Ήδη από το τέλος του 2013 περιορίζεται συστηματικά και με αλλεπάλληλες ρυθμίσεις το πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας, ακόμη και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Τέσσερα ήταν τα βασικά στάδια. Η κατάργηση της από 18.12.2012 ΠΝΠ, που απαγόρευε τον πλειστηριασμό ακινήτου που χρησίμευε ως κύρια κατοικία, ο περιορισμός των όρων υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη, η τιτλοποίηση των απαιτήσεων και η μεταβίβασή τους σε εταιρείες του εξωτερικού (funds) και τελικά η κατάργηση του ίδιου του νόμου Κατσέλη και η θεσμοθέτηση του νέου πτωχευτικού κώδικα.
Παράλληλα σε αυτά, οι αλλαγές του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (σύντμηση προθεσμιών και περιορισμός των μέσων άμυνας του οφειλέτη, δυνατότητα πολλαπλών κατασχέσεων στο ίδιο ακίνητο, προνομιακή ικανοποίηση των απαιτήσεων των τραπεζών από το πλειστηρίασμα, μείωση της τιμής πρώτης προσφοράς χωρίς προηγούμενη δικαστική κρίση κ.α.) είχαν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της θέσης του δανειολήπτη, ενώ με την κατάργηση της δημοσιότητας των πλειστηριασμών, τη διενέργεια αυτών με ηλεκτρονικά μέσα και την άσκηση ποινικών διώξεων εις βάρος όσων αντιστέκονται στην διενέργεια πλειστηριασμών, επιχειρήθηκε να παρεμποδιστεί η δράση του κινήματος.
Σήμερα, και μετά από ένα μικρό «μορατόριουμ» λόγω κορονοϊού, παρατηρείται μια συνεχής αύξηση των πλειστηριασμών σε όλη την Ελλάδα, κατάσταση που αναμένεται να ενταθεί το προσεχές διάστημα. Οι πλειστηριασμοί που πραγματοποιούνται αφορούν κάθε είδους ακίνητο. Βαρύνουσα σημασία έχει, όμως, ότι ποσοστό 30% αφορά στην πρώτη κατοικία και εξ’ αυτού ποσοστό 80% αφορά σε κατοικίες μικρής αξίας που δεν ξεπερνούν την αξία των 150.000 ευρώ. Είναι φανερό ότι με αυτόν τον τρόπο δεν πλήττονται οι μεγαλοοφειλέτες υπέρ των πιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά de facto οδηγούμαστε σε υφαρπαγή της μικρής ιδιοκτησίας με μόνους κερδισμένους στο τέλος τις τράπεζες και του παίκτες του real estate.
H υπόθεση της Ι. Κολοβού είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της υφαρπαγής, της ανύπαρκτης προστασίας, της πίεσης που υφίστανται οι δανειολήπτες, αλλά και της σημασίας της αλληλεγγύης και της συλλογικής δράσης. Μικροοφειλές σε κάρτες συνολικού ποσού 15.000 ευρώ συγκεντρώθηκαν καθ’ υπόδειξη της τράπεζας, «όλα σε ένα, νοικοκυρεμένα!». Η αδυναμία καταβολής της δόσης από ένα σημείο και μετά και τα υψηλά επιτόκια είχαν ως αποτέλεσμα να συσσωρευθούν υπέρογκοι τόκοι και η οφειλή να ανέλθει στο ποσό των 60.000 ευρώ. Έτσι, για μία οφειλή 15.000, κατά κεφάλαιο, εκπλειστηριάστηκε έναντι του ποσού των 90.000 ευρώ. ένα διαμέρισμα αντικειμενικής αξίας 150.000 (με κατά πολύ ανώτερη εμπορική αξία). Υπερθεματιστής – αγοραστής μια εταιρεία διαχείρισης ακινήτων και airbnb. Σε μια χώρα με ανύπαρκτες πολιτικές κοινωνικής κατοικίας η κ. Ι. Κολοβού οδηγείται στην αστεγία, καθώς ο αγοραστής αρνείται την διαπραγμάτευση για παραμονή της στο σπίτι πληρώνοντας ένα εύλογο ενοίκιο.
Τέτοιες ιστορίες εξελίσσονται καθημερινά. Το πρώτο εικοσαήμερο του Ιουνίου στον δήμο Αθηναίων εκπλειστηριάστηκαν 21 πρώτες κατοικίες. Εκατοντάδες είναι οι πρώτες κατοικίες που έχουν εκπλειστηριαστεί στο λεκανοπέδιο το πρώτο εξάμηνο του 2022. Πόσες/οι, όμως, το γνωρίζουμε; Αν οι πληττόμενοι δεν βρουν τη δύναμη να υπερβούν την πολλαπλή συντριβή που υφίστανται μέσα από τη διαδικασία αυτή και αν δεν είναι λίγο τυχερές/οι να ζουν σε ένα υποστηρικτικό και ευαισθητοποιημένο περιβάλλον, η ιστορία τους θα παραμείνει άγνωστη.
Το κίνημα κατά των πλειστηριασμών δίνει εδώ και δέκα χρόνια μια συνεχή μάχη. Να διατηρήσει την ορατότητα σε ένα πρόβλημα που υποκρίνονται πως δεν υπάρχει ή πως είναι ιδιαίτερα περιορισμένο. Να δώσει πληροφορίες για τα όποια περιορισμένα πλέον εργαλεία υπάρχουν για την αντιμετώπιση του προβλήματος πριν ή μετά τον πλειστηριασμό, να αποτρέψει τον πλειστηριασμό ζητώντας από τους πιστωτές να διαπραγματευτούν μια λύση, και σήμερα πλέον να βρίσκεται στο πλευρό όσων απειλούνται με έξωση. Ήδη από τον Σεπτέμβριο 2021 γίνεται συστηματική καταγραφή των πλειστηριασμών, έτσι ώστε να αποφεύγεται κάθε προσπάθεια απόκρυψης της αλήθειας σε σχέση με το ζήτημα αυτό.
Το κρίσιμο ζήτημα, όμως, παραμένει άλλο: Η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει την προστασία της πρώτης κατοικίας. Στη βάση της έκτακτης συνθήκη των αλλεπάλληλων κρίσεων, θα πρέπει να διαγράφει μέρος των οφειλών, με σκοπό τον απεγκλωβισμό των δανειοληπτών από την εφ’ όρου ζωής «ομηρία» τους.
Τόνια Κατερίνη – Λάμπρος Παπαϊωάννου
