Macro

“Υπερασπίσου το παιδί”

Η Αλιέντε με το ρεαλιστικό μυθιστόρημά της Ο άνεμος ξέρει τ’ όνομά μου επικοινωνεί με την ιστορία έτσι όπως αριστοτεχνικά γνωρίζει η ίδια, ρίχνοντας γέφυρες στο παρελθόν, που καθόρισε τον δυτικό πολιτισμό, με τη σύγχρονη εποχή, για να τις διαβούμε. Ενα παρελθόν που συνδέεται με το παρόν τόσο στις τραγικές διαστάσεις του όσο και στις ανθρωπιστικές εξάρσεις του. Κι αν το αγνοήσουμε, θα υποχρεωθούμε –καλώς ή κακώς– να το ξαναζήσουμε…

Επιστρέφω στην Αλιέντε πάντα όταν μας καλεί – με εκτίμηση, προσμονή κι ευχαρίστηση. Με το συγκεκριμένο βιβλίο συναντώ μια λυρική συγγραφέα, με ευαισθησία στον πόνο του απλού ανθρώπου, του βιοπαλαιστή, των ηρωίδων και των ηρώων της καθημερινότητας και όχι των πολέμων. Ανάμεσά τους οι μετανάστες, οι πρόσφυγες και όσοι τους υποστηρίζουν, αυτοί που δεν επιδεικνύουν ηρωισμό στο όνομα μιας ιδεολογίας ή πατρίδας. Θύματα εμφυλίων πολέμων, φυλετικών ή πολιτικών διώξεων, έμφυλης βίας (ενίοτε γυναικοκτονίας), θύματα απλώς γιατί γεννήθηκαν φτωχοί· και μόνο η ύπαρξή τους απειλεί τα συμφέροντα είτε των κυρίαρχων τάξεων-κυβερνήσεων είτε μιας παγκόσμιας ηγεμονικής δύναμης. Ετσι, οι πρόσφυγες και τα προσφυγόπουλα είναι άνθρωποι που μόνο ο άνεμος ξέρει τ’ όνομά τους, γιατί ούτε το κράτος απ’ όπου προέρχονται ούτε το κράτος στο οποίο πηγαίνουν θέλει να τους ξέρει, και δεν μπορούν να σταθούν πουθενά (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων).

Η συγγραφέας εντοπίζει τρεις ιστορικές περιόδους, στις οποίες οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν, με αφετηρία συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, που αποδίδονται με συγκλονιστική ενάργεια κι εύστοχες παρατηρήσεις, χωρίς μακρηγορίες, αλλά με κινηματογραφική αμεσότητα. Ο φακός της Αλιέντε στρέφεται στη Βιέννη του 1938, όπου κατά τη διάρκεια της Νύχτας των Κρυστάλλων οι ναζί καταστρέφουν τις περιουσίες των Εβραίων και εξοντώνουν τους ίδιους· όσοι είναι γονείς αναγκάζονται να θυσιαστούν, για να σώσουν τα παιδιά τους, ακόμη και να τ’ αποχωριστούν. Πραγματικά, κάποια απ’ αυτά –μεταξύ των οποίων ο μυθιστορηματικός Ζάμουιλ– σώζονται, μεταναστεύοντας έγκαιρα.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται… Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το 1982, στο Ελ Μοσότε (περιοχή του Ελ Σαλβαδόρ) διαπράττεται γενοκτονία (υποκινούμενη από Αμερικανούς) σε βάρος των φτωχών κατοίκων – υποθετικά και δυνάμει φιλικών προς τους αντάρτες του Μετώπου Φαραμπούντο Μαρτί. Ετσι, η φυγή για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μονόδρομος για έναν πατέρα και την κόρη του τη Λετίσια, που γλιτώνουν στο παραπέντε από τις φλόγες του Εμφυλίου. Από την ίδια περιοχή, αργότερα, το 2019, επαναλαμβάνεται η ίδια διαδρομή για μια μάνα και την κόρη της Ανίτα, λόγω έμφυλης βίας, με τραγικές συνέπειες, εξαιτίας των κυβερνητικών μέτρων… Ωστόσο, η ελπίδα και η ανθρώπινη αλληλεγγύη, που βασίζονται στην αγάπη, κάνουν θαύματα… Οπως συνέβη και στο παρελθόν, το ίδιο και για το παρόν, η συγγραφέας παρέχει ψήφο εμπιστοσύνης σε υπεύθυνους ανθρώπους και ανθρωπιστικές οργανώσεις, που αναλαμβάνουν την προστασία των ευάλωτων και ειδικά των ορφανών, ασυνόδευτων παιδιών, η τύχη των οποίων είναι σημαντική για το μέλλον της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.

Με εκφραστική λιτότητα και απλότητα, η συγγραφέας, αλλά και ενσυναίσθηση, χωρίς να γίνεται μελό, δίνει χώρο στο χιούμορ, στη λαϊκή δοξασία, την τοπική γαστρονομία και στην παιδική φαντασία, διαπραγματευόμενη τα σοβαρά θέματα της βίας, της μετανάστευσης και της μισαλλοδοξίας· θέματα που επηρεάζουν ιδιαίτερα τα παιδιά. Η απρόσκοπτη, φυσική εξέλιξη και διαπαιδαγώγηση του παιδιού μέσα σ’ ένα περιβάλλον ασφάλειας και αγάπης είναι το βασικό ζητούμενο και το κύριο μήνυμα της Αλιέντε, μέσα από τις σπονδυλωτές ιστορίες προσώπων, των οποίων οι ζωές συναντιούνται στο τέλος, με επίκεντρο ένα παιδί, «γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα» (όπως έγραψε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και τραγούδησε ο Παύλος Σιδηρόπουλος, ένα «παιδί» που διάλεξε λάθος παραμύθια).

Εν τέλει, το βιβλίο της Αλιέντε διαβάζεται μονορούφι, προσφέροντας υλικό για γόνιμο κοινωνικό προβληματισμό.

Ειδικά σε μια εποχή που η ξενοφοβία και οι ποικιλόμορφοι ρατσισμοί, μαζί με τη φτώχεια, «ξυπνούν» φαντάσματα του παρελθόντος στην πολύπαθη Ευρώπη και στη βασανισμένη Λατινική Αμερική, όπως μας δείχνουν οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι αιμοσταγείς δικτατορίες, που προβάλλουν στον καμβά των αφηγήσεων της συγγραφέως.

Ηλιάνα Διακογιάννη
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ