Υπάρχει ένα επίσημο και διαδεδομένο αφήγημα για τη Βραζιλία, σύμφωνα με το οποίο δεν υπάρχει πια ρατσισμός και στη χώρα κυριαρχεί η ομαλή συνύπαρξη ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως χρώματος κ.λπ.
Αυτή τη ρόδινη εικόνα έρχεται να την τσαλακώσει ένα βιβλίο όπως αυτό του Πάουλο Σκοτ. Το μυθιστόρημα του Βραζιλιάνου συγγραφέα αφηγείται την ιστορία δύο αδελφών, του Φεντερίκο και του Λορένσο, που έχουν όμως ολοφάνερα διαφορετικό χρώμα στο δέρμα τους: ο Λορένσο είναι μαύρος, ενώ ο Φεντερίκο έχει χρώμα που εύκολα περνιέται για λευκό.
Με σημείο εκκίνησης αυτή τη διαφορά, που έχει αποδειχθεί κρίσιμη για τη ζωή των αδελφών, ο Σκοτ αφηγείται μια ιστορία που μιλάει για τα συνειδητά ή ασυνείδητα φυλετικά προνόμια («εσύ έχεις το λευκό σου τσόφλι, ένα γαμημένο πάσο για οπουδήποτε, ποτέ δεν θα καταλάβεις τι είναι να είσαι μαύρος, γαμώτο») και για την ενοχή, για τον ρητό ή τον υπόρρητο ρατσισμό αλλά και για τον κολορισμό, αυτή την ιδιότυπη μορφή ρατσισμού στη Βραζιλία, για τα σημάδια της αποικιοκρατίας και την κληρονομιά της δουλείας, για τη θεσμική βία και τις ανισότητες, αλλά και για τη βία της αστυνομίας και του στρατού «που περιπολούσαν με καμιόνια και είχαν στο μάτι την πιτσιρικαρία», για την ταξική πλευρά του ρατσισμού («ο ρατσισμός στα κεφάλια των πλούσιων δεν είναι κάτι με το οποίο θα ξεμπερδέψουμε γρήγορα») και για άλλα πολλά.
Ο Σκοτ στήνει μια αφήγηση χωρίς εξωτισμό και φολκλόρ, συνήθεις παγίδες σε τέτοιου είδους θέματα, μια αφήγηση που επιπλέον ξεχωρίζει για το ύφος της, με χαρακτηριστική τη χρήση της στίξης και τις εκτενείς προτάσεις, καθώς και για την πολύ φροντισμένη γλώσσα της («το να υπάρχεις είναι να κατασκευάζεις μια γλώσσα», έχει πει σε μια συνέντευξη ο Σκοτ).
Το πολύ κατατοπιστικό επίμετρο της μεταφράστριας έρχεται να συμπληρώσει αυτό το «μυθιστόρημα ερωτημάτων», όπως το έχει σκιαγραφήσει ο ίδιος ο συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα που μιλάει για «όλη τη δειλία που εμπεριέχει η ιεράρχηση με βάση το χρώμα του δέρματος, όπως εφαρμόζεται στη Βραζιλία, όλη τη δειλία αυτού του ψυχολογικού μακελειού»
Το βιβλίο ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Μπούκερ του 2022.
Κώστας Αθανασίου
Η ΕΠΟΧΗ
