ΒΕΡΟΛΙΝΟ – Κρίνοντας από τον αυξανόμενο αριθμό εταιρειών που υπόσχονται να μηδενίσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυτές τις μέρες, μπορεί να φαίνεται ότι ο εταιρικός κόσμος παίρνει επιτέλους στα σοβαρά την κλιματική κρίση. Σύμφωνα με το Net Zero Tracker, περισσότερες από το ένα τρίτο των μεγαλύτερων εισηγμένων σε χρηματιστήρια εταιρειών του κόσμου έχουν ανακοινώσει παρόμοιους στόχους, σε σχέση με το ένα πέμπτο στα τέλη του 2020.
Ενώ ορισμένες από αυτές τις εταιρικές δεσμεύσεις φαίνεται να είναι γνήσιες, άλλες είναι ξεκάθαρα ένα φύλλο συκής για να συγκαλύψουν τη ρύπανση ως συνήθως. Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί ένα στέλεχος πετρελαϊκής εταιρείας να λέει σε ένα αφεντικό αεροπορικής εταιρείας: “Ένας στόχος μηδενικού καθαρού αποτυπώματος, μερικές διαφημίσεις με δέντρα, και όλοι θα μας αγαπήσουν”.
Αν αυτό ήταν το σχέδιο, καταρρέει γρήγορα, λόγω μιας σειράς ρυθμιστικών αποφάσεων και δικαστικών ενεργειών που σηματοδοτούν την πάταξη του εταιρικού “πράσινου ξεπλύματος”. Και η περσινή έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τις Δεσμεύσεις Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών, η οποία παρείχε λεπτομερείς συστάσεις για τη διατήρηση της ακεραιότητας τέτοιων δεσμεύσεων, προαναγγέλλει περιορισμούς στη δυνατότητα των εταιρειών να δίνουν υποσχέσεις που δεν έχουν πρόθεση να τηρήσουν.
Νέοι κανονισμοί στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, στοχεύουν στο να αποτρέπουν τους διαφημιστές από το να προβάλλουν υπερβολικούς ισχυρισμούς σχετικά με την ουδετερότητα των προϊόντων τους ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Έρευνα που ανέθεσε η Αρχή Διαφημιστικών Προτύπων του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι όταν οι άνθρωποι ακούνε έναν τέτοιο ισχυρισμό, υποθέτουν ότι έχει επέλθει απόλυτη μείωση των εκπομπών. Έτσι, οι επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές της ASA καθοδηγούν τις εταιρείες να αποφεύγουν τον ισχυρισμό της ουδετερότητας ως προς τον άνθρακα, εάν οι εκπομπές που σχετίζονται με το διαφημιζόμενο προϊόν απλώς αντισταθμίζονται.
Ο γαλλικός νόμος για το κλίμα, ο οποίος ψηφίστηκε το 2021 και τροποποιήθηκε πέρυσι, προχωράει πιο πέρα. Για να ισχυριστεί κανείς την ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα, το προϊόν πρέπει να είναι ουδέτερο σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής του. Οι εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν πώς αποφεύχθηκαν, μειώθηκαν και αντισταθμίστηκαν οι εκπομπές (η σειρά είναι σημαντική). Πρέπει επίσης να δείξουν πώς αυτοί οι συμψηφισμοί χαρακτηρίζονται ως μετρήσιμοι, επαληθεύσιμοι, μόνιμοι και πρόσθετοι. Οι εταιρείες που κάνουν λάθος μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόστιμο 100.000 ευρώ (110.000 δολάρια) για παραπλάνηση των καταναλωτών.
Πίσω από αυτή την τάση κρύβεται η προφανής αναντιστοιχία μεταξύ των όσων λένε ορισμένες εταιρείες και των όσων κάνουν. Εξάλλου, δεν χρειάζεται να είναι κανείς ντετέκτιβ για να καταλάβει ότι όταν μια εταιρεία μπορεί να ισχυριστεί ότι ένα βαρέλι πετρέλαιο, ένα φορτίο υγροποιημένου φυσικού αερίου ή βιτούμιο είναι ουδέτερο ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, κάτι έχει πάει στραβά.
Μια σειρά πρόσφατων δικαστικών προσφυγών υπόσχεται να τραβήξει μια διαχωριστική γραμμή. Τον τελευταίο χρόνο, εταιρείες όπως ο γίγαντας τροφίμων Danone Waters, η τσιμεντοβιομηχανία Holcim, οι πετρελαϊκές εταιρείες TotalEnergies, BP και Shell, ο κατασκευαστής καλλυντικών Beiersdorf (Nivea) και η KLM έχουν μηνυθεί σε διάφορες χώρες για παραπλανητικούς ισχυρισμούς περί βιωσιμότητας. Το Australia Institute, μια αμερόληπτη δεξαμενή σκέψης, υπέβαλε προσφυγή στην Αυστραλιανή Επιτροπή Ανταγωνισμού και Καταναλωτών, υποστηρίζοντας ότι το σύστημα πιστοποίησης της ίδιας της κυβέρνησης, Climate Active, είναι παραπλανητικό βάσει της εθνικής νομοθεσίας για τους καταναλωτές, επειδή διαβεβαιώνει ότι τα προϊόντα είναι ουδέτερα ως προς τον άνθρακα, ενώ δεν είναι.
Οι δεσμεύσεις των εταιρειών για μηδενικό επίπεδο εκπομπών φαίνονται εξίσου σαθρές όταν εξετάζονται. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη έκθεση του Corporate Climate Responsibility Monitor εξέτασε τα σχέδια μηδενικών εκπομπών 24 μεγάλων εταιρειών που υποτίθεται ότι είναι “ηγέτες του κλίματος” και διαπίστωσε πολυάριθμες ατέλειες, κενά και παραλείψεις. Κατά μέσο όρο, σύμφωνα με την έκθεση, οι εταιρείες αυτές θα μειώσουν μόλις το 36% των εκπομπών τους μέχρι το έτος-στόχο τους για μηδενικό αποτύπωμα. Επιπλέον, τα σχέδιά τους συνεπάγονται μια μέση μείωση της τάξης του 15% μέχρι το τέλος της δεκαετίας, αντί για μείωση των εκπομπών στο μισό, όπως λέει η επιστήμη ότι είναι απαραίτητο. Ομοίως, μια προηγούμενη έκθεση του CDP διαπίστωσε ότι λιγότερες από μία στις 200 εταιρείες που υπέβαλαν στοιχεία για το κλίμα στην πλατφόρμα περιβαλλοντικής δημοσιοποίησης έχουν εκπονήσει αξιόπιστα σχέδια μετάβασης.
Οι συστάσεις της ομάδας του ΟΗΕ, οι οποίες ανατέθηκαν και εγκρίθηκαν από τον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες, μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα. Καθώς θα γίνονται mainstreamed, οι εταιρείες δεν θα μπορούν πλέον να ισχυρίζονται ότι διαθέτουν αξιόπιστο σχέδιο μηδενικού αποτυπώματος, εκτός εάν έχουν ορίσει μια πορεία αποανθρακοποίησης συμβατή με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα του 2015. Τα σχέδια αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αποχή από την άσκηση πίεσης υπέρ βιομηχανιών με υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, την ετήσια δημοσιοποίηση των εκπομπών, την ανεξάρτητη επαλήθευση των δεδομένων των μειώσεων κ.ο.κ. Μια διαφημιστική εκστρατεία, μια χαρούμενη ομιλία και μερικές δενδροφυτεύσεις δεν αρκούν πλέον.
Οι εταιρείες που δεν διαθέτουν λεπτομερή σχέδια μετάβασης μπορούν να αναμένουν ρυθμιστικά και νομικά μέτρα, καθώς όλο και περισσότερες χώρες απαιτούν από τις εταιρείες να γνωστοποιούν τους κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ινδία, η Νέα Ζηλανδία και η Ελβετία αναμένεται να ακολουθήσουν το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα με τη θέσπιση τέτοιων μέτρων φέτος, ενώ θα ακολουθήσουν ο Καναδάς και η Νότια Κορέα το 2025. Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης δημοσίευσε επίσης πρόσφατα τη δική του σειρά κατευθυντήριων γραμμών για μηδενικές εκπομπές, παρέχοντας στις ρυθμιστικές αρχές σαφείς κανόνες και κριτήρια για αξιόπιστες στρατηγικές για το κλίμα.
Αλλά αν ο κόσμος θέλει να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050, οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να επιμείνουν σε ανεξάρτητη επαλήθευση των εταιρικών ισχυρισμών, σε ενδιάμεσους στόχους και σε δεσμευτικές υποσχέσεις για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Στις χώρες όπου τα εθνικά σχέδια για καθαρές μηδενικές εκπομπές βασίζονται σε αντισταθμίσεις και ευσεβείς πόθους, οι πολίτες πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλα τα δυνατά νομικά εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους για να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις τους να κάνουν τη σκληρή δουλειά που απαιτεί μια αξιόπιστη πορεία απεξάρτησης από τον άνθρακα.
Παρόλο που υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά να γίνει, ένα μέλλον με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα είναι εφικτό. Οι στόχοι μηδενικού ισοζυγίου καλύπτουν πλέον το 91% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σε σύγκριση με το 16% μόλις πριν από τέσσερα χρόνια. Αλλά για να υπάρχει ελπίδα να επιτευχθούν οι στόχοι της συμφωνίας του Παρισιού, το πρώτο βήμα είναι να διασφαλιστεί ότι οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θέτουν ρεαλιστικούς στόχους που μπορούν να υποστηρίξουν με αξιόπιστα στοιχεία. Μπορούμε να διακρίνουμε το σωστό δρόμο μπροστά μας, αλλά χρειάζονται ακόμη οι σωστές αποφάσεις για να διασφαλιστεί ότι θα τον ακολουθήσουμε.
Richard Black
Μετάφραση: Κώστας Ψιούρης
