Έχετε παρατηρήσει το παιδί της ευρύτερης οικογένειας να παρακολουθεί στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση ένα παιδικό πρόγραμμα και μετά το τέλος του να αρχίζει να μιμείται φωνές, τόνο και εκφράσεις διόλου παιδικές, με ύφος μάλλον μικρομέγαλο, επιθετικό ή αγριεμένο; Αν εστιάσετε σε αυτό που παρακολουθεί θα διαπιστώσετε ότι συχνά λεγόμενες παιδικές σειρές χειρίζονται τη γλώσσα, χρησιμοποιούν ύφος, τόνο και λέξεις, εν τέλει εκπέμπουν μια στάση και μια αισθητική, που επιεικώς ξενίζει. Μεγάλο μέρος αυτού του τελικού αποτελέσματος είναι η δουλειά του μεταγλωττιστή. Μια δουλειά που στη χώρα μας γενικά δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής, αλλά ειδικά τώρα διανύει μια περίοδο έντονης κρίσης με αποτελέσματα αισθητά σε όλους και κυρίως στους πιο ευαίσθητους δέκτες, τα παιδιά μας.
«Το κεφάλαιο “μεταγλώττιση”, ανά τον κόσμο, συνδέεται με εθνική στρατηγική που αφορά την εκπαίδευση. Μέσω της διασκέδασης στοχεύει στη διατήρηση και διάδοσης της γλώσσας. Οι γείτονες μας Τούρκοι, για παράδειγμα, που μεταγλωττίζουν ό,τι ξένο προβάλλεται σε τηλεόραση και κινηματογράφο, φροντίζουν την ίδια στιγμή να δεσμεύουν τις παραγωγές που οι ίδιοι εξάγουν, με όρους που απαγορεύουν τη μεταγλώττιση τους. Αλλά και χώρες όπως Πορτογαλία, Δανία, Φιλανδία, Ολλανδία, παρότι δεν αποτελούν μεγάλες “αγορές”, φροντίζουν επιμελώς να μεταγλωττίζουν σχεδόν όλα τα εισαγόμενα προγράμματα. Ειδικά δε στην Πορτογαλία, ενώ τα πορτογαλικά είναι κοινή γλώσσα με αυτήν της Βραζιλίας και θα μπορούσε να πει κάποιος ότι η μεταγλώττιση απευθύνεται σε μια τεράστια αγορά, γίνεται άλλη μεταγλώττιση για τα πορτογαλικά της Πορτογαλίας και άλλη για τα πορτογαλικά της Βραζιλίας. Και δικαίως», εξηγεί στην Εποχή ο Πέτρος Δαμουλής, ηθοποιός, μουσικός, σκηνοθέτης που τα τελευταία είκοσι χρόνια ασχολείται αποκλειστικά με τη μεταγλώττιση.
Αντίθετα, στη χώρα μας, η μεταγλώττιση επαφίεται στους εκάστοτε παρόχους της. «Κανάλια, εταιρείες προώθησης και διαδικτυακές πλατφόρμες, αποφασίζουν το τί και το πώς θα δουν μεταγλωττισμένο οι γηγενείς Έλληνες, οι μετανάστες στην Ελλάδα που μαθαίνουν τη γλώσσα και οι Έλληνες μετανάστες του εξωτερικού, που τόση ανάγκη και αγάπη διατηρούν για τη μητρική γλώσσα» επισημαίνει ο Π. Δαμουλής.
«Πριν από 30 χρόνια, η δημόσια τηλεόραση, που διατηρούσε ένα κραταιό τμήμα υποτιτλισμού-μεταγλωττισμού, κάλυπτε με εσωτερικές παραγωγές τις όποιες ανάγκες της. Παρήγαγε ένα προϊόν υψηλών για την εποχή προδιαγραφών, που επιδέχετο βελτιώσεων μεν, όμως αποτελούσε ελεγχόμενη αφετηρία, σχολή και σταθερά, τόσο σε εργασιακό επίπεδο, όσο και σε ποιοτικό επίπεδο» υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας.
Για την οριοθέτηση του εργασιακού αλλά και του καλλιτεχνικού ζητήματος των μεταγλωττιστών, δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους εξειδικευμένους στη μεταγλώττιση ηθοποιούς η ΕΝ.Ε.Μ. (Ένωση Ελλήνων Μεταγλωττιστών). Παράλληλα, τα συγγενικά δικαιώματά τους, δηλαδή τα δικαιώματα που τους οφείλονται από τις επαναπροβολές προγραμμάτων και έργων που έχουν μεταγλωττίσει, διαχειρίζονται οι οργανισμοί «Διόνυσος» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Δικαιωμάτων Ελλήνων Ηθοποιών) και «Αθηνά» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Δημιουργών Θεατρικών και Οπτικοακουστικών Έργων).
Ωστόσο, εδώ και εννέα μήνες, τα μέλη της ΕΝ.Ε.Μ απέχουν μερικώς από την εργασία τους, μη δεχόμενα να υπογράψουν συμβόλαια που υπόκεινται στο αμερικανικό ή άλλο εκτός του ελληνικού δίκαιο και τα οποία απαιτούν την a priori παραχώρηση παντός συγγενικού δικαιώματος. Συμβόλαια που τους προτείνουν μεγάλες εταιρείες παραγωγής που διαχειρίζονται πλατφόρμες ή κανάλια, όπως για παράδειγμα η Ντίσνεϊ. Την ίδια στιγμή, το απαιτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση πλαίσιο νόμου στη χώρα μας καθυστερεί επί προστίμω να νομοθετηθεί. Αλλά και η ίδια η δημόσια τηλεόραση, πλήρως ενταγμένη στο πνεύμα του ανταγωνισμού, εισάγει σημαντικά μειωμένα πλαφόν ως προαπαιτούμενο για την ανάθεση όλων των μεταγλωττισμένων της προγραμμάτων, σε ιδιωτικά στούντιο.
Τι ζητούν λοιπόν οι άνθρωποι, οι εργαζόμενοι, οι επαγγελματίες πίσω από τις φωνές που καθημερινά ακούν τα παιδιά μας; Με νόμο η κατ’ αίτηση μετάδοση (video on demand) να γεννά δίκαιη και αναλογική εύλογη αμοιβή των ερμηνευτών-εκτελεστών καλλιτεχνών, μη επιδεχόμενη μεταβίβασης, μη επιδεχόμενη παραίτησης, υπαγόμενη σε υποχρεωτική συλλογική διαχείριση, πληρωτέα από τις πλατφόρμες.
«Η γλώσσα δεν είναι μόνο αυτή που ορίζεται από τη γραμματική και το συντακτικό. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Μελωδικός, γεμάτος αρμονικές σχέσεις, ιδιαίτερες συναισθηματικές αποχρώσεις που σιγά σιγά παραδίδουν την ιδιαιτερότητα και την ουσία τους σε ένα παγκόσμιο μοντέλο που ακολουθεί την αγγλική γλώσσα. Η μεταγλωττιστική δουλειά μεταφέρει εν σπέρματι συλλογική συνείδηση αιώνων. Μην επιτρέψετε την ισοπέδωση της γλώσσας. Αν το θέμα της μεταγλώττισης δεν ληφθεί σοβαρά είναι το πλέον σίγουρο ότι θα συμβεί» καταλήγει ο Π. Δαμουλής.
Ζωή Γεωργούλα
Πηγή: Η Εποχή
