Οι προσφυγικές ροές προς τις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής είναι μια από τις λεγόμενες κρίσεις που γνωρίζει η καπιταλιστική Δύση, μαζί με την αδυναμία, λόγω άρνησης των κεφαλαίων του ενεργειακού τομέα, ελέγχου μιας όλο και πιο ορατής κλιματικής αλλαγής, την επιβράδυνση και απορρύθμιση της υλικής παραγωγής, αλλά και την εμπλοκή των χωρών του ΝΑΤΟ σε έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδηθεί. Για άλλη μια φορά, ο διεθνής καπιταλισμός βρίσκεται σε μια στιγμή κατά την οποία επιβαρύνει τον κόσμο της εργασίας και τις λαϊκές τάξεις, ενώ αυξάνεται ο πλούτος των ολιγαρχιών και διακινδυνεύεται στην πραγματικότητα ως και η επιβίωση της ανθρωπότητας, κυρίως γιατί δεν υλοποιούνται οι πολιτικές που μπορούν να συγκρατήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, και στην Ευρώπη ειδικότερα, η εισροή προσφύγων, αντιμετωπίζεται ανοιχτά από τις πολιτικές δυνάμεις της δεξιάς, αλλά και μερικές φορές της Αριστεράς, με την ενίσχυση της άκρας δεξιάς, στο πεδίο της πολιτικής, αλλά και στο εσωτερικό των δυνάμεων καταστολής, και των ένοπλων δυνάμεων, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο υιοθετούν ή επιδιώκουν να υιοθετήσουν καθαρά ναζιστικές πρακτικές, οι οποίες επιτρέπουν δολοφονικές επιθέσεις σε βάρος κάποιου ή κάποιων που θεωρούνται εχθροί με φυλετικούς, πολιτικούς ή θρησκευτικούς όρους. Στην Ελλάδα, παρά τις καταδίκες νεοναζιστών για δολοφονίες ατόμων, συνεχίζονται οι πρακτικές των επαναπροωθήσεων που έχουν αναγκαστικά θύματα, με τρομερό αποκορύφωμα το ναυάγιο της Πύλου. Είναι ορατή και στην Ελλάδα η προσπάθεια της ενσωμάτωσης του νεοναζιστικού πολιτικού προσωπικού, στα δίκτυα του πελατειακού κράτους, η οποία αποτελεί ιστορικό χαρακτηριστικό της διαχείρισης της κοινωνικής κρίσης σε συνθήκες μιας τόσο σοβαρής θεσμικής κατάρρευσης.
Ο συνδυασμός νεοφιλελευθερισμού και πελατειακού κράτους αποτελεί πράγματι μια στρατηγική επιλογή της άρχουσας τάξης, η οποία κατορθώνει να αδρανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό με την εκτεταμένη εξατομίκευση, τις κοινωνικές τάξεις που στο πρόσφατο παρελθόν υποστήριξαν μια αριστερή κυβέρνηση. Η πρόσκαιρη αυτή ριζοσπαστικοποίηση δεν οδήγησε σε αλλαγή του θεσμικού πλαισίου ένταξης των προσφύγων και των μεταναστών, καθώς δεν οδήγησε στη διαμόρφωση ενός καθεστώτος που να καθιερώνει αποφασιστικά την κοινωνική αλληλεγγύη, η οποία να επεκτείνεται σε πληθυσμούς αλλοδαπών εργαζομένων και κατοίκων. Ακόμη και σήμερα η πρακτική της αδήλωτης εργασίας και της παραβίασης της ασφαλιστικής νομοθεσίας, αποτελεί κανόνα στην αγορά εργασίας, σε ό,τι αφορά τους πληθυσμούς των μεταναστών και προσφύγων, που συνεχίζει μια μακρά παράδοση στον κόσμο της εργασίας της Ελλάδας. Μια παράδοση που συγκροτήθηκε την περίοδο μετά την ήττα του εμφυλίου, και σημάδεψε, όχι μόνο το «βαθύ κράτος», αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της.
Η ανάδειξη, κατά την τελευταία περίοδο, του δημογραφικού τείνει να αλλάξει τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Λόγω της συνολικής κρίσης στην Ελλάδα, βρισκόμαστε μπροστά σε ραγδαία μείωση του πληθυσμού. Αιτήματα για νομιμοποίηση μεταναστών και προσφύγων για να έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν σε πολλαπλές αγροτικές εργασίες φθάνουν πλέον από την πλευρά των εργοδοτών. Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα ανέτρεπε την ακροδεξιά «ατζέντα» και γι’ αυτό η κυβερνητική πλευρά επεξεργάζεται μια άλλη προσέγγιση: όπως εξηγούν ερευνητές που παρακολουθούν το μεταναστευτικό θέμα, το νέο σχέδιο είναι η πραγματοποίηση διακρατικών συμφωνιών ώστε να έρχονται να εργαστούν στην Ελλάδα συγκεκριμένοι άνθρωποι, και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, σε ειδικές κάθε φορά δραστηριότητες, και μετά φυσικά να φεύγουν. Πρόκειται για μια επιλογή, όχι μόνο να ελεγχθούν κάποιες ροές, αλλά και να διατηρηθεί η αξιοποίηση της ανεξάρτητης εισροής προσφύγων, στην αγορά εργασίας, αλλά και για την πολιτική προπαγάνδα.
Είναι σημαντικό για το ναζιστικό τμήμα της «δεξιάς πολυκατοικίας», να συνεχιστεί η προβολή και η αξιοποίηση της προσφυγικής απειλής, και επομένως για τη δεξιά στο σύνολό της. Από την άλλη μεριά, όμως, οι προσφυγικές ροές θα συνεχιστούν –όπως και το δημογραφικό πρόβλημα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες– και η καθιέρωση μιας στρατηγικής αλληλεγγύης για τους μετανάστες και πρόσφυγες δεν μπορεί να επιβληθεί, παρά μόνο από τη στιγμή που υλοποιείται για την κοινωνία στο σύνολό της μια στρατηγική που επιδιώκει να προστατεύσει τον πληθυσμό από τα προβλήματα του παραγωγικού ελλείμματος, της ανάγκης κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας, και φυσικά της μακροπρόθεσμης και άμεσης αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Μια τέτοια «στρατηγική της αλληλεγγύης» απαιτεί φυσικά μια μεγάλη προσπάθεια επεξεργασίας νέων επιλογών, σε ό,τι αφορά τις πολιτικές, αλλά και τη θεσμική συγκρότηση του καθεστώτος της χώρας, καθώς επιδιώκει να αντιμετωπίσει συνολικά μια από τις μεγαλύτερες απειλές που γνώρισε ως τώρα ο πολιτισμένος κόσμος.
Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν
