Είμαστε πια στον μήνα του Μουντιάλ. Και του Κατάρ. Οι εθνικές ομάδες περιμένουν να διακοπούν τα πρωταθλήματα για να συγκροτηθούν, οι μεγάλοι χορηγοί ετοιμάζουν τα διαφημιστικά τους, τα πρακτορεία ειδήσεων τις αποστολές τους. Ειδήσεις βέβαια υπάρχουν και τώρα, κι ας μην τιμώνται με τίτλους πηχυαίους. Ιδού:
Είδηση πρώτη: Σύμφωνα με δημοσίευμα του Associated Press, το Κατάρ κατάφερε να εξασφαλίσει τη διοργάνωση του Μουντιάλ χάρη (και) στις υπηρεσίες πρώην πράκτορα της CIA, που κατασκόπευε αξιωματούχους της FIFA και αντίπαλων διεκδικητριών χωρών, γνώριζε τα σχέδιά τους και ικανοποιούσε τις επιθυμίες τους. Είδηση δεύτερη: Τρεις εβδομάδες πριν από το εναρκτήριο λάκτισμα, χιλιάδες Ασιάτες και Αφρικανοί εργάτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν μέσα σε δύο ώρες τα καταλύματά τους στην Ντόχα, γιατί τα κτίρια προορίζονται για τους τουρίστες. «Οι εξώσεις διατηρούν τη λαμπερή βιτρίνα του Κατάρ, δεν αναγνωρίζεται όμως δημόσια ότι αυτή υπάρχει λόγω του φθηνού εργατικού δυναμικού», δήλωσε στέλεχος της οργάνωσης Migrant-Rights.org. Είδηση τρίτη: Την 1η Νοεμβρίου, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) γνωστοποίησε ότι στο δωδεκάμηνο Οκτωβρίου 2021 – Οκτωβρίου 2022 κατατέθηκαν στο υπουργείο Εργασίας του Κατάρ 34.424 καταγγελίες για μη καταβολή δεδουλευμένων. Είδηση τέταρτη: Ο εμίρης του Κατάρ, Ταμίμ Χαμάντ αλ Τάνι, εντίμως αυτοκριτικός, δήλωσε «περήφανος για την ανάπτυξη, τη μεταρρύθμιση και την πρόοδο της χώρας του» και κατήγγειλε σαν «συκοφαντική αντιμουσουλμανική εκστρατεία» τις καταγγελίες για παραβίαση των κάθε είδους δικαιωμάτων των εργατών…
Σαν δουλοπάροικοι αντιμετωπίστηκαν οι μετανάστες από το Νεπάλ, την Ινδία, το Μπανγκλαντές. Για να εξασφαλίσουν μια θέση εργασίας στο Κατάρ, αναγκάστηκαν να πληρώσουν αδρά κάποιους αετονύχηδες «ειδικούς πράκτορες». Δεν βρήκαν φυσικά τη Γη της Επαγγελίας. Τα αλλεπάλληλα επιτόπια ρεπορτάζ του Guardian πληροφόρησαν όσους ήθελαν να πληροφορηθούν (όχι, η UEFA και η FIFA δεν ήταν ανάμεσά τους) ότι το πατροπαράδοτο σύστημα «kafala», που το καθεστώς είχε δεσμευτεί να το καταργήσει (δεν ήταν αυτή η μοναδική «δέσμευση» που καταπατήθηκε ανενδοίαστα), απαγόρευε την αλλαγή δουλειάς, όσο ανυπόφορη και αν ήταν. Επρεπε να επιστρέψεις στη φτωχή πατρίδα σου, να υποβάλεις και πάλι αίτηση και, καλού κακού, να ξαναπληρώσεις τον πράκτορα. Ανελέητες οι συνθήκες εργασίας, τραγικές οι συνθήκες διαβίωσης. Πολλοί μετανάστες, με το τέλος της βάρδιας, μεταφέρονταν στην άκρη της ερήμου, σε ένα αχανές συγκρότημα θερμοκηπίων. Ανάμεσα στα θερμοκήπια βρίσκονταν τα καταλύματά τους, στενάχωρες, ρυπαρές καμπίνες. Σε καθεμία στοιβάζονταν σε κουκέτες δέκα άνθρωποι. Τα λιγοστά πράγματά τους, μια αλλαξιά, δυο μπουκάλια νερό, μια πετσέτα, τα στρίμωχναν κάτω από τα κρεβάτια, στο πάτωμα. Τα προσωπικά τους έγγραφα, όπως και το κινητό τους, τα κατακρατούσε η επιχείρηση, συνώνυμη του κράτους. Παράθυρα στις καμπίνες δεν υπήρχαν.
Χιλιάδες ξεψύχησαν την ώρα της δουλειάς, σε «ατυχήματα» ή από εξάντληση· ανεξακρίβωτο πόσοι. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, 15.021 μη Καταριανοί εργάτες πέθαναν στα χρόνια 2010-2019. Αρνούμενη την πραγματικότητα, αλλά και τις αποζημιώσεις που αξιώνουν οι συγγενείς των θυμάτων, η Ανώτατη Επιτροπή για την Παράδοση και την Κληρονομιά της Διοργάνωσης υποστηρίζει ότι μόλις τρεις πέθαναν ενόσω δούλευαν για κάποιο από τα έργα του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Να τος ο παράδεισος. Αυτό θα πουν, αυτό λένε ήδη, όσοι εκθειάζουν τα οικοδομήματα που ύψωσαν στην έρημο οι νέοι φαραώ. Κι ας τα θεμελίωσαν στο αίμα. Γενικά, η λεγόμενη «διεθνής κοινότητα» δεν νοιάστηκε για τους ανώνυμους και αναλώσιμους εργάτες. Πολιτικοί (ανάμεσά τους και ο Ελληνας πρωθυπουργός) και διασημότητες της σόου μπίζνες φωτογραφίζονται χαμογελαστοί, κρατώντας την μπάλα του Μουντιάλ που τους χαρίζει ο Τζάνι Ινφαντίνο. Ο Ιταλός διαδέχτηκε το 2016 στην προεδρία της FIFA τον Ελβετό Ζεπ Μπλάτερ, όταν αυτός παραιτήθηκε, μετά την αποκάλυψη ενός τεράστιου σκανδάλου δωροδοκιών και «μαύρου» χρήματος στους κόλπους της κορυφαίας οργάνωσης, την οποία διοικούσε «ανεπίληπτα» επί δεκαεπτά χρόνια.
Λίγοι στενοχωρήθηκαν από τις κηλίδες του αίματος πάνω στην μπάλα, γιατί λίγοι ήταν πρόθυμοι να τις διακρίνουν. Και λίγοι δοκίμασαν να διαμαρτυρηθούν, έστω συμβολικά. Στη Νορβηγία τρεις σύλλογοι, όχι από τους ισχυρούς, κάλεσαν την ποδοσφαιρική ομοσπονδία να μποϊκοτάρει το Μουντιάλ. «Θα είναι σαν να παίζουμε σε νεκροταφεία», δήλωσε ο Ολε Κρίστιαν Σάνβικ, εκπροσωπώντας τους υποστηρικτές του μποϊκοτάζ. Στη σχετική ψηφοφορία της ομοσπονδίας, πάντως, 368 ψήφισαν κατά του μποϊκοτάζ και μόλις 121 το υποστήριξαν. Σίγουρα μέτρησε σοβαρά η απειλή της FIFA ότι θα αποκλείσει τη Νορβηγία από το επόμενο Μουντιάλ. Οι αποκλεισμένοι από τη «μεγάλη γιορτή», από μια σκηνή με δισεκατομμύρια θεατές, βλέπουν την αξία τους να μειώνεται στο χρηματιστήριο της μπάλας.
Προς αυτοπαραμυθία τους, και προς πολύ μικρή παρηγορία ημών των υπολοίπων, οι Νορβηγοί εμφανίστηκαν σε κάποια παιχνίδια της Εθνικής τους με δύο συνθήματα πάνω στο μπλουζάκι τους, πριν φορέσουν την κανονική φανέλα: «Fair play for migrant workers» και «Human rights on and of the pitch». Ναι, δεν είναι ασήμαντο να βλέπεις τον αστραφτερό Ερλινγκ Μπράουτ Χάλαντ να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δυστυχώς, όμως, το πολυπλόκαμο σύστημα που θησαυρίζει από τις μεγάλες ποδοσφαιρικές διοργανώσεις απορροφά εύκολα τέτοιες διαμαρτυρίες. Απορροφήσιμη μοιάζει και η μορφή συμβολικής αντίδρασης που επέλεξαν οι Δανοί. Αμυνόμενοι στο δόγμα «ό,τι φαίνεται, αυτό υπάρχει», αποφάσισαν να αντεπιτεθούν με βάση το δικό τους δόγμα: «Ο,τι δεν φαίνεται, αυτό σημαίνει και μιλάει». Το λογότυπο της εθνικής τους ομοσπονδίας θα έχει το ίδιο χρώμα με την υπόλοιπη φανέλα, ώστε να μη διακρίνεται. Η εξήγηση της σχεδιάστριας εταιρείας: «Με τη φανέλα της Δανίας θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα κατά του Κατάρ για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γι’ αυτό οι λεπτομέρειες της εμφάνισης δεν είναι εμφανείς. Δεν θέλουμε να είμαστε ορατοί σε ένα τουρνουά που κόστισε χιλιάδες ζωές. Στηρίζουμε την Εθνική Δανίας, όχι όμως και το Κατάρ».
Πόσοι θα δουν το εσκεμμένα δυσδιάκριτο μήνυμα, θα το κατανοήσουν και θα το προσυπογράψουν; Μάλλον λίγοι. Και ακόμη λιγότεροι θα υιοθετήσουν την άποψη του παλαίμαχου Ερίκ Καντονά και θα μιμηθούν τη στάση του. Ο σπουδαίος Γάλλος κυνηγός, εξαιρετικός γνώστης της ιστορίας του ποδοσφαίρου, δήλωσε ότι δεν θα δει κανένα παιχνίδι, γιατί αυτό που μετράει είναι οι χιλιάδες θάνατοι μεταναστών. «Στη ζωή υπάρχουν πράγματα πολύ πιο σημαντικά από το ποδόσφαιρο», είπε. Το πιο πιθανό είναι ότι τις ημέρες του Μουντιάλ η υφήλιος θα πάρει άλλη μία φορά το σχήμα και τα χρώματα της μπάλας. Ας βρουν ωστόσο τον τρόπο κάποια μόρια του μυαλού μας να διακρίνουν τις κηλίδες πάνω στην μπάλα, που θα σβήνουν με κάθε τρίπλα, κάθε γκολ, κάθε λαϊκό αλαλαγμό.
Παντελής Μπουκάλας
