«Μια νέα αίσθηση των κοινωνικών δεσμών: νά τι διαφαίνεται μέσα από αυτή την κρίση. Μια νέα κομμουνιστική σκέψη, μακριά από τον ιστορικό κομμουνισμό. Η προφανής ανακάλυψη ότι για την καταπολέμηση του ιού χρειάζεται συντονισμός και παγκόσμια συνεργασία είναι από μόνη της επαναστατική. Ανακαλύπτουμε ξανά πόση ανάγκη έχουμε ο ένας τον άλλον. Άνθρωποι και κράτη. Κάτι που διακήρυττε ο διεθνής οργανισμός από πάντα: κάτι τέτοιο δεν υφίστατο ούτε στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Στην τηλεφωνική συνέντευξη που έδωσε στην Anna Lombardi από το σπίτι του στη Λιουμπλιάνα, ο Σλοβένος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Σλαβόι Ζίζεκ, 71 χρόνων, συγγραφέας πολλών δοκιμίων, βήχει συνεχώς: «Έχω όλα τα συμπτώματα του Covid-19, αλλά δεν είμαι θετικός. Δεν είμαι καλά εδώ και χρόνια». Ίσως γι’ αυτό τον λόγο αποφάσισε να ασχοληθεί, με μια σειρά από δοκίμια υπό τον τιτλο «Virus», που κυκλοφορούν στην Ιταλία με τη μορφή e-book από τον εκδοτικό οίκο “Ponte alle Grazie”, με το πώς η πανδημία αλλάζει τις ζωές μας. Η συλλογή των δοκιμίων αυτών βρίσκεται σε συνεχή ενημέρωση με νέες προσθήκες.
Γράφετε: “Φοβάμαι τον ύπνο, γιατί με κατακλύζουν εφιάλτες για την πραγματικότητα που μας περιμένει”. Είναι ο φόβος που μας ενώνει όλους. Εσείς τι προβλέπετε;
Η πραγματικότητα έχει ήδη αλλάξει. Συντηρητικές κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα που κάτω από άλλες συνθήκες θα τα αποκαλούσαμε σοσιαλιστικά: ο Ντόναλντ Τραμπ δίνει εντολή σε ιδιωτικές επιχειρήσεις σχετικά με το τι θα παράξουν. Ο Μπόρις Τζόνσον εθνικοποιεί, προσωρινά, τους σιδηροδρόμους. Βιώνουμε τα πάντα με έναν τρόπο αδιανόητο πριν λίγο καιρό. Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι με την ευκαιρία του ιού θα μπορούν να μας παρακολουθούν όλους, και, βέβαια μπορεί να συμβεί. Εγώ δεν πιστεύω σε νέους ολοκληρωτισμούς. Σήμερα, σε κατάσταση πανικού βρίσκονται οι κυβερνήσεις, ανίκανες να ελέγξουν την κατάσταση. Πώς είναι δυνατόν να φανταζόμαστε ότι μπορεί να φτιάξουν μια κοινωνία τύπου ‘Μεγάλος αδελφός’; Αν κάτι φοβάμαι, είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Είναι ενδεικτικό ότι ακόμα και στην Κίνα πραγματοποιήθηκαν διαμαρτυρίες, έστω και περιορισμένες. Πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος η κοινωνία να ανακτήσει εκείνη την εμπιστοσύνη. Ίσως με νέους Ασάνζ, ικανούς να αποκαλύπτουν τις καταχρήσεις. Είναι βέβαιο ότι ο ιός καθιστά προφανή την αναγκαιότητα άσκησης ελέγχου στους κυβερνήτες από εμάς, τους πολίτες κυβερνήτες, και όχι βέβαια το αντίθετο.
Ισχυρίζεστε ότι ο κόσμος θα έπρεπε να ασχοληθεί περισσότερο με την πολιτική;
Κάποιος ισχυρίστηκε ότι μέσα σε αυτή την κρίση θα πρέπει να ασχοληθούμε μόνο με τη σωτηρία μας. Εγώ πιστεύω ακριβώς το αντίθετο. Δεν υπάρχει πιο πολιτική στιγμή από αυτή που βιώνουμε. Παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, οι κυβερνήσεις βρέθηκαν απροετοίμαστες. Αλλά τώρα που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το χειρότερο είναι προφανές: δεν υπάρχει περιθώριο για σλόγκαν τύπου «America First». Για να επιβιώσουν τα κράτη από εδώ και πέρα, θα πρέπει να ασχολούνται αδιάκοπα με το μέλλον. Χρειάζεται ένα νέο παγκόσμιο δημόσιο σύστημα Υγείας, ικανό να συν-ενεργεί με δράσεις συμφωνημένες. Επιβάλλεται το εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα, το οποίο δίνει ακόμη και ο Τραμπ. Η αντίληψή μου για τον κομμουνισμό είναι το όνειρο ενός διανοούμενου: ανακαλύπτουμε στην πέτσα μας ότι κάποια μέτρα πρέπει να λαμβάνονται προς το κοινό συμφέρον. Ας μην υποτιμάται η ώθηση που ο ιός δίνει σε νέους τρόπους αλληλεγγύης, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η διαμόρφωση ενός νέου τρόπου ζωής θα είναι η δική μας δοκιμασία. Αλλά ο κόσμος πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία της κατάστασης τώρα. Δεν πρέπει να περιμένει το τέλος της κρίσης.
Και πώς γίνεται; Βρισκόμαστε όλοι έγκλειστοι στο σπίτι.
Δεν χαζεύουν όλοι όσοι βρίσκονται σε καραντίνα ηλίθια φιλμ. Βάζουμε στον εαυτό μας βασικές ερωτήσεις γύρω από τη ζωή μας, ερωτήσεις που κάτω από άλλες συνθήκες θα τις αποκαλούσαμε μεταφυσικές. Πολλοί αξιοποιούν τον χρόνο του εγκλεισμού στο σπίτι για να προβληματιστούν και να επιλέξουν. Είναι αλήθεια ότι είμαστε απομονωμένοι, αλλά και περισσότερο από ποτέ εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλο. Βιώνουμε μια παράδοξη επιταγή, εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας διατηρώντας αποστάσεις ο ένας από τον άλλο. Δεν υπήρξα ποτέ αισιόδοξος, αλλά αυτή η συμμόρφωση προϋποθέτει μια βαθιά αλλαγή στη συμπεριφορά μας, που θα διατηρηθεί και μετά από την κρίση.
Αλήθεια, πιστεύετε ότι θα αποκομίσουμε κάτι από όλο αυτό;
Το ψυχολογικό κόστος είναι τεράστιο. Και βέβαια η απομόνωση προκαλεί νέες μορφές παράνοιας: το αποδεικνύει η σωρεία των θεωριών συνομωσιολογίας που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Αλλά, επιμένω, υπ’ αυτές τις συνθήκες θα συνειδητοποιήσουμε τι σημαίνει να είσαι κοντά στον άλλον, στο καλό και στο κακό. Όταν θα ξανασυναντηθούμε, θα πρόκειται για μια μεγάλη χαρά. Θα είμαστε πιο προσεκτικοί. Εξάλλου αυτή η κατάσταση έφερε στο φως και τις κοινωνικές διαφορές. Αναφέρομαι στον εγωισμό των κροίσων που βρίσκονται κλεισμένοι στα καταφύγια ή στις θαλαμηγούς τους. Η Μαντόνα ανεβάζει ένα βίντεο μέσα από την μπανιέρα της λέγοντας ότι βρισκόμαστε όλοι στην ίδια βάρκα. Δεν είναι βέβαια έτσι – και ο κόσμος το αντιλαμβάνεται. Οι κοινοί άνθρωποι είναι οι νέοι ήρωες.
Προκειμένου να αποφευχθεί η διάδοση του κορωνοϊού, έκλεισαν τα σύνορα. Κατά κάποιον τρόπο βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα μορφή εθνικισμού. Δεν φοβάστε μια αναζωπύρωση του λαϊκισμού;
Κάθε άλλο, την πίεση την δέχεται ακριβώς ο λαϊκισμός. Τύποι όπως ο Ντόναλντ και ο Ζαΐρ Μπολσονάρου ξεδίπλωσαν την αθλιότητά τους καθιστώντας αντιληπτό ότι είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τους πιο αδύνατους. Και στην Ευρώπη δεν οδήγησε πουθενά να τα βάλουν με τους Κινέζους ή τους μετανάστες. Ο ιός μεταδόθηκε από τους τουρίστες και τους επιχειρηματίες. Ακόμη και η προσφυγή στα όπλα των Αμερικανών είναι γραφική. Φροντίζουν να προστατεύουν το σπίτι και αρρωσταίνουν γιατί δεν πλένουν αρκετά τα χέρια τους. Μαθαίνουμε όλοι ότι οι μεμονωμένες εθνικές προσπάθειες δεν επαρκούν: τα όρια του εθνολαϊκισμού που εμμένει στην κρατική κυριαρχία είναι προφανή. Επαναλαμβάνω, παγκόσμια αλληλεγγύη και συνεργασία είναι η μόνη εγωιστική, λογική διέξοδος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Θα πρέπει να αναμετρηθούμε με το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άντεξε αλλά με έναν τρόπο φαιδρά παθητικό. Θα μπορούσε να αναλάβει δράσεις και να προσφέρει βοήθεια. Δεν το έκανε. Έχει αποτύχει.
Δεν έχουμε βγει από τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Πώς θα αντέξουμε μέχρι να συμβεί αυτό;
Βιώνουμε μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Μπορεί να μας οδηγήσει στο καλύτερο και στο χειρότερο. Δεν θα γίνουμε όλοι μοναχοί βουδιστές ή άγιοι καθολικοί. Για να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά, ίσως ο καλύτερος τρόπος είναι να επεξεργαστούμε μια διαδικασία ρουτίνας, η οποία θα μας παρεμποδίσει να περιέλθουμε στο χάος. Για να είμαστε έτοιμοι αύριο, πρέπει να διατηρήσουμε μια τάξη.
Κλεισμένος στο σπίτι, τι σας λείπει περισσότερο;
Να πάω σε ένα βιβλιοπωλείο. Οι τελευταίοι τόποι που σου δίνουν τη δυνατότητα να κάνεις πολιτιστικές επιλογές. Δεν υποφέρω τους αλγόριθμους της Amazon και του Netflix: σου προτείνουν ό,τι κρίνουν ότι θα σου αρέσει, αφαιρώντας σου τη δυνατότητα να ανακαλύψεις νέα πράγματα και συνεπώς να εκπλαγείς. Στη βιβλιοθήκη πας για να ψάξεις κάτι… και συνήθως επιστρέφεις με κάτι άλλο. Τα βιβλιοπωλεία είναι αναντικατάστατα και είναι πολύ σοβαρό ότι η κρίση τα γονατίζει.
Μετάφραση: Μαρία Γαβαλά
Πηγή: Η Αυγή από Repubblica
