«Μια υπόθεση κουρασμένη και κουραστική οι εθνικές επέτειοι». Μάλλον μ’ αυτό το κλισέ θα βιαζόμασταν ν’ απαντήσουμε αν τύχαινε να ζητήσουν τη γνώμη μας σε κάποια δημοσκόπηση ή και στην παρέα, αν το ’φερνε η κουβέντα. Και θα ’χαμε δίκιο αδικώντας. Θα ’χαμε δίκιο αν στο μυαλό μας φέρναμε αποκλειστικά την υποδοχή και την αξιοποίηση των επετείων από όσους ηγεμονεύουν στον δημόσιο χώρο: το πολιτικό σύστημα, που υπάρχει αποκλειστικά ως πνιγηρά κομματικό, και τα μέσα ενημέρωσης.
Μιλάω κυρίως για τα γυάλινα ΜΜΕ. Από τα έντυπα, αρκετά συνεχίζουν να κάνουν τη δουλειά τους, όσο τους το επιτρέπει ο κομματισμός, που στενεύει το βλέμμα τους και μειώνει το βάθος των σελίδων τους. Οι εφημερίδες λοιπόν θα προσπαθήσουν να ετοιμάσουν ενδιαφέροντα αφιερώματα, θ’ ανοίξουν ένα-δυο βιβλία, μια και –το μόνο σίγουρο– δεν τα λέει όλα η βικιπαίδεια και δεν τα λέει πάντα σωστά, θα ζητήσουν τη συνδρομή ιστορικών, που έχουν κάτι ουσιωδέστερο να πουν από τους δημοσιογράφους, που το ’χουμε χούι να καμωνόμαστε τους πανεπιστήμονες. Θα εκμεταλλευτούν δηλαδή λίγο ή πολύ την ευκαιρία να δείξουν ότι μια στο τόσο μπορούν να ξεπεράσουν τα ασφυκτικά όρια που θέτει το ίδιο το όνομά τους, ν’ αφήσουν ένα χνάρι στο αύριο και το μεθαύριο.
Από τα γυάλινα ΜΜΕ, οφείλουμε να ξεχωρίσουμε την κρατική τηλεόραση, έστω κι αν ποτέ δεν έγινε όντως δημόσια, ούτε και πρόκειται να γίνει, παρά τις μονότονα επαναλαμβανόμενες υποσχέσεις. Η ΕΡΤ, με όλα τα στραβά και τ’ ανάποδά της, δείχνει να αντιλαμβάνεται πως η 28η Οκτωβρίου και η 25η Μαρτίου (αλλά και η 17η Νοεμβρίου, η Πρωτομαγιά, η 29η Μαΐου, η 8η Μαρτίου, το Πάσχα, όλες οι επέτειοι, οι γιορτές και οι αφιερωματικές Ημέρες) δεν αντιμετωπίζονται με τη μηχανή της ραθυμίας και της υπνωτιστικής συνήθειας. Απαιτούν κάτι παραπάνω σε ιδρώτα μυαλού, ώστε πράγματι να υπηρετηθεί ο σκοπός: ο εφοδιασμός της συλλογικής μνήμης και η καλλιέργεια της κοινωνικής ή εθνικής αυτογνωσίας. Ετσι φτιάχτηκε δεκαετία τη δεκαετία ένα πλούσιο αρχείο, που ίσως αποτελεί τον μοναδικό σοβαρό λόγο καύχησης της κρατικής τηλεόρασης.
Από τη δική τους πλευρά, οι ιδιωτικοί-εμπορικοί δίαυλοι, που γενικώς δεν μπορούν να περηφανεύονται για πολλά, δεν έχουν και κανέναν ειδικό λόγο καύχησης: η συμβολή τους στην αξιοποίηση των επετείων θα ήταν μηδενική, αν δεν υπήρχαν ελάχιστα ντοκιμαντέρ, που μάλλον το προσωπικό φιλότιμο και μεράκι μαρτυρούν παρά πιστοποιούν την υγεία των καναλικών αντανακλαστικών. Τρεις υποχρεώσεις ορίζει για την ιδιωτική τηλοψία το Σύνταγμα, με το άρθρο 15 (ισότητα, αντικειμενικότητα, ποιότητα), και οι τρεις περιφρονούνται εξακολουθητικά και αλαζονικά – αλλά και άνευ συνεπειών. Η υποχρέωση για παραγωγή ποιοτικού υλικού, όσον αφορά την αξιοποίηση των επετείων, γίνεται σεβαστή με τη χιλιοστή προβολή της «Υπολοχαγού Νατάσας» την 28η Οκτωβρίου και τη μυριοστή της «Μαντώς Μαυρογένους» την 25η Μαρτίου. Βεβαίως, στα πρωινάδικα και στα μεσημεριανάδικα οι παρουσιαστές και οι παρουσιάστριες θα εμφανιστούν επισημότερα ντυμένοι και θα δηλώσουν την εθνική τους υπερηφάνεια με ξέπνοο στόμφο, στις δε ειδήσεις θα δούμε τα συνήθη τρίλεπτα ενθουσιασμένα ρεπορτάζ για «τις κάθε χρόνο και περισσότερες ελληνικές σημαίες στα μπαλκόνια». Αλλά μέχρις εκεί. «Ωχ μωρέ τώρα…»
«Ωχ μωρέ τώρα…» θα πρέπει να λένε και στα επιτελεία των κομμάτων όταν πλησιάζει κάποια επέτειος. Πού να βρεις λέξεις που να μην τις έχεις ξαναπεί, για να ετοιμάσεις το «μήνυμα» ή το «διάγγελμα» του αρχηγού έτσι που να μην ηχεί ακριβώς όπως ήχησε και το περσινό και το προπέρσινο. Νά, λοιπόν, γιατί οι προκηρύξεις των κομμάτων για κάθε μέρα-ορόσημο, όσες διανέμονται σε συγκεντρώσεις και πορείες, σπάνια έχουν πάνω τους ημερομηνία: Ισχύουν διαχρονικώς, ή μάλλον ερήμην του χρόνου, όπως ο Λόγος του Θεού. Μπορείς ως εκ τούτου να τις ξανατυπώσεις. Να τυπώνεις τις ίδιες κι απαράλλαχτες κάθε χρόνο, είτε στην εποχή του πολύγραφου ζεις είτε του φωτοτυπικού είτε του ιδιωτικού εκτυπωτή που συνδέεται με τον υπολογιστή σου.
Θα το καταλάβουν οι πιστοί σου; Και; Πιστοί σου είναι, έχουν μάθει να συγχωρούν. Θα το καταλάβουν και οι αντίπαλοί σου; Και; Κι αυτοί τα ίδια κάνουν. Δικαιούται ο ραθυμών να κατηγορήσει τον ραθυμούντα; Οπότε αδιαφορείς παγερά και για τον ηλεκτρονικό μνημοδιεγέρτη των τελευταίων χρόνων, τα ακαταπόνητα ψαχτήρια του διαδικτύου. Κι ας μπορούν να σε ξεμπροστιάσουν με δυο-τρεις κινήσεις στο πληκτρολόγιο. Να φανερώσουν από την πρώτη στιγμή τη φωτοτυπημένη «βαθιά συγκίνησή» σου και να αποκαλύψουν τις ρηχές «πηγές» σου, μία όλη κι όλη, στην οποία και εξαντλείται η βιβλιογραφία σου: Ο συνήθης Μακρυγιάννης, που προσφέρει τον ύμνο τού «εμείς», πάντα βολικό για κάθε εγωλάτρη ή φατριαστή. Λίγοι άλλωστε απ’ όσους χρησιμοποιούν αυτόν τον ύμνο θυμούνται ή γνωρίζουν ότι τον αντλούν από απομνημονεύματα όπου κυριαρχεί το «εγώ», όπως συμβαίνει σχεδόν νομοτελειακά στα ενθυμήματα όλων των πρωταγωνιστών της μιας ή της άλλης εποχής.
Τι απομένει; Η προσπάθεια να «εκσυγχρονιστεί» το νόημα των επετείων, να συσχετιστεί με το παρόν έστω και με «συλλογισμούς» εξόφθαλμης αυθαιρεσίας ή και ελαφρότητας. Το παρελθόν, το ένα ή το άλλο μέγα Συμβάν, σύρεται βίαια στην κλίνη ενός Προκρούστη που παραδίδει μαθήματα Ιστορίας και μηρυκάζει πατερναλιστικές διδαχές, ενώ ο ίδιος είναι δραματικά και πεισματικά ανιστόρητος και τίποτε δεν έχει διδαχθεί από τον περασμένο χρόνο, ίσως και επειδή ουδέποτε τον επισκέφθηκε ως φιλόπονος και ανοιχτόμυαλος μελετητής. Οι κομματικοί συγγραφείς και οι λογογράφοι των αρχηγών τα ξέρουν όλα εξ επιφοιτήσεως. Είναι οι ιδιοκτήτες του Λόγου της Αληθείας. Ευτυχισμένοι άνθρωποι, δεν αμφιβάλλουν για τίποτε.
Ο «εκσυγχρονισμός» του 1940 φαίνεται πανεύκολος – δανείζεσαι το ΟΧΙ και το συνάπτεις με οτιδήποτε. Και του 1821 η «επικαιροποίηση» δεν προκαλεί προβλήματα, δεν γεννάει ουσιαστικό προβληματισμό δηλαδή. Αλλά και χιλιετίες αν απέχουμε από κάποιο μέγα Συμβάν, θα ζορίσουμε τα πράγματα ώσπου να έρθουν στα μέτρα μας. Νά, όπως έγινε με τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, που γιορτάζουμε τα 2.500 χρόνια τους με «σηματωρό και κήρυκα» την κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη, περίπου όπως θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση με «σηματωρό και κήρυκα» την κ. Γιάννα Αγγελοπούλου. Τότε οι Ελληνες πολέμησαν τους Πέρσες, όχι πάντως όλοι οι Ελληνες, αφού ούτε σ’ εκείνη τη δεινή περίσταση ίσχυσε το στερεοτυπικά επαναλαμβανόμενο «όταν οι Ελληνες είναι ενωμένοι…»· ενωμένοι δεν ήταν ούτε το 1821 ούτε αμέσως μετά το ’40. Τώρα; Τώρα, είπε στο Ζάππειο ο πρωθυπουργός, στην έναρξη των εκδηλώσεων για τα 2.500 χρόνια, «οι προκλήσεις είναι διαφορετικές. Κύματα προσφύγων και οικονομικών μεταναστών πολιορκούν τις ευρωπαϊκές χώρες».
Ατυχέστατος ο συσχετισμός, η εξομοίωση των εισβολέων Περσών με τους «πολιορκητές» πρόσφυγες. Δεν παραμοιάζουν με πολεμικά σκάφη οι σαπιόβαρκές τους.
Παντελής Μπουκάλας
Πηγή: Καθημερινή
