται στην εφαρμογή ενός κακέκτυπου του «Νόμος και Τάξη».
Ο πολίτης ιδίως σε περιόδους κρίσης και επισφάλειας προφανώς χρειάζεται ένα κράτος που θα του εγγυάται την ασφάλεια, όχι όμως στα στενά όρια διατήρησης της τάξης, μέσω γιγάντωσης των πρακτικών καταστολής. Αυτό είναι το εύκολο ιδίως για συντηρητικές κυβερνήσεις, όπως η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που έχουν στενούς δεσμούς αφενός με το «βαθύ κράτος» και αφετέρου με επικοινωνιακούς μηχανισμούς ικανούς να εστιάσουν στο θέαμα, αφήνοντας στην άκρη την ουσία. Το δύσκολο είναι η Πολιτεία να εγγυηθεί την ασφάλεια της εργασίας και του εισοδήματος, την ασφάλεια του δικαιώματος στην εκπαίδευση, την ασφάλεια απέναντι στην αρρώστια. Να εγγυηθεί δηλαδή ότι στη δύσκολη στιγμή – και η πανδημία «προσέφερε» και προσφέρει πολλές τέτοιες –το κοινωνικό κράτος θα είναι παρόν. Και θα είναι παρόν όχι μόνο για τους πολύ φτωχούς και τους πολύ ευάλωτους, αλλά θα είναι παρόν για όλους.
Αυτή ακριβώς η καθολικότητα του κοινωνικού κράτους υπήρξε το στοιχείο νομιμοποίησης και επιτυχίας κατά την χρυσή εποχή του μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ολόκληρη σχεδόν τη δυτική και βόρεια Ευρώπη. Το πλέον χαρακτηριστικό κομμάτι του κοινωνικού κράτους στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας υπήρξε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το οποίο απολαμβάνει σήμερα αποδοχή αντίστοιχη με αυτή που γνώρισε κατά την αρχική περίοδο συγκρότησής του το 1983. Είναι αλήθεια ότι o μεγεθυντικός φακός της πανδημίας βοήθησε ακόμη και ομάδες που αντιμετώπιζαν με δυσπιστία και καχυποψία την ύπαρξη ενός εύρωστου κοινωνικού κράτους και αντίστοιχα ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας- ξεκινώντας πολλές φορές και από μία προσέγγιση περί φορολογικής ανταποδοτικότητας ή μη του ΕΣΥ – να αναγνωρίσουν τη σημασία και τον ρόλο του σε δύσκολες στιγμές, στις στιγμές της υγειονομικής κρίσης, νομιμοποιώντας πλήρως το αίτημα για ενίσχυση και διεύρυνσή του.
Αυτή λοιπόν η ανάγκη προκύπτει στην Ελλάδα επειδή ακριβώς οι ανισότητες στην υγεία είναι ιδιαίτερα οξυμένες και σχετίζονται διαχρονικά με το φύλο και την κοινωνική θέση, ενώ συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, παχυσαρκία) είναι σημαντικά συχνότεροι σε άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί επίσης η μειωμένη προσβασιμότητα στην φροντίδα υγείας, ενώ η δυσχερής οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών επιβαρύνεται επιπλέον από τις ιδιωτικές πληρωμές, οι οποίες ως ποσοστό (περίπου 40% των δαπανών υγείας) είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη σημαντική προσπάθεια της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ 2015-2019 για περιορισμό των ανισοτήτων, που οδήγησε στη μείωση των ανικανοποίητων υγειονομικών αναγκών από 14% στο 10%, η ασκούμενη πολιτική του τελευταίου ενάμιση χρόνου και το «lockdownπου έχει επιβληθεί στην τακτική λειτουργία» του ΕΣΥ με τις διογκούμενες ακάλυπτες υγειονομικές ανάγκες δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την επανεμφάνιση των κοινωνικών ιατρείων των πρώτων μνημονιακών χρόνων 2010-2015. Αυτή όμως η αξιοθαύμαστη πρωτοβουλία σε επίπεδο αλληλεγγύης είναι δηλωτική της αδυναμίας του ΕΣΥ να καλύψει με ολοκληρωμένο και πειστικό τρόπο τις ανάγκες υγείας των πολιτών.
Το στοίχημα της επόμενης περιόδου λοιπόν στην πολιτική υγείας δεν μπορεί παρά να είναι ένα νέο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, με περισσότερες δυνατότητες και προσανατολισμένο να καλύψει νέες ανάγκες. Κρίσιμη προϋπόθεση αποτελεί η αύξηση των δαπανών υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ (συγκλίνοντας με τον ευρωπαϊκό Μ.Ο.) η οποία θα εξυπηρετεί τη στρατηγική της καθολικής κάλυψης των νέων υγειονομικών αναγκών μέσα από ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό ΕΣΥ. Αυτό σημαίνει πρωτίστως 15.000 νέες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, αναμόρφωση του μισθολογίου σε μία κατεύθυνση προσέλκυσης νέων επιστημόνων, ανάπτυξη ενός Εθνικού Σχεδίου αναβάθμισης των Υποδομών Υγείας, νέα φαρμακευτική πολιτική που θα μειώνει τις οικονομικές επιβαρύνσεις και ένα νέο ηλεκτρονικό ΕΣΥ (e-ΕΣΥ) που θα παρέχει ταχύτητα και διαφάνεια στο σύστημα υγείας.
Το νέο Δημόσιο Σύστημα Υγείας σημαίνει όμως και την ανάπτυξη ή ολοκλήρωση νέων υπηρεσιών όπως είναι:
• η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ και στο θεσμό του οικογενειακού γιατρού
• οι Κινητές Ομάδες Υγείας για υπηρεσίες ΠΦΥ σε αγροτικές και ημιαστικές περιοχές, με στόχο τη φροντίδα κατοίκων της υπαίθρου που έχουν χρόνια προβλήματα υγείας και δυσκολία πρόσβασης στις δημόσιες δομές.
• το Δίκτυο ολοκληρωμένης υγειονομικής και κοινωνικής φροντίδας στην κοινότητα με ανάπτυξη υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας από τις δομές ΠΦΥ (Κέντρα Υγείας και ΤΟΜΥ) σε συνέργεια με τις Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟΜΥ) και τις κοινωνικές δομές των ΟΤΑ (Βοήθεια στο Σπίτι).
• η ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών για την αποθεραπεία και την αποκατάσταση
• η ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών Ειδικής Αγωγής
• η δημιουργία δημόσιων δομών μετανοσοκομειακής και ανακουφιστικής φροντίδας
• Η ανάπτυξη δημόσιων κέντρων αναπαραγωγικής υγείας και υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς και
• η θεσμική και λειτουργική αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας της χώρας
Και βέβαια αυτή η ριζική ανασυγκρότηση του δημόσιου συστήματος υγείας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει σημείο διαλόγου, διαβούλευσης και γιατί όχι σύγκλισης πολιτικών δυνάμεων και προσωπικοτήτων που αυτοτοποθετούνται στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Άλλωστε και για να συνεννοούμαστε η Υγεία είναι πρωτίστως μια πολιτική υπόθεση και γι’ αυτό χρειάζονται πολιτικές δυνάμεις, πολιτικά προγράμματα και πολιτικό προσωπικό που πιστεύει στην ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη και θεωρεί ότι οι υγειονομικές και κοινωνικές ανισότητες είναι αξιακά, κοινωνικά και πολιτικά απαράδεκτες και μακρο-οικονομικά αντι-αναπτυξιακές.
Ο Σταμάτης Βαρδαρός είναι Πολιτικός Επιστήμονας, Msc Κοινωνικής Πολιτικής πρώην Αν. Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Υγείας
Πηγή: ieidiseis
