Σε ένα πεδίο που δύσκολα μπορεί να ξεχωρίσει κάποιος μη μυημένος ποια κίνηση ανήκει στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής και ποια απευθύνεται σε εσωτερικούς αποδέκτες, αναζητήσαμε από τον αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με γνωστικό αντικείμενο «Διεθνείς Σχέσεις και θρησκεία στην Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο», τον Σωτήρη Ρούσσο, να μας μυήσει στην κατανόηση των κινήσεων, και των επιπτώσεων τους, της ελληνικής κυβέρνησης, με αφορμή την κατάσχεση του πετρελαίου από το τάνκερ που βρίσκεται εγκλωβισμένο στην Κάρυστο και την αιχμαλωσία των δύο τάνκερ ελληνικών συμφερόντων, που την ακολούθησε.
Πόσο αναμενόμενο ήταν τελικά να αντιδράσει το Ιράν με αυτό τον τρόπο, με την αιχμαλωσία δηλαδή των δύο τάνκερ ελληνικών συμφερόντων, μετά την κατάσχεση του πετρελαίου από το τάνκερ που βρίσκεται εγκλωβισμένο στην Κάρυστο;
Νομίζω ότι θα ήταν παράξενο να μην αντιδράσει το Ιράν. Μάλιστα, σε αυτήν την περίπτωση, το Ιράν αντέδρασε με έναν τρόπο που συνηθίζει να αντιδρά, δηλαδή και σε άλλες χώρες που έχουν πάρει μέτρα εναντίον ιρανικών συμφερόντων, με ανάλογο τρόπο αντιδρά. Ας κατανοήσουμε όλοι ότι πρόκειται για αναμενόμενη αντίδραση εντός του πλαισίου των μεσανατολικών συγκρούσεων. Πρόκειται για ένα πλαίσιο συγκρουσιακό, βίαιο που δεν παίρνει πάντοτε υπόψη του τους διεθνείς κανόνες. Άλλωστε και η κίνηση της Ελλάδας βρίσκεται στα όρια των διεθνών κανόνων.
Το Ιράν μας είχε στηρίξει κατά καιρούς, από όσο γνωρίζουμε είτε με πετρέλαιο με πίστωση είτε μέσα στην Ισλαμική Διάσκεψη. Πόσο σημαντική είναι η σχέση της Ελλάδας με το Ιράν και τι σημαίνει η επιδείνωσή της;
Μα δεν έχουμε διμερείς διαφορές με το Ιράν, μάλιστα πρόκειται για μια χώρα που κατεξοχήν παίρνει θέσεις υπέρ ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων. Ποτέ δεν μας έχει δημιουργήσει πρόβλημα σε ισλαμικό περιβάλλον, τουναντίον. Παρά το γεγονός ότι είναι ένα περιβάλλον εχθρικό για τα συμφέροντα της χώρας μας. Είχαμε πολύ στενές σχέσεις κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 μέχρι τις αρχές του 2000, με την τριμερή συνεργασία Ελλάδας – Αρμενίας – Ιράν. Δεν υπάρχει τίποτα στον ορίζοντα που στις διμερείς μας σχέσεις να έχει δημιουργήσει πρόβλημα. Ούτε εμείς είχαμε κάνει κάτι άμεσο, είχαμε αρχίσει βέβαια να προκαλούμε το Ιράν με το γεγονός ότι κάναμε ασκήσεις με το Ισραήλ, οι οποίες από το σχεδιασμό τους φαινόταν ότι είχαν προφανή στόχο περιοχές του Ιράν. Ακόμα και αυτό, όμως, το Ιράν δεν το είχε θεωρήσει απόλυτα εχθρικό και δεν είχε δημιουργήσει θέμα.
Η σχέση μας με τη Σαουδική Αραβία, που έχει αναβαθμιστεί οικονομικά και στρατιωτικά, μπορεί να έχει επηρεάσει τη στάση του Ιράν;
Οικονομικά, εκτός και αν μου διαφεύγει κάτι, δεν έχουν γίνει κάποιες μεγάλες σαουδαραβικές επενδύσεις. Ούτε στον τομέα της ενέργειας, ούτε στον τραπεζικό, ούτε στον ξενοδοχειακό τομέα. Η μεγάλη επένδυση που αναμενόταν από τον Κόλπο, ήταν αυτή του Ελληνικού, από την οποία τα κεφάλαια του Κόλπου αποχώρησαν. Συνεπώς, δεν αντιλαμβάνομαι ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο της οικονομικής μας συνεργασίας. Όσον αφορά τη στρατιωτική συνεργασία, είναι άτοπη. Διότι οι στρατιωτικές συνεργασίες, όπως τις αντιλαμβάνομαι, είναι συνήθως αμοιβαίες. Υπάρχουν κάποιες φήμες, που δεν έχουν καταγραφεί σε συμφωνία, ότι οι Σαουδάραβες θα αναλάβουν την αναβάθμιση των συστοιχιών Patriot. H δε δυνατότητα των Σαουδαράβων να παρέμβουν σε περίπτωση ελληνο-τουρκικής κρίσης είναι αστεία. Πρόκειται λοιπόν στην πραγματικότητα για μια πλήρη στοίχιση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με την αμερικανική, όχι στους γενικότερους στρατηγικούς στόχους, που ούτως ή άλλως υπήρχε αφού είμαστε σύμμαχοι, αλλά στις καθ’ ημέρας ανάγκης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ακόμα και στα μικρότερα ζητήματα της δικής τους πολιτικής που για τη χώρα μας μπορούν να εξελιχθούν σε πολύ μεγάλα. Γιατί η διαχείριση ενός προβλήματος, όπως η κατακράτηση των δύο πλοίων, είναι για τη χώρα μας σημαντικό ζήτημα.
Τουρκία και Ιράν έχουν παραδοσιακά μια «ευαίσθητη σχέση» παρά τις όποιες προσπάθειες αποκλιμάκωσης στις αρχές του χρόνου. Πόσο κακό είναι για εμάς σε μια περίοδο που η Αγκυρα οξύνει τη στάση της απέναντί μας να ανοίγουμε «μέτωπο» με την Τεχεράνη;
Θα έλεγα ότι μόνο κακό μας κάνει, δεν έχουμε κανένα όφελος. Το Ιράν και η Τουρκία έχουν ανταγωνιστική σχέση στη Μέση Ανατολή και στη Συρία, όπου το Ιράν υποστήριζε τον Άσαντ, ενώ η Τουρκία υποστήριζε άλλες οργανώσεις. Έχουν κοινή αντίληψη για το Κουρδικό και αυτό είναι ένα σημαντικό συν. Δεν παύει ωστόσο η Τουρκία να είναι σύμμαχος των ΗΠΑ και το Ιράν εχθρός τους. Βέβαια, η Τουρκία έχει διευκολύνει αρκετές φορές το Ιράν όσον αφορά τη μεταφορά κεφαλαίων. Πάντως να κρατήσουμε ότι οι δύο χώρες παραμένουν σε ανταγωνιστική σχέση στη Μέση Ανατολή και να εμείς πράττουμε εχθρικά απέναντι στο Ιράν, αποδυναμώνουμε τον μεταξύ τους ανταγωνισμό, πράγμα που μόνο την Τουρκία μπορεί να βοηθήσει.
Ακούσαμε αυτές τις μέρες περί «υβριδικών απειλών», ενώ πολλοί κυβερνητικοί υπονοούν ή και δηλώνουν ανεπίσημα ότι φοβούνται κάποιο θερμό επεισόδιο μέσα στο καλοκαίρι με την Τουρκία. Ποια είναι η γνώμη σας;
Ο υβριδικός πόλεμος είναι ένας νεολογισμός για αυτό που λέγαμε παλιά ασύμμετρος πόλεμος, ένας συνδυασμός κανονικού πολέμου παράλληλα με τον οποίο γίνονται και επιχειρήσεις προπαγάνδας, δολιοφθοράς απέναντι στον φυσικό και υλικό πλούτο μιας χώρας, κυβερνοεπιθέσεις κ.λπ. Η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε κανονικό πόλεμο, συνεπώς αυτό που εννοείται είναι οι ασύμμετρες απειλές. Αυτό το έχουμε ακούσει πολλές φορές. Να θυμίσω απλά ότι ισχυρισμοί όπως: οι Τούρκοι βάζουν τις φωτιές στα δάση μας, είναι παλιά ιστορία. Θα έλεγα ότι είναι λάθος να ακολουθούμε μια τέτοια λογική. Κάθε χώρα παίρνει τα μέτρα της απέναντι σε τέτοιους κινδύνους και καλό είναι η Ελλάδα να αναπτύξει την τεχνολογία της κυβερνοασφάλειας περισσότερο, να ενισχυθούν πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ελληνικά, διότι έχουν τεράστιες δυνατότητες και ανθρώπινο δυναμικό περιζήτητο, αντί να εισάγουμε προϊόντα. Με αυτόν τον τρόπο θα δώσουμε και μια προστιθέμενη αξία στον τομέα της τεχνολογίας και την ανάπτυξη.
Όσον αφορά την προοπτική θερμού επεισοδίου, έχω την άποψη ότι τέτοια επεισόδια μπορεί κάποιος να τα αποτρέψει. Δηλαδή, κατανοεί κάποιος πότε χτίζεται ένα θερμό επεισόδιο και μπορεί να σταματήσει την οικοδόμηση ενός τέτοιου γεγονότος. Συνεπώς δεν συμμερίζομαι τον φόβο μιας τέτοιας προοπτικής και θεωρώ ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη. Από την άλλη, η Τουρκία δεν έχει αυτή τη στιγμή λόγο για κάτι τέτοιο, παρά τις αιχμηρές πολιτικές δηλώσεις. Αυτό που κάνει είναι ότι αντιλαμβανόμενη τη ρευστότητα που υπάρχει στη διεθνή σκηνή και στην περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, απλώνει ένα παζάρι ώστε να πάρει διάφορα πράγματα από κάθε πλευρά του παζαριού αυτού. Την ενδιαφέρει πρωτίστως το ζήτημα της Συρίας και του ελέγχου της κουρδικής αυτονομίας, όπως επίσης και το ζήτημα της μεταφοράς σύρων προσφύγων σε αυτές τις ζώνες από το εσωτερικό της Τουρκίας, όπου έχει σοβαρότατο πρόβλημα. Την ενδιαφέρουν, επίσης, τα οικονομικά ζητήματα και ο εξοπλισμός της. Και αυτό για το οποίο χρειάζεται αυτή τη στιγμή να είμαστε έτοιμοι, είναι να αντιμετωπίσουμε ακόμα πιο σκληρό παζάρι από την Τουρκία.
Κώστας Αργυρός
