Γεωπολιτικές μετατοπίσεις στην Ανατολική Μεσόγειο
Ενδείξεις υπήρχαν, τελευταία, ότι η Τουρκία, εκτιμώντας και τα νέα δεδομένα – όχι ευχάριστα – με την εκλογή Μπάϊντεν, θα τροποποιούσε την τακτική της στην Ανατολική Μεσόγειο. Γίνονταν αναγνωριστικές κινήσεις για εξομάλυνση των σχέσεών της τόσο με την Αίγυπτο όσο και με το Ισραήλ. Τις τελευταίες μέρες αυτό, ιδίως με την Αίγυπτο, επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά από τον ίδιο τον κ. Τσαβούσογλου. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι εκτιμά την προσεκτική στάση της Αιγύπτου έναντι των τουρκικών συμφερόντων στην περιοχή και θα επιδιώξει επαφή μαζί της, διαπραγματεύσεις, συζητήσεις και γιατί όχι, στο τέλος, και υπογραφή συμφωνίας για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών. Η αναφορά του κ. Τσαβούσογλου έχει χαρακτηριστική πληρότητα. Ανέφερε συγκεκριμένα: “όταν η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία με την Ελλάδα σεβάστηκε τα νότια σύνορα της υφαλοκρηπίδας μας, δηλαδή ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, που έχουμε δηλώσει στον ΟΗΕ”. Και πρόσθεσε: “Τώρα, δίχως να μπει στη δική μας υφαλοκρηπίδα, συνεχίζει τις σεισμικές έρευνες και την αδειοδότηση μέσα στη δική της υφαλοκρηπίδα και αυτό το βλέπουμε θετικά”. Η Τουρκία, και σωστά, συμπεραίνει ότι με τη στάση της η Αίγυπτος παίρνει αποστάσεις από τις θέσεις της Ελλάδας για συνάντηση των ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου.
Η συμφωνία Αιγύπτου – Ισραήλ
Λίγες μέρες μετά μια άλλη κίνηση συμφωνία, αυτή τη φορά, ήλθε από τη μεριά του Ισραήλ. Συμφώνησαν με την Αίγυπτο για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη μια χώρα στην άλλη, μέσω αγωγού, από το κοίτασμα “Λεβιάθαν” του Ισραήλ σε δυο σταθμούς στην Αίγυπτο. Από εκεί το ισραηλινό αέριο θα μπορεί να μεταφερθεί υγροποιημένο στην Ευρώπη. Η κίνηση αυτή μπορεί να παρακάμπτει τα τουρκικά σχέδια για να περάσει ένας αγωγός από τα εδάφη της αλλά ταυτόχρονα υπονομεύει – αχρηστεύει στην ουσία – την περιβόητη συμφωνία για τον αγωγό East Med που έχουν υπογράψει Αίγυπτος – Ελλάδα – Ισραήλ – Κύπρος με την παρουσία των ΗΠΑ. Προφανώς, από τις δυο συνέπειες η Τουρκία μετρά πολύ περισσότερο τη δεύτερη. Το λέει σχεδόν ανοικτά πάλι ο κ. Τσαβούσογλου. “Εμείς ως δύο χώρες (Αίγυπτος και Τουρκία) με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, ανάλογα και με την εξέλιξη των διμερών μας σχέσεων, αύριο θα μπορούσαμε να διαπραγματευθούμε με την Αίγυπτο για τη δικαιοδοσία θαλάσσιων ζωνών και να υπογράψουμε μία συμφωνία”.
Ανησυχία στην ελληνική πλευρά
Έκδηλη ήταν η ανησυχία της ελληνικής κυβέρνησης. Ο κ. Δένδιας τηλεφώνησε στον Αιγύπτιο ομόλογό του κ. Σούκρι, ενώ επικοινώνησε, με δική του πρωτοβουλία, και ο Έλληνας Πρωθυπουργός με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Σίσι όπου συνομίλησαν για “στενές διμερείς σχέσεις” σε διάφορα πεδία, ιδιαίτερα της ενέργειας, όπως ανέφεραν τα ρεπορτάζ. Ο κ. Μητσοτάκης εξέφρασε την ετοιμότητά του να ανταλλάξει απόψεις για περιφερειακά ζητήματα, πχ, τη ενέργεια και σημείωσε την ανάγκη συντονισμού σε διμερές επίπεδο και με βάση την τριμερή συμφωνία Αιγύπτου – Ελλάδας – Κυπριακής Δημοκρατίας. Διότι, τώρα, παραμένει ανοικτό το ζήτημα αν υπάρξει αγωγός μόνο από Αίγυπτο σε Κρήτη ή μεταφορά του υγροποιημένου αερίου, μέσω ελληνικών λιμανιών, στην Ευρώπη. Μια αναφορά του Αμερικανού πρέσβη κ. Πάϊατ για τους αγωγούς της Ανατολικής Μεσογείου ήταν χαρακτηριστική. “Όλες οι ερωτήσεις σχετικά με τους αγωγούς θα πρέπει να τεθούν στην αγορά, που είναι και η μόνη που μπορεί να απαντήσει” είπε. Παρέκαμψε, δηλαδή, τις υπάρχουσες συμφωνίες και ίσως γι’ αυτό δεν γίνεται αναφορά, στα ρεπορτάζ για το τηλεφώνημα Μητσοτάκη – Σίσι, αλλά μόνο στην τριμερή.
Εξελίξεις που μπορούσαν να προβλεφθούν
Βρισκόμαστε, όπως φαίνεται, μπροστά σε γεωπολιτικές μετατοπίσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, γενικότερα. Και η Τουρκία, βοηθούσης, όπως ήδη σημειώθηκε, και της αλλαγής στις ΗΠΑ, γίνεται πιο “μετριοπαθής” όπως αρμόζει σε μια “περιφερειακή δύναμη”. Πρόκειται για εξελίξεις που μπορούσαν να προβλεφθούν από την ελληνική πλευρά; Μπορούσαν έως ένα βαθμό. Υπήρχαν οι απαραίτητες αναλύσεις, από έγκυρους επιστήμονες, στηριγμένες, κυρίως, στους γεωπολιτικούς συσχετισμούς. Υπήρχαν, όμως, και αναλύσεις, έγκαιρα, που εισήγαγαν το στοιχείο του μέλλοντος των υδρογονανθράκων σε σχέση και με την κλιματική κρίση. Αυτό σήμερα είναι, πια, μια πραγματικότητα που συνεπάγεται και πολύ συγκεκριμένες πολιτικές όχι μόνο σε κυβερνήσεις αλλά και τις επιχειρήσεις.
Εντούτοις, η ελληνική πλευρά δεν πήρε υπόψη της τις γεωπολιτικές και οικολογικές πραγματικότητες όταν σχεδίαζε την πολιτική της, τότε, στο έδαφος της μεγαλοϊδεάτικης οπτικής της που έχει προκαλέσει τόσα αδιέξοδα και κινδύνους. Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ – Οικολόγων κληρονόμησε αυτή την πολιτική και δεν την ενέτεινε, τουλάχιστον, για μεγάλο διάστημα. Όμως, δεν την τροποποίησε, αρχικά, όπως όφειλε και δεν την αναπροσάρμοσε, μετά, στις πραγματικές νέες και παλαιές πραγματικότητες. Απεναντίας την αναβάθμισε με τη διπλωματική της ματιά στραμμένη προς την Άγκυρα. Το κενό σχετικά με την τύχη του East Med υπάρχει και σήμερα στην προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία. Είναι αλήθεια ότι δεν συμπεριλαμβάνεται στο Σχέδιο Προγράμματος και αυτό είναι θετικό. Ενώ, αντίθετα, όλα όσα συμβαίνουν, τόσο όσον αφορά την κλιματική κρίση και την πανδημία όσο και τις γεωπολιτικές αναδιατάξεις, είναι ευκαιρία, εκτός από ανάγκη, για έναν επαναπροσανατολισμό εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής για τους υδρογονάνθρακες. Υπάρχουν νέα δεδομένα που το δικαιολογούν αυτό εκτός από το ότι το επιβάλλουν. Είναι κίνηση που επείγει.
Παύλος Κλαυδιανός
