Άλλη μία επέτειος της χούντας, η οποία όλο και απομακρύνεται από την ιστορική μνήμη. Μοιάζει σαν να μην αφορά κανέναν πια. Τακτοποιήθηκε, συσκευάστηκε και μπήκε στο Αρχείο. Και όμως, η χούντα ακόμα και σήμερα, τρεις και δεκαετίες από την πτώση της, εξακολουθεί να υπάρχει ως ιδεολογικό ρεύμα· και τα εθνικά μας κανάλια μαζί με τους εθνικούς μας αστέρες φροντίζουν να την κρατούν σε επικαιρότητα και να διαδίδουν τις «ελληνικές» ιδέες της. Αλλά εκεί όπου υπάρχει ακόμη ως θεσμός είναι στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας.
Υπήρχαν μεταξικοί δεσποτάδες, δωσίλογοι δεσποτάδες, χουντικοί δεσποτάδες. Ο Χριστόδουλος στην περίοδο της χούντας διάβαζε. Ανάμεσα στα διαβάσματά του ήταν και διάφορα υπομνήματα τα οποία έφταναν στην Ιερά Σύνοδο, για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επί χούντας και φυσικά καταγγελίες για βασανιστήρια. Ως γραμματέας του εν λόγω Οργανισμού, αυτός τα παραλάμβανε και κανονικά θα έπρεπε να τα πρωτοκολλήσει. Υπάρχουν άνθρωποι, από εκείνους οι οποίοι είχαν ασχοληθεί με την προετοιμασία της δίκης της χούντας στο Στρασβούργο, που τα γνωρίζουν αυτά από πρώτο χέρι. Μήπως είναι καιρός για κάποια επερώτηση στη Βουλή; Βουλευτές έχουμε ή δεν έχουμε;
Άλλο ήθελα να καταθέσω σήμερα και μου βγήκε αυτός ο πρόλογος, ο οποίος είναι άσχετος με αυτό που θα ακολουθήσει. Είναι για μία έξοχη αντιστασιακή πράξη εναντίον της χούντας στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας, το 1969, που εκτός λάθους έρχεται σήμερα για πρώτη φορά στη δημοσιότητα, ύστερα από 36 χρόνια. Και ας αρχίσουμε όπως οι παλιοί χρονικογράφοι.
Εκείνον τον καιρό, λοιπόν, γινόταν στο Ρέικιαβικ μία συνάντηση κορυφής του NATO. Τη χουντική Ελλάδα θα την εκπροσωπούσε ο Πιπινέλης. Το νέο μαθεύτηκε στη Στοκχόλμη, όπου σχεδόν το σύνολο των Ελλήνων μεταναστών ήταν θερμά αντιχουντικό και είχαν με το μέρος τους, σχεδόν ολόκληρη τη σουηδική κοινωνία, η οποία βρισκόταν στα χέρια της Σοσιαλδημοκρατίας, στην ακμή της, τότε που ο Ούλωφ Πάλμε κατέβαινε επικεφαλής των αντιπολεμικών συλλαλητηρίων για το Βιετνάμ. (Ήταν τότε που κάποιος επίσημος των ΗΠΑ πρότεινε να βομβαρδιστεί η Σουηδία).
Μία δωδεκαμελής ομάδα νεαρών Ελλήνων (ο αριθμός από μνήμη) αποφασίζει να πάει να διαδηλώσει έξω από τα γραφεία της Συνόδου. Να σημειώσουμε πως μπορεί από την Ελλάδα η Ισλανδία να φαίνεται κοντά στην Σουηδία, περίπου όμως είναι η ίδια απόσταση όσο Ελλάδα-Σουηδία.
Τα εισιτήρια πανάκριβα και ο τόπος τελείως άγνωστος και δίπλα ακριβώς από τον Βόρειο Πόλο. Η πρωτοβουλία ήταν αυθόρμητη και ενωτική. Υπήρχαν αριστεροί όλων των τάσεων αλλά καμία οργάνωση δεν βρισκόταν από πίσω. Έμοιαζε δονκιχωτισμός. Και το άγνωστο πολιτικό τοπίο δεν ήταν η καλύτερη διασφάλιση. Αλλά τίποτα δεν μπορούσε να τους σταματήσει. Με λεφτά από την τσέπη τους ―ενδεχομένως στην συνέχεια να σήμαινε πείνα ή έξωση― βρέθηκαν στη Σύνοδο του NATO και διαδήλωσαν με επιτυχία. Το θέμα έγινε πρωτοσέλιδο στην Ισλανδία και έτσι έμαθαν για πρώτη φορά πως υπήρχε χούντα στην Ελλάδα. Η χούντα δεν μπόρεσε ποτέ να καταλάβει πώς βρέθηκαν Έλληνες στην Ισλανδία και μάλιστα αντιχουντικοί. Γιατί συνήθως οι Έλληνες στην Ισλανδία είναι κανα-δυο, και αυτοί προσωρινοί και όσον καιρό κρατήσει ο έρωτάς τους. Είναι η μόνη αιτία να πάνε εκεί.
Και κάτι ευτράπελο και τραγικό μαζί: όταν έφτασαν στον τόπο της διαμαρτυρίας ήταν μαζεμένος πολύς κόσμος. Υπήρχε ένα ΚΚ Ισλανδίας και νόμιζαν πως ήταν σύντροφοι οι οποίοι είχαν έρθει να συμπαρασταθούν. Και από τρίχα γλίτωσαν οι Έλληνες το λιντσάρισμα. Οι Ισλανδοί είχαν τέτοιο φόβο για την Σοβιετική Ένωση και για τυχόν κάποια μελλοντική χαψιά, όπως στις Βαλτικές χώρες, ώστε ήταν φανατικοί αντικομμουνιστές και κάργα νατοϊκοί.
Την ιστορία αυτή την έχω ακούσει από δύο πρωταγωνιστές της: τον Κώστα Συνοδινό και τον Γιάννη Τσιπρά. Μου έχουν πει και τα ονόματα των άλλων, σχεδόν όλοι γνωστοί και σύντροφοι, αλλά δεν θα το διακινδυνέψω, γιατί η μνήμη παίζει πολλά παιχνίδια. Θα τα τσεκάρω και θα τα δημοσιεύσω. Και ίσως καταφέρουμε να τους πείσουμε ―αν είναι καλά όλοι τους― να διηγηθούν οι ίδιοι αυτήν την ξεχασμένη ιστορία. Κανείς από αυτούς δεν διεκδίκησε τίποτα. Ούτε καν αυτήν την ιστορία. Άλλοι παραμένουν ακόμη μετανάστες και άλλοι γύρισαν στην Ελλάδα. Και εγώ τους θυμήθηκα ένεκα 21ης Απριλίου. Για την μνήμη του κινήματος.
