Ιστορία
Την άνοιξη του 1925, ο Βίκτορ Λούστιγκ, υποδυόμενος κρατικό λειτουργό μάζεψε στο Οτέλ ντε Κριγιόν του Παρισιού, πρωτοκλασάτο ξενοδοχείο της εποχής, έξι επιφανείς επιχειρηματίες για να τους πει κάτι το εξωφρενικό: Ο πύργος του Άιφελ επρόκειτο να πωληθεί για παλιοσίδερα. Ήταν τέτοιο το κόστος συντήρησης του Πύργου, εξήγησε ο Λούστιγκ, που ο Δήμος του Παρισιού είχε αποφασίσει την κατεδάφισή του, κάτι που τότε δεν ακουγόταν όσο εξωφρενικό μπορεί να ακούγεται σήμερα. Δεδομένης της βέβαιης κατακραυγής που θα ξεσήκωνε, η απόφαση έπρεπε φυσικά να μείνει μυστική. Τι πιο λογικό; Το κόλπο πέτυχε και ένας εκ των έξι επιχειρηματιών τσίμπησε προσφέροντας στον Λούστιγκ ένα μεγάλο ποσό. Από ντροπή, δεν κατήγγειλε ποτέ το γεγονός. Ο Λούστιγκ έμεινε στην ιστορία ως «ο άνθρωπος που πούλησε τον Πύργο του Άιφελ».
Μία ακόμη απάτη του Λούστιγκ παρουσιάζει ενδιαφέρον: ένας «εκτυπωτής» χαρτονομισμάτων που «τύπωνε» ένα εκατοστοδόλαρο σε διάρκεια έξι ωρών και συνολικά είχε τη δυνατότητα να βγάλει 3 χαρτονομίσματα. Τα θύματα αγόραζαν «το κουτί» για 30.000 δολάρια και μέχρι να ανακαλύψουν την απάτη ο Λούστιγκ είχε εξαφανιστεί.
Ψυχολογία και Εγκληματολογία
Στην Ελλάδα της κρίσης, ο Αρτέμης Σώρρας εμφανίστηκε με το δικό του «μαγικό κουτί». Βασικές αρχές της απάτης ισχύουν και σε αυτή την περίπτωση: Όσο πιο κραυγαλέο το ψέμα, τόσο καλύτερα. Το ψέμα πρέπει να είναι απλό και εύληπτο. Ο απατεώνας καλεί σε αρνητική απόδειξη των λεγομένων του· προκαλεί τους δύσπιστους να αποδείξουν πως αυτό που ισχυρίζεται δεν ισχύει, αντί να αποδείξει ο ίδιος ότι ισχύει. Ο Σώρρας απευθύνεται στο ίδιο ψυχολογικό κέντρο στο οποίο απευθυνόταν ο Λούστιγκ έναν αιώνα πριν, αυτό της «μαγικής λύσης». Τα λεφτά είναι εκεί, το μόνο που χρειάζεται είναι να απλώσεις το χέρι να τα πάρεις. Οι επιφανείς Γάλλοι επιχειρηματίες παίρνοντας μέρος στη συνάντηση με τον Λούστιγκ πρόσφεραν, άθελά τους, το ειδικό τους βάρος στην απάτη. Στην περίπτωση Σώρρα, το ειδικό βάρος προήλθε από ικανό μέρος του ελληνικού λαού αλλά και από την ελληνική δικαιοσύνη –βοήθειά μας– η οποία φρόντισε, να εμπνεύσει για μια ακόμη φορά την περίφημη εμπιστοσύνη που απολαμβάνει από όλους τους Έλληνες και όλες τις Ελληνίδες ανεξαιρέτως. Με απόφαση του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών και μετά από μήνυση του Άδωνι Γεωργιάδη για διασπορά ψευδών ειδήσεων (δεν ανέχεται την πατριδοκαπηλία ο αντιπρόεδρος), τα λεφτά του Αρτέμη (δισ., τρισ., θα σας γελάσω) είναι υπαρκτά!
Κοινωνιολογία και Κοινωνική Ανθρωπολογία
Ωστόσο μεταξύ του ανθρώπου που πούλησε τον Πύργο του Άιφελ και του «Έλληνα πολεμιστή, Υπερασπιστή του Δικαίου και της Αλήθειας» Σώρρα υπάρχουν διαφορές. Ο πρώτος στηρίχθηκε έντονα στη μυστική διάσταση της υπόθεσης, ενώ ο Σώρρας χρησιμοποίησε τη μυθική διάσταση. Ο μεν κινήθηκε εν κρυπτώ, ο δε άλλος το έκανε βούκινο στη δημόσια σφαίρα. Ακόμη, ο Λούστιγκ εξαπάτησε μεμονωμένα άτομα, σε περίοδο σχετικής ευημερίας στο Παρίσι του Μεσοπολέμου, ενώ ο Σώρρας, ακολουθώντας την οικεία παράδοση του μαυραγορίτη και του λαδέμπορα, δραστηριοποιήθηκε σε περίοδο οικονομικής και συνακόλουθα αξιακής κατάπτωσης.
Η θεατρικότητα των δηλώσεων Σώρρα συμπεριλαμβάνεται σαφώς στο ρεπερτόριο της μεγάλης οικογένειας των απατεώνων. Συνδέεται με τους εφευρέτες πωλητές φαρμάκων δια πάσαν νόσο στην Άγρια Δύση, διδάσκεται από το σχήμα του Κάρλο Πόνζι, αλλά κυρίως διαπερνά κάθε νεοελληνικό μύθο για «ψεκασμούς», «αρχαιοελληνικά διαστημόπλοια» ή «διαπλανητικές ακτινοβολίες» που ακούγεται σε ταξί και μεταξύ συρμού και αποβάθρας. Ο Αρτέμης λοιπόν, «Έλλην Ιθαγενής, κάτοικος Πατρών» είναι πάνω από όλα παιδί της εποχής του. Είναι μια ακόμη εκδήλωση των μυθευμάτων που όλοι μας γνωρίζουμε, οσφραινόμαστε, μπροστά στα οποία συχνά καγχάζουμε, μη γνωρίζοντας τι άλλο να κάνουμε. Υπό αυτή την έννοια το φαινόμενο Σώρρα συμπυκνώνει την αμηχανία μπροστά στην ηθική κατάπτωση που ακολούθησε την οικονομική.
Πολιτική και Φιλοσοφία
Με αυτά και με εκείνα ο Σώρρας έγινε κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, δραστηριοποιούμενος στη δημόσια σφαίρα και συμμετέχοντας στις παρυφές τις πολιτικής ζωής, σε μια ιδιαίτερα προβληματική περίοδο την οποία ο Γκράμσι ίσως θα χαρακτήριζε «εποχή των τεράτων». Ο κόσμος των «τεράτων» βέβαια έχει εσχάτως αναδείξει πολλούς ακόμη εκπροσώπους του και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ερώτημα, σε ένα ευρύτερο επίπεδο, είναι τι περιγράφει ο όρος «τέρας»; Ανθρώπους ή καταστάσεις; Μιλάμε δηλαδή για «τέρατα» σκέτα, ή για «σημεία και τέρατα»;
Παραλλαγή του παραπάνω ερωτήματος, ποια θέση έχει ο όρος «εποχή» στην εξίσωση και συγκεκριμένα πώς κάθε εποχή σχετίζεται με τις τερατογενέσεις; Πρόκειται για το αυγό και την κότα, τη βάση και το εποικοδόμημα; Είναι το πρόσωπο που πρέπει να απασχολεί ή η εποχή που το εξέθρεψε; Είναι ο Σώρρας το ζήτημα ή μια κοινωνία που έφτασε στο σημείο να τον ανεχθεί και να τον αναδείξει; Σε κάθε περίπτωση, η εγγενής αντίθεση της γκραμσιανής φράσης, όπως ερμηνεύτηκε παραπάνω, είναι που την καθιστά τόσο προωθητική: Όταν συντελούνται αλλαγές στη βάση, τα τέρατα συνηθίζουν να εμφανίζονται στο εποικοδόμημα. Τότε και τώρα.
