Οι απαντήσεις του Νιλς Μούζνιεκς, καθώς και άλλων Ευρωπαίων αξιωματούχων, στις ερωτήσεις τριών βουλευτριών του ΣΥΡΙΖΑ (Καββαδία, Κατριβάνου, Χριστοδουλουπούλου) σχετικά με το προσφυγικό, τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και την καταπάτηση τόσο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα δικαιώματα του Ανθρώπου, όσο και της Σύμβασης της Γενεύης, καταδεικνύουν τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της ευρωπαϊκής πολιτικής σήμερα.
Η αντίθεση Ουγγαρίας και Πολωνίας στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2015 για αναδιανομή των προσφύγων σε όλα τα κράτη-μέλη και το κλείσιμο των συνόρων με πρωτοβουλία των χωρών του Βίζεγκραντ (πρωτοβουλία που εξυπηρέτησε όμως και πολλές άλλες κυβερνήσεις) αποτελούν τα πλέον απτά τεκμήρια μιας ευρωπαϊκής πολιτικής που αυτοαναιρείται, περιφρονώντας θεμελιώδεις αρχές και διακηρύξεις της. Αυτές ακριβώς οι αντιφάσεις της Ευρώπης και η αδυναμία συντονισμού των πολιτικών απέναντι στο προσφυγικό πρόβλημα έγιναν για άλλη μια φορά ορατές κατά τη διάρκεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, την εβδομάδα 18-22 Απριλίου, στο Στρασβούργο.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνέλευσης τρεις βουλεύτριες του ΣΥΡΙΖΑ (Α. Καββαδία, Β. Κατριβάνου, Τ. Χριστοδουλοπούλου), στηλιτεύοντας τη λογική των κλειστών συνόρων που πλέον εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, απεύθυναν ερωτήσεις προς τον Επίτροπο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Νιλς Μούζνιεκς, όταν αυτός παρουσίασε την ετήσια έκθεσή του στην Ολομέλεια. Στις τοποθετήσεις τους οι τρεις βουλεύτριες τού επισήμαναν πως οι τελευταίες εξελίξεις βρίσκονται σε ευθεία αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και με τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες και πως τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι ο εγκλωβισμός δεκάδων χιλιάδων προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα.
Στην απάντησή του, ο Μούζνιεκς αναγνώρισε ότι οι αποφάσεις αυτές δεν αντικατοπτρίζουν ανθρωπιστικές αρχές και παραβιάζουν σαφώς τη Σύμβαση για τους Πρόσφυγες. Παραδέχθηκε επίσης πως τα ζητήματα αυτά είναι ζωτικής σημασίας για το τι είδους Ευρώπη οικοδομείται και ότι πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες, όμως αποδείχθηκε ότι δεν ήταν σε θέση να προτείνει κάτι πιο συγκεκριμένο, πέραν της αναγνώρισης ότι τίθεται υπό αμφισβήτηση η ίδια η ύπαρξη της Σύμβασης της Γενεύης. Απέναντι στην πρόσφατη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, ο Μούζνιεκς δεν υπήρξε επίσης καθόλου καθησυχαστικός, αντίθετα αποδέχτηκε πως εγείρει σοβαρότατες ανησυχίες σε ό,τι αφορά την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δεν ήταν βέβαια μόνο ο Μούζνιεκς που διατύπωσε την ανησυχία του απέναντι στις εξελίξεις. Στη διάρκεια των συνεδριάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, πολλοί άλλοι αξιωματούχοι εξέφρασαν την αντίθεση τους σε κάθε μονομερές κλείσιμο των συνόρων. Ακόμα και ο απερχόμενος πρόεδρος της Αυστρίας Χάιντς Φίσερ, απαντώντας σε ερώτηση της Α. Καββαδία παραδέχθηκε πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποτελεί την ευρωπαϊκή λύση στο προσφυγικό πρόβλημα και εξέφρασε αμφιβολίες για τη νομιμότητα της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, δεδομένης της συνεχιζόμενης κατάφορης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη γείτονα. Ωστόσο, ο Φίσερ δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι η φύλαξη των συνόρων οφείλει να είναι «αποτελεσματική» και πως η απόφαση για τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας ελήφθη ομόφωνα μεταξύ των κρατών-μελών.
Οι δηλώσεις του Μούζνιεκς, του Φίσερ και πολλών άλλων απηχούν τη νέα πραγματικότητα: οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες έχουν σοβαρά υπονομεύσει το αίσθημα ασφάλειας των Ευρωπαίων πολιτών, με συνεπακόλουθο την αύξηση εκδηλώσεων ρατσιστικού και ισλαμοφοβικού χαρακτήρα. Η ρητορικής μίσους υποδαυλίζεται πλέον όχι μόνο από ορισμένες εξτρεμιστικές ομάδες, αλλά από πολύ πιο επίσημα χείλη. Οι τζιχαντιστές προσέφεραν την αφορμή ώστε να λαμβάνονται όλο και περισσότερα μέτρα που, μέσω της μονιμοποίησης μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης, οδηγούν σε περιορισμούς των ατομικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων, εντέλει όχι μόνο των μεταναστών αλλά όλων των κατοίκων της Ε.Ε. Τα γεγονότα στο Παρίσι και στις Βρυξέλες, τυπική και όχι άτυπη συνέχεια της 11ης Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, ευθέως απειλούν όλα όσα κατοχυρώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Απέναντι σε αυτή την κατάσταση η στρατηγική των αριστερών κομμάτων και των ευρωπαϊκών κινημάτων δεν μπορεί να μείνει ίδια. Είναι απαραίτητο να υπάρξουν νέες θεωρητικές επεξεργασίες αλλά και άμεσες, νέες πρακτικές δράσεις. Επίσης αναγκαία, όσο ποτέ μετά τη δεκαετία του ’50, είναι η μεγαλύτερη συσπείρωση δυνάμεων και η ευρύτερη συνεργασία συλλογικοτήτων που παρά τα (πολλά) επιμέρους που τους χωρίζουν, είναι απαραίτητο να συναντηθούν. Στον αγώνα ενάντια στην καταπάτηση των ανθρωπίνων και των πολιτικών δικαιωμάτων, στη σοβαρότατη υποχώρηση που αυτά κινδυνεύουν να υποστούν σήμερα, λογικές μικρών αμυντικών βημάτων δεν επαρκούν, ενώ λογικές περιχαράκωσης και ιδεολογικής καθαρότητας, εξυπηρετούν αποκλειστικά τον αντίπαλο. Υπάρχει ένα σοβαρό σύνολο δυνάμεων που, με αφορμή το προσφυγικό, σχεδιάζει και υλοποιεί μια ολομέτωπη επίθεση στην δημοκρατία, στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Εμείς τι σκοπεύουμε να κάνουμε;
* Ο Δημήτρης Σκλάβος είναι εκπαιδευτικός.
