Πώς έγινα καλόγρια: ένα από τα πιο χαρακτηριστικά, παροιμιωδώς ολιγοσέλιδα, μυθιστορήματα του Σέσαρ Άιρα, γραμμένο πριν από 30 χρόνια (1993), με πρωταγωνιστή τον(;) μικρούλη Σέσαρ Άιρα που αναφέρεται στον εαυτό του σε θηλυκό γένος (οι άλλοι τού μιλάνε σε αρσενικό), με ένα παγωτό φράουλα που δεν είναι ακριβώς αυτό που φαίνεται και που μετατρέπεται στον καταλύτη της ιστορίας, με έναν στοργικό πατέρα που ξαφνικά γίνεται δολοφόνος χρησιμοποιώντας το πιο απροσδόκητο όπλο, με μια απίθανη δασκάλα που θεωρεί πως η ίδια είναι «η αλήθεια και η ζωή» προτού αρχίσει να επιτίθεται ενώπιον όλης της τάξης στον «βλαμμένο» μικρό Άιρα, με την ανεξήγητη παρουσία μιας τραγουδίστριας που «είναι ό,τι πιο παράξενο περιέχει αυτό το βιβλίο», με μια απαγωγή που μετατρέπεται σε πύλη για τον ζόφο, με μια καλόγρια που διαρκώς αναμένεται…
Το Πώς έγινα καλόγρια θεωρείται ένα από τα καλύτερα βιβλία του Αργεντινού συγγραφέα, ενός συγγραφέα με ένα τεράστιο έργο που δεν χωράει εύκολα σε κανόνες, κατατάξεις, ταξινομήσεις, σταθερές. Ένα βιβλίο που αποτελεί ίσως την καλύτερη εισαγωγή στον υποδόριο ανατρεπτικό σουρεαλισμό του Άιρα που σκιαγραφεί έναν κόσμο όπου «μόνο ένας τρελός μπορ[εί] να υιοθετεί το πραγματικό της πραγματικότητας». Ο Άιρα, ένας συγγραφέας με κατατεθειμένη άποψη για τη λογοτεχνία, για τον τρόπο συγγραφής και για την έκταση του κάθε βιβλίου, για τις διορθώσεις στο κείμενο κ.ά., έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να εισάγει διαρκώς στο κείμενο του απρόσμενες μικρές γλωσσικές ή νοηματικές ανατροπές, που αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό αυτού του ξεχωριστού ύφους του.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στη συλλογική μέθοδο για τη μετάφραση του βιβλίου: δεκαέξι μεταφράστριες και μεταφραστές (Μ. Αθανασιάδου, Κ. Γερασίμου, Α. Γιαλαντζή, Μ. Ζαγγίλη, Μ. Καλουπτσή, Μ. Καραλή, Κ. Λιακοπούλου, Ν. Μανουσάκης, Α. Μανωλά, Χ. Ξένου, Κ. Παλαιολόγος, Α. Παλασοπούλου, Σ. Σουφλέρη, Σ. Φερτάκη, Ν. Φύτρου, Σ. Χατζής) δούλεψαν με γόνιμο τρόπο που περιγράφεται στο επίμετρο του βιβλίου, έχοντας καταπιαστεί με έναν συγγραφέα με έργο πολλές φορές δύσβατο κάτω από την επιφάνεια της απλότητας, ένα έργο που «ενδείκνυται» στην περίπτωση που γίνει η επιλογή για συλλογική πραγμάτευση και μετάφραση (ο χώρος δυστυχώς δεν επιτρέπει εκτενέστερη συζήτηση περί αυτού), και αποφασίζοντας να δουλέψουν με ένα βιβλίο «γεμάτο αμφισημίες, αμφιθυμίες, αμφιβολίες» που ταξιδεύει σε «μια διαδρομή που ισορροπεί ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα».
Κώστας Αθανασίου
