Η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 -πράγμα αναμενόμενο- προκάλεσε βαθύτατο ρήγμα μέσα στους κομμουνιστές, στους προοδευτικούς και δημοκρατικούς πολίτες, στους εργαζόμενους, δυσκόλεψε την αντιδικτατορική πάλη και διαίρεσε τις οργανώσεις στις οποίες συμμετείχε το κόμμα.
Τη διχαστική αυτή κατάσταση στην εξέλιξή της παρακολουθούσε άγρυπνα η Ασφάλεια, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κομμουνιστικής και προοδευτικής δράσης στην Ελλάδα.
Υπάρχει πλήθος εγγράφων των υπηρεσιών δίωξης του κομμουνισμού που αποδεικνύουν τα προαναφερόμενα. Συλλέγονταν και οι πιο ασήμαντες πληροφορίες, οι οποίες στη συνέχεια περνούσαν από επεξεργασία και διασταυρώνονταν με άλλες για να συνταχθούν στο τέλος εκθέσεις και αναφορές που αποτύπωναν κατά τακτά χρονικά διαστήματα την κατάσταση του κομμουνιστικού κινήματος και της αντιδικτατορικής δράσης που ήταν υπό την επιρροή του.
Ασφαλώς είναι αδύνατο να δημοσιεύσουμε όλον αυτό τον όγκο των πληροφοριών της Ασφάλειας. Θα περιοριστούμε σε ορισμένα έγγραφα γενικότερης σημασίας που αποτυπώνουν την επίδραση της διάσπασης μέσα στο Π.Μ. (Πατριωτικό Μέτωπο) ή ΠΑΜ (Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο), στην ΕΔΑ, στους φυλακισμένους και εξόριστους κομμουνιστές και κομμουνίστριες.
Δεν θα σχολιάσουμε τα έγγραφα όσον αφορά την ακρίβεια των πληροφοριών τους, καθώς το θέμα μας είναι να δώσουμε την εικόνα που είχε η Ασφάλεια για τη διάσπαση.
Η διάσπαση και το ΠΑΜ
Από μια πολυσέλιδη απόρρητη έκθεση της Ασφάλειας με ημερομηνία 25 Σεπτεμβρίου 1969 και γενικό τίτλο «Παράνομοι Μετωπικαί – Κομμουνιστικαί Οργανώσεις ΚΚΕ/ΕΔΑ» διαβάζουμε ένα σύντομο ιστορικό της ίδρυσης, των σκοπών και της δράσης του Π.Μ. ή ΠΑΜ.
Στη συνέχεια, ως συνέπεια της διάσπασης του ΚΚΕ, καταγράφονται τα παρακάτω στοιχεία:
«Αι σημειωθείσαι αντιθέσεις-διασπάσεις εις τους κόλπους του ΚΚΕ μετά την 11ην Ολομέλειαν της Κ.Ε. αυτού (σ.σ. λάθος στο πρωτότυπο. Ασφαλώς αναφέρεται στη 12η Ολομέλεια) επεξετάθησαν, ως ήτο επόμενον, και εις το Π.Μ., με αποτέλεσμα να διχασθή ήδη τούτο εις δύο παρατάξεις, ήτοι εις την παράταξιν του ΚΟΛΙΓΙΑΝΝΗ και εις την τοιαύτην του ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ-ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ).
Το ΕΘΝΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ του Π.Μ., όμως, φαίνεται ότι ελέγχεται υπό της παρατάξεως ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ-ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ (Γραφείου Εσωτερικού).
Αλλά και το μεγαλύτερον μέρος των κατωτέρων κλιμακίων του Π.Μ. φαίνεται ότι ελέγχεται υπό της παρατάξεως ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ-ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ.
Τον διχασμόν ηκολούθησαν και τα περιοδικά-έντυπα του Π.Μ. (δημοσιογραφικά όργανα) και ούτω εμφανίζονται ταύτα ως ακολουθούντα:
(α) “Η ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ” και “Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ” την παράταξιν ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ-ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ.
β) “Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ” την παράταξιν ΚΟΛΙΓΙΑΝΝΗ.
Εκτιμάται ότι αι επεκταθείσαι και εις το Π.Μ. αντιθέσεις-διασπάσεις του ΚΚΕ είχον σοβαράν επίπτωσιν επί της καθόλου δραστηριότητος του Π.Μ., τόσον εις τον οργανωτικόν τομέα αυτού, όσον και εις τον τομέα της αντικυβερνητικής και λοιπής δραστηριότητός του. Εκάστη παράταξις, μάλιστα, επεδίωξε τον προσεταιρισμόν των Οργανώσεων του Π.Μ. δι’ ίδιον λογαριασμόν και, τούτου μη επιτυγχανομένου, την διάσπασιν ή την δημιουργίαν συγχύσεων εις τους κόλπους αυτών.
Ανεξαρτήτως των εξαρθρωτικών πληγμάτων, α υπέστη το Π.Μ., ως και των αντιθέσεων υφ’ ας κατατρύχεται, τούτο αποτελεί αξιόλογον, εισέτι, εξωκομματικήν-μετωπικήν Οργάνωσιν του ΚΚΕ, η οποία δύναται να απειλήση την Εθνικήν και Δημοσίαν Ασφάλειαν της Χώρας».
Στην ίδια έκθεση καταγράφονται με λεπτομέρειες οι προσπάθειες που έκανε η κάθε μία από τις δύο παρατάξεις του διασπασμένου ΚΚΕ για τον έλεγχο του ΠΑΜ και μέσω αυτού της αντιδικτατορικής δράσης.
Ενδιαφέρον έχει το παρακάτω τμήμα της έκθεσης που αναφέρεται στη συγκρότηση της Πανελλήνιας Επιτροπής Αντιδικτατορικού Αγώνα (ΠΕΑΑ).
Διαβάζουμε:
«Κατά μήνα Νοέμβριον 1968, εκυκλοφόρησε πολυγραφημένον έντυπον υπό τον τίτλον ‘‘ΠPΩTOKOΛΛON ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ’’ εις ο ανεφέρετο: “Τον Νοέμβρη συνηντήθησαν στο εσωτερικό της Ελλάδος εκπρόσωποι των Αντιστασιακών Οργανώσεων του ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ, του ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ (ΕΠΑΜ), του ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΣΩΜΑΤΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (ΠΑΣΣΑ) και του ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΕΦΕΔΡΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ (ΑΣΕΑ) και συζήτησαν το όλο πρόβλημα του Αντιδικτατορικού Αγώνα και τα ενδεικνυόμενα πολιτικά και οργανωτικά μέτρα τα οποία πρέπει να παρθούν κ.λπ. (…)
Οι εκπρόσωποι (…) απεδέχθησαν ομοφώνως ελάχιστο πρόγραμμα κοινής αντιδικτατορικής δράσης. (…)
Για τον καλύτερο συντονισμό (…) αι παραπάνω Οργανώσεις συγκρότησαν ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ η οποία θα λειτουργή με βάση την ισοτιμία των Οργανώσεων που συνεργάζονται κ.λπ.”…
Την 6-12-1968, εξεδόθη υπό του ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ του Π.Μ. “διευκρινιστική” προκήρυξις, εις ην αναγράφονται τα εξής:
“Το Ε.Σ. του Π.Μ., εξ αφορμής ειδήσεως που μετέδωσε ξένος Ρ/Σ στις 4-12-68 περί δημιουργίας ΠΕΑΑ με συμμετοχή δήθεν εκπροσώπων του ΠΑΜ και του Αντιδικτατορικού Εργατικού Μετώπου, κάνει γνωστά τα εξής, έχοντας εν προκειμένω και την εξουσιοδότησιν της Κ.Ε. του ΑΕΜ, η γραμματεία της οποίας συμμετέχει στο ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Το ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (…) πέτυχε να συγκροτηθή, τον περασμένο Φεβρουάριο από εκπροσώπους του ΠΑΜ και της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ, το ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ. Αργότερα επετεύχθη συμφωνία και με το ΠΑΚ… Συνεπώς η είδηση για δημιουργία ΠΕΑΑ και μάλιστα από οργανώσεις του ΠΑΜ… δεν έχει καμμιά σχέση με την πραγματικότητα (…) είναι κακόβουλη και το Ε.Σ. την αποκρούει ως διασπαστική”.
Κατά την σύλληψιν του Γρ. ΦΑΡΑΚΟΥ, ανευρέθησαν εις την κρύπτην αυτού και κατεσχέθησαν προκηρύξεις των Οργανώσεων ΠΑΣΣΑ, ΑΣΕΑ και ΠΕΑΑ (…) όπερ σημαίνει ότι, τόσον η ΠΕΑΑ όσον και αι λοιπαί Οργανώσεις δεν υπήρχον εις την πραγματικότητα, αλλά ήσαν δημιουργήματα του ΦΑΡΑΚΟΥ, διά λόγους εντυπώσεων, αλλά και ως αντίβαρον εις το ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟΝ ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ της παρατάξεως ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ-ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ.
Εις την απόφασιν, μάλιστα, της Εκτάκτου Ολομελείας της Κ.Ε. του ΚΚΕ (ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ- ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗ) αναφέρονται διά την ΠΕΑΑ τα εξής: “Μη έχοντας (ο ΚΟΛΙΓΙΑΝΝΗΣ) εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της εργατικής τάξης, υποκαθιστά τις συμμαχίες του με πλαστά σχήματα και τεχνητά κατασκευάσματα όπως η λεγομένη ΠΕΑΑ, που τα αντιπαραθέτει στις πραγματικές συμμαχίες, στις συμφωνίες του ΠΑΜ-Δ.Α.-ΠΑΚ”.
Κατά πληροφορίας της ΥΓΑ Αθηνών (Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας Αθηνών), το Π.Γ. της K.Ε. του ΚΚΕ (ΚΟΛΙΓΙΑΝΝΗ) δεν προβάλλει την ΠΕΑΑ, διότι αύτη δεν περιλαμβάνει προσωπικότητες και δεν δύναται να παραβληθή με το ΣΓΑΑ του ΠΑΜ-Δ.Α.».
Σε άλλο σημείο της ίδιας έκθεσης γίνεται αναφορά στη διάσπαση του ΠΑΜ και στο εξωτερικό.
Συγκεκριμένα αναφέρεται:
«Την 1-7-1968, το ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΜ (Εσωτερικού) εξέδωσεν “ανακοίνωσιν” δι’ ης εξουσιοδοτεί τον Αντ. ΜΠΡΙΛΛΑΚΗΝ, όστις εν τω μεταξύ είχεν εξέλθει λάθρα εξ Ελλάδος, όπως “χειρίζεται εις το εξωτερικό οποιοδήποτε θέμα αφορά το ΠΑΜ”·
Από της χρονολογίας ταύτης φέρεται ιδρυθέν (υπό του ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ) και το Γραφείο Εκπροσώπησης του ΠΑΜ στο Εξωτερικό…
Το Π.Μ. (Εσωτερικού) της παρατάξεως ΚΟΛΙΓΙΑΝΝΗ, μη αναγνωρίζον τον ΜΠΡΙΛΛΑΚΗΝ ως εκπρόσωπόν του και διά να εξουδετερώση ή να μειώση τη δραστηριότητα αυτού, απέστειλε λάθρα εις το εξωτερικόν τον Αντ. ΑΜΠΑΤΙΕΛΟΝ, τον οποίον προέβαλεν επιμόνως ως τον μόνον εξουσιοδοτημένον εκπρόσωπον του ΠΑΜ εις το εξωτερικόν.
Ούτω αι αντιθέσεις των δύο παρατάξεων του Π.Μ. εσωτερικού μετεφέρθησαν και εις το εξωτερικόν.
Ο ΜΠΡΙΛΛΑΚΗΣ, όμως, έχων και την ενίσχυσιν του ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ του ΠΑΜ, του ανώτατου δηλαδή καθοδηγητικού οργάνου αυτού, επέτυχε να υπερισχύση του ΑΜΠΑΤΙΕΛΟΥ εις το θέμα της συγκροτήσεως Οργανώσεων του ΠΑΜ εν τω εξωτερικώ, με αποτέλεσμα να υφίστανται σήμερον Οργανώσεις αυτού εις Αγγλίαν, Καναδάν, Ιταλίαν, Νορβηγίαν, Σουηδίαν, Δυτ. Γερμανίαν. Εν Δυτ. Γερμανία, μάλιστα, εκδίδεται και κυκλοφορεί μηνιαίον δημοσιογραφικόν όργανον με απόψεις και θέσεις του Π.Μ. υπό τον τίτλον “ΣΠΙΘΑ”.
Αντιθέτως αι προσπάθειαι του ΑΜΠΑΤΙΕΛΟΥ εις τον τομέα αυτόν έσχον μηδαμινά αποτελέσματα».
