Από τις 5 Ιουλίου του 2015 και έκτοτε, κάθε χρόνο χύνεται πολύ μελάνι για την αποτίμηση και σημασία του δημοψηφίσματος από πολιτικούς, αρθρογράφους, επιστήμονες κ.ά. Κατά πόσο οι πολίτες πρέπει/μπορούν να έχουν λόγο και να αποφασίζουν για δημοσιονομικά ζητήματα και για την υπογραφή διεθνών συμβάσεων, αν έπρεπε να γίνει εκείνη τη στιγμή το δημοψήφισμα, αν έθετε σε κίνδυνο την παραμονή της χώρας στο ευρώ και την ΕΕ, αν προδόθηκε το αποτέλεσμά του από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αν υπήρχε άλλη επιλογή κτλ. Η Εποχή, στην επέτειο των 10 χρόνων από τη διενέργεια του δημοψηφίσματος, μιλά με τον Πέτρο Ιωαννίδη διευθυντή και πολιτικό αναλυτή της About People με αφορμή την έρευνα της About People για το News247, για το πώς κρίνεται το γεγονός από τους ίδιους τους πολίτες και τι μετατοπίσεις έχουν συμβεί, αν έχουν συμβεί, στην αντίληψη του κόσμου σχετικά με εκείνες τις μέρες.
Να ξεκινήσουμε από το γεγονός πως στην έρευνά σας η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών τοποθετείται εν γένει υπέρ των δημοψηφισμάτων. Πώς το ερμηνεύετε;
Σε μια περίοδο που οι θεσμοί πάσχουν από έλλειψη εμπιστοσύνης, θεωρώ αναμενόμενο οι πολίτες να θέλουν να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τη γνώμη τους για μια σειρά ζητημάτων, από τα εθνικά θέματα έως τοπικά δημοψηφίσματα για ζητήματα που αφορούν την κάθε κοινότητα.
Όσον αφορά στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015, για το 59,4% αποτέλεσε μια σημαντική στιγμή για την πολιτική ιστορία της χώρας. Θα μας αναλύσετε λίγο περισσότερο αυτό το ποσοστό; Η αντίληψη αυτή συναντάται και στις/στους ψηφοφόρους του Όχι και του Ναι; Αφορά και ηλικίες που δεν το έζησαν; Κρίνεται σημαντική στιγμή υπό θετικό ή αρνητικό πρίσμα;
Το δημοψήφισμα του 2015 θεωρείται ένα σημαντικό γεγονός για την πολιτική ιστορία της χώρας απ’ όλες τις ομάδες πληθυσμού. Ανεξάρτητα δηλαδή από φύλο, ηλικία, περιοχή διαμονής, εκπαίδευση ή το τι είχαν ψηφίσει τότε. Ωστόσο, περισσότερο αυξημένα ποσοστά συναντάμε σε όσες και όσους είχαν ψηφίσει Όχι (68,7%), στις ηλικίες 17-34 (64,3%) και στις γυναίκες (62%). Δεν μπορούμε να πούμε αν κρίνεται σημαντική στιγμή υπό θετικό ή αρνητικό πρίσμα, γιατί αφενός δεν κάναμε αυτή την ερώτηση και, αφετέρου, σε μια σειρά επόμενων ερωτήσεων διακρίνουμε μια αμφισημία, έναν διχασμό ίσως στο πώς αντιμετωπίζουν εκείνο το δημοψήφισμα οι πολίτες.
Το 61,2% βλέπει το δημοψήφισμα ως μια δημοκρατική στιγμή που έδωσε στον λαό την ευκαιρία να εκφραστεί και, από την άλλη, μια πιο μικρή πλειοψηφία (47,7%) το θεωρεί μια επικίνδυνη στιγμή για τη χώρα (πιθανή έξοδο από την ΕΕ) και ότι ήταν τελικά μια λανθασμένη επιλογή (48,4%). Πώς εξηγείται αυτό; Πρόκειται για απογοήτευση των ψηφοφόρων του Όχι;
Η πλειοψηφία (61,2%) πιστεύει ότι ήταν μια δημοκρατική στιγμή, κάτι αναμενόμενο, αφού α) οι ερωτώμενοι είναι γενικά υπέρ των δημοψηφισμάτων και β) οι πολίτες είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν για κάτι που τους αφορούσε, έστω και αν το ερώτημα δεν ήταν απολύτως ξεκάθαρο. Το 15% θεωρεί ότι το δημοψήφισμα ωφέλησε τη χώρα και το 57,3% ότι έγινε για να ενισχυθεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έναντι της αντιπολίτευσης. Σε δύο ερωτήσεις βγαίνει το συμπέρασμα ότι η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, διχάζει τους πολίτες: Αν ήταν σωστή ή λανθασμένη επιλογή και το αν έφερε τη χώρα κοντά στην έξοδο από την ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, η έρευνα θα πρέπει να αναλυθεί με δεδομένο ότι το 2015 η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού (61,3%) είχε ψηφίσει Όχι. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι πέραν εκείνων που είχαν ψηφίσει Ναι, σημαντικό ποσοστό της συμμαχίας του Όχι εκτιμά ότι τελικά η διαδικασία του δημοψηφίσματος δεν βοήθησε τη χώρα. Η απάντηση –για το δεύτερο– πιθανότατα να κρύβεται στο τι ακολούθησε τις επόμενες μέρες.
Τελικά, το δημοψήφισμα πώς επηρέασε τις πολιτικές πεποιθήσεις και τη στάση της ελληνικής κοινωνίας στην πορεία των χρόνων, κατά τη γνώμη σας;
Το δημοψήφισμα ήταν η κορύφωση μιας περιόδου που ξεκίνησε το 2010. Όλη εκείνη την περίοδο είδαμε αύξηση της «πολιτικοποίησης» και του «αντισυστημισμού». Εκλογές σεισμός το 2012, εμφάνιση νέων κομμάτων –τα περισσότερα κομήτες– νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Έχω την αίσθηση ότι το δημοψήφισμα και όσα ακολούθησαν αμέσως μετά συνέβαλλαν στο να γίνουν οι ψηφοφόροι περισσότερο ρεαλιστές, ίσως και λίγο κυνικοί. Η διαχείριση του αποτελέσματος επίσης, έπαιξε ρόλο –μαζί με πολλά άλλα– στην ακόμα μεγαλύτερη μείωση της εμπιστοσύνης στα κόμματα και στους θεσμούς γενικά. Ωστόσο σήμερα, 10 χρόνια μετά είμαι βέβαιος ότι –χωρίς να έχει επουλωθεί πλήρως το τραύμα εκείνης της περιόδου– οι πολίτες κοιτάνε μπροστά, ενδιαφέρονται για το μέλλον και ζητάνε πειστικές λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα.
Ιωάννα Δρόσου
Η ΕΠΟΧΗ