Μετά τη μοναδική νουβέλα του με τίτλο «Ένα ποτήρι οργή» (που είχε κυκλοφορήσει πέρυσι, πάλι σε μετάφραση Αθηνάς Ψυλλιά), κυκλοφορεί τώρα στα ελληνικά και το μοναδικό μυθιστόρημα του βραζιλιάνου συγγραφέα, «Αρχαία καλλιέργεια». Λείπει πια μόνο ο τόμος με τα διηγήματά του. Γιατί ο (γεννημένος το 1935) Νασσάρ, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά από αυτά τα βιβλία, εγκατέλειψε τη λογοτεχνία και αποσύρθηκε στο κτήμα του, όπου ασχολήθηκε με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, προτού το δωρίσει στο Πανεπιστήμιο του Σάο Κάρλος. Ωστόσο, το 2016 του απονεμήθηκε το Βραβείο Καμόες, το σημαντικότερο για συγγραφείς στα πορτογαλικά, το οποίο ο Νασσάρ αποδέχθηκε, προκαλώντας τελικά έναν μικρό χαμό στην τελετή απονομής, καθώς στην ομιλία του στηλίτευσε την αντιδημοκρατική κυβέρνηση της Βραζιλίας (ήταν η εποχή που είχε μόλις ανατραπεί η Ντίλμα Ρουσέφ). «Δεν μπορείς να μένεις σιωπηλός», γράφουν οι εφημερίδες της εποχής ότι έλεγε ο Νασσάρ.
Μια φάρμα στη Βραζιλία, μια κλειστή κοινωνία. Ένας πατέρας αυταρχικός και άκαμπτος, ένας πατέρας-Θεός που κάθε βράδυ στο οικογενειακό δείπνο κηρύττει τη μοναδική αλήθεια, τους κανόνες του. Ο ένας γιος: υπάκουος, αποφασισμένος να συνεχίσει αυτά που παρέλαβε, όπως τα παρέλαβε. Και ο Αντρέ, ο άλλος γιος: αυτός που αρνείται να αποδεχθεί αυτό που ζει και είναι καταδικασμένος να ζήσει στο μέλλον, αυτός που θα επαναστατήσει, βασανισμένος μεταξύ άλλων και από τα άρρητα αισθήματα για την αδελφή του, αυτός που θα φύγει από το οικογενειακό κάστρο, θα ξεφύγει «απ’ τα ανήσυχα μάτια της οικογένειας», «ο λοξός γιος, το μαύρο πρόβατο», ο αποστάτης και αποσυνάγωγος.
Το βιβλίο ξεκινάει τη στιγμή που ο αδελφός του έρχεται στο πανδοχείο να πάρει τον Αντρέ πίσω στο σπίτι, «να επιστρέψει τον απολωλότα γιο στον κόρφο της οικογένειας». Εκεί όπου περιμένει ο πατέρας, που πιστεύει και διακηρύσσει ότι «τα βάσανα καλυτερεύουν τον άνθρωπο» και ότι «όσο μεγαλύτερος ήταν ο πόνος τόσο περισσότερο τα βάσανα εκπλήρωναν την ευγενή τους λειτουργία». Όμως ο «άσωτος» έχει ήδη γευτεί την ηδονή της ελευθερίας, και γι’ αυτόν η ίδια η υπόσχεση της ηδονής είναι υπόσχεση ελευθερίας. Πόσο μακριά μπορεί να είναι η τραγωδία σε έναν τέτοιο ναρκοθετημένο μικρόκοσμο;
Χωρισμένο σε κεφάλαια τριών αράδων ή πολλών σελίδων, αυτό το πολύ ιδιαίτερο βιβλίο του Νασσάρ ξεχωρίζει πάνω απ’ όλα για το ύφος του, αυτό είναι που δίνει στο κείμενο την ανάσα και τη δύναμή του, η ποιητικότητά του, η γλώσσα –ένας γλωσσικός χείμαρρος–, ο ρυθμός, η στίξη, η σύνταξη, το λεξιλόγιό του.
Κώστας Αθανασίου
