Στον απόηχο της επίσκεψης Νετανιάχου στις ΗΠΑ και των εξωφρενικές σχεδίων του Ντόναλντ Τραμπ για το μέλλον της Γάζας και των Παλαιστινίων, συζητάμε με τον δημοσιογράφο Πέτρο Παπακωνσταντίνου για την επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή.
Οι δηλώσεις Τραμπ για τη Γάζα και τους Παλαιστίνιους –έστω και ως επιθετική ρητορική– τι επιπτώσεις έχουν στην εκεχειρία και τα σχέδια ειρήνευσης στην περιοχή;
Ο Tραμπ ξεπέρασε τον εαυτό του κατά την επίσκεψη Νετανιάχου στις ΗΠΑ, πρώτου ηγέτη που τον επισκέφθηκε. Κατάληψη της Γροιλανδίας, κατάκτηση της Διώρυγας του Παναμά, ο Καναδάς ως 51η πολιτεία των ΗΠΑ, φαίνονται μετριοπαθή μπροστά σε όσα είπε την Τρίτη το βράδυ: να καταλάβει τη Γάζα, να ισοπεδώσει ό,τι έχει απομείνει, να την ξαναχτίσει, να διώξει όλους τους Παλαιστίνιους –δυόμισι εκατομμύρια κόσμο– από εκεί. Κανονική εθνοκάθαρση υπόσχεται ο Τραμπ, την πρώτη εθνοκάθαρση του 21ου αιώνα που θα ξεπερνούσε κατά πολύ τη Νάκμπα το1948, όπου είχαν εκτοπιστεί 200.000 Παλαιστίνιοι. Ο Τραμπ έχει ανοίξει τις πύλες της κόλασης στο Μεσανατολικό. Η ανεπιφύλακτη αλληλεγγύη στους Παλαιστίνιους είναι ότι μπορεί να κάνει όποιος θέλει να λέγεται άνθρωπος. Μην προσπερνάμε τόσο γρήγορα το θέμα, λέγοντας ότι ο Τραμπ έχει τη θεωρία του Mad man, ο πρόεδρος των ΗΠΑ πρέπει να συμπεριφέρεται σαν τρελός που μπορεί να κάνει ακραία πράγματα ώστε να τρομάζουν οι αντίπαλοι και να υποχωρούν, όπως έλεγε ο Νίξον. Δεν είναι δεδομένη αυτή η καθησυχαστική εκδοχή. Ο Τραμπ στην πρώτη του θητεία μετέφερε την αμερικανική πρεσβεία από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, αναγνώρισε δηλαδή την ισραηλινή κατοχή στην Ιερουσαλήμ (παλαιστινιακό κατεχόμενο έδαφος κατά τον ΟΗΕ) προορισμένη πρωτεύουσα μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Υπέγραψε τις λεγόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ, δηλαδή εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ -αραβικών κρατών, παραμερίζοντας το παλαιστινιακό ζήτημα. Αναγνώρισε την ισραηλινή κατοχή στα υψώματα του Γκολάν. Εμφάνισε το περίφημο σχέδιο για τη Γάζα, δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους – απαρτχάϊντ: να έχουν οι Παλαιστίνιοι θύλακες ασύνδετους μεταξύ τους, δρόμους και λόφους να κατέχει το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι να περιορίζονται στους δικούς τους θύλακες ως ιθαγενείς υποτελείς. Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό, είναι ότι Tραμπ και Νετανιάχου είχαν παρουσιάσει σχέδιο για τη Γάζα που προέβλεπε να φύγουν οι Παλαιστίνιοι από τη Λωρίδα τους και να εγκατασταθούν σε περιοχή της διώρυγας του Σινά. Να δοθεί αιγυπτιακό έδαφος στους Παλαιστίνιους και η Γάζα στους ισραηλινούς. Οι κίνδυνοι επομένως είναι πολύ υπαρκτοί για τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Οι ακροδεξιοί υπουργοί του Νετανιάχου είναι έποικοι από τη Δυτική Όχθη. Πανηγύριζαν έχοντας στο μυαλό τους πως μετά τη Γάζα θα έρθει η ώρα της Δυτικής Όχθης.
Με την προσοχή της κοινής γνώμης στραμμένη στις δηλώσεις Τραμπ και την εκεχειρία, οι επιθέσεις του ισραηλινού στρατού στη Δυτική Όχθη βρίσκονται εκτός δημοσιότητας.
Εάν δεν υπήρχε η 07/10, η επίθεση της Χαμάς μέσα στο Ισραήλ, θα συζητάγαμε όλο το ’23 και πιθανόν το ’24 για τη Δυτική Όχθη. Από την αρχή του ’23, μετά τις εμφανίσεις ισραηλινών φασιστών και κυρίως του Μπεν Γκβιρ στην πλατεία των Τεμενών στην Ιερουσαλήμ, ξεκίνησε κάτι σαν 3η ιντιφάντα στη Δυτική Όχθη, ένα κίνημα που ξεπερνούσε τη Χαμάς και τη Φατάχ και συνένωνε κυρίως τη μαχόμενη νεολαία. Το Ισραήλ ανέπτυσσε εκεί φονική εκστρατεία. Αιφνιδιάστηκε από την επίθεση της Χαμάς στη Γάζα. Είχαν θεωρήσει απλό αντιπερισπασμό προς τη Γάζα την παρουσία της –ενώ οι παλαιστινιακές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στη Δυτική Όχθη– γι’ αυτό και αιφνιδιάστηκαν τις πρώτες ώρες. Η κατάσταση είναι έκρυθμη στη Τζενίν, σημαντικό εφαλτήριο της παλαιστινιακής αντίστασης. Το σχέδιο επέκτασης ισραηλινών εποικισμών και τελικής προσάρτησης του συνόλου της Δυτικής Όχθης βρίσκεται στα σκαριά. Ακόμα κι αν τα σχέδια του Τραμπ δεν υλοποιηθούν, έχουν σοβαρές επιπτώσεις. Η εκεχειρία στη Γάζα έχει εξασθενήσει πολύ μετά τις δηλώσεις του, οι ισραηλινοί έχουν πάρει θάρρος καθώς –όπως είπε ο Νετανιάχου– υπερέβησαν τις δικές τους προσδοκίες. Οι ακροδεξιοί της κυβέρνησης έχουν κάθε λόγο να πιέζουν για επανάληψη του πολέμου μετά την πρώτη φάση της εκεχειρίας (6 εβδομάδες). Παράλληλα, δημιουργείται μεγάλη αναταραχή στον αραβικό κόσμο, κυρίως Αίγυπτο και Ιορδανία, όπου ο Τραμπ θέλει να στείλει τους Παλαιστίνιους της Γάζας. Και στις δύο χώρες οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» (όπου ανήκει και η Χαμάς) έχουν μεγάλη δύναμη. Η Ιορδανία είναι χώρα με φιλο-αμερικανική κυβέρνηση του βασιλείου των Χασεδιτών και 2/3 των κατοίκων Παλαιστίνιους. Τις εκλογές πέρσι κέρδισαν οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι». Βράζουν τα αίματα με άγνωστες επιπτώσεις. Ο Τραμπ έχει ανοίξει την πόρτα σε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας και έντασης σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Στη Συρία είχαμε σημαντικές αλλαγές και αναταράξεις. Υπάρχει ανησυχία και διάφορα σενάρια για το μέλλον του νέου καθεστώτος, τις σχέσεις του με τον αραβικό κόσμο, τις ΗΠΑ, τη διεκδίκηση ρόλου στη Μέση Ανατολή. Στο εσωτερικό της χώρας είδαμε εξαιρετικά σκληρά μέτρα κατά των γυναικών και βασικών ελευθεριών.
Είναι πολύ νωρίς ακόμα, δύσκολη μεταβατική περίοδος για την κυβέρνηση Γκολάνι. Γεωστρατηγικά, η Συρία αποσπάστηκε από το σιιτικό άξονα προς το συντηρητικό σουνιτικό, με επικεφαλής τις Σαουδική Αραβία και Τουρκία. Οι ατζέντες Τουρκίας- Συρίας δεν είναι κατ’ ανάγκη ίδιες. Η Τουρκία έχει πρόβλημα με τους Κούρδους στο βόρειο τμήμα της. Το νέο καθεστώς στηρίχθηκε από την Τουρκία, αν και οι ένοπλες δυνάμεις που βοήθησαν τον Γκολάνι δεν ήταν μισθοφόροι των Τούρκων. Μισθοφόροι των Τούρκων ήταν ο λεγόμενος «Εθνικός Συριακός Στρατός», για βρόμικες δουλειές, κυρίως εναντίον των Κούρδων. Παρ όλα αυτά, η Τουρκία στήριξε στο Ιντλίμπ, τη μεγάλη έφοδο στο Χαλέπι και τη Δαμασκό. Θα πρέπει να επιλέξει που θα στηριχθεί το νέο καθεστώς: στην Τουρκία δεν είναι απλό, έχει τα όπλα αλλά όχι τα χρήματα που χρειάζεται ο Γκολάνι για να ορθοποδήσει κάπως η κατεστραμμένη χώρα του. Αυτά βρίσκονται στις μοναρχίες του κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Εμιράτα). Επιπλέον, από αλυτρωτικός εθνικιστής – υποτελής της Τουρκίας είναι υπερβολικό κι ας προσφέρει η Τουρκία εγγυήσεις για τον στρατό του. Ο αραβικός εθνικισμός γεννήθηκε πολεμώντας την οθωμανική αυτοκρατορία στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Επιστροφή στην εποχή του Χαλιφάτου με Σουλτάνο τον Ερντογάν αποτελεί πρόβλημα για την κοινωνική βάση του Γκολάνι. Οι ελευθερίες έπασχαν πολύ στη Συρία και επί καθεστώτος Άσαντ. Υπήρχε ένα σκληρό αστυνομικό κράτος, αλλά η Συρία ήταν η πιο κοσμική χώρα στη Μέση Ανατολή. Όλα αυτά έχουν πάει πάρα πολύ πίσω, ίσως όχι σε επίπεδο Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, αλλά η κατάσταση δε θα εξομαλυνθεί εύκολα. Ωστόσο, τις εξελίξεις θα κρίνει το κουρδικό. Η Τουρκία επιδιώκει να καθαρίσει με τους Κούρδους. Ο Γκολάνι δε θέλει να πάρει μέτρα εναντίον τους, δεν μπορεί εξάλλου με τόσα ανοιχτά μέτωπα. Δεν ελέγχει το Γκολάν ούτε το νότιο κομμάτι της χώρας του, ενώ οι ισραηλινοί επεκτάθηκαν. Αν ο Τραμπ δώσει το πράσινο φως στον Ερντογάν να καθαρίσει τους Κούρδους, θα είναι επίφοβο και για τους ίδιους τους Αμερικανούς. Διατηρούν περίπου 2.000 στρατό στις πετρελαιοπηγές της Συρίας, λόγω της συμμαχίας τους με τις κουρδικές πολιτοφυλακές, από την περίοδο της πάλης κατά του ισλαμικού κράτους. Οι Κούρδοι με την ηρωική τους αντίσταση κατάφεραν να το σταματήσουν, οι Αμερικανοί επωφελήθηκαν ώστε να αποκτήσουν πολιτικό και στρατιωτικό έρεισμα στη Συρία. Πολλά λοιπόν τα κομβικά διλήμματα για όλους.
Όλγα Αθανίτη
