Ο κ. Ντόμπι, στο μυθιστόρημα του Τσάρλς Ντίκενς «Ντόμπι και Υιός», υποστήριζε πως είναι «υπέρ της δημόσιας παιδείας υπό την προϋπόθεση ότι θα δίδασκε στους ανθρώπους τη θέση που τους αρμόζει».
Η ύπαρξη δυσαρεστημένων πολιτών που είναι ταυτοχρόνως μορφωμένοι, τεχνικά καταρτισμένοι και κριτικά σκεπτόμενοι έχει ιστορικά υπάρξει σοβαρός κίνδυνος για οποιοδήποτε status quo (βλ. Μάης του ‘68). Οχι επειδή η δυσαρέσκεια του πιο μορφωμένου έχει μεγαλύτερη αξία από αυτή του λιγότερο. Απλώς η ύπαρξη του σερβιτόρου με διδακτορικό θέτει υπό αμφισβήτηση κάθε αφήγημα αξιοκρατίας και κοινωνικής κινητικότητας που διακινεί η εκάστοτε άρχουσα τάξη.
Κάθε κοινωνία όμως έχει ανάγκη από μια συνεχή ροή ανθρώπινου κεφαλαίου. Κατά πολλούς η ικανότητα μιας κοινωνικής οικονομίας να το πετύχει αυτό είναι καθοριστική για τη μακροπρόθεσμη άνθησή της. Πώς όμως μπορεί να επιτευχθεί η προσφορά ενός εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο από τη μία παρέχει ευρεία μόρφωση, αλλά ταυτόχρονα μαθαίνει τους αποφοίτους του να μην αμφισβητούν τη θέση που τους αρμόζει προς ικανοποίηση του κάθε κ. Ντόμπι; Πολλούς τέτοιους μηχανισμούς έχει καταφέρει να εφεύρει ο δυτικός πολιτισμός τις τελευταίες δεκαετίες. Η εισαγωγή διδάκτρων από την κυβέρνηση Μπλερ στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1998 αποτελεί μια ιστορική καμπή η οποία άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου. Το αποτέλεσμα; Από τη μία οι έχοντες συνεχίζουν να απολαμβάνουν τη δυσανάλογη πρόσβασή τους στην Οξφόρδη, από την άλλη όμως οι μη έχοντες είτε παρατούν το όνειρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, είτε παίρνουν φοιτητικό δάνειο.
υπάρξει εξόχως συμπεριληπτική και αναδιανεμητική.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας μου με τον Τομά Πικετί όσο φοιτούσα στο Παρίσι και με τη βοήθεια του Νίκου Στραβελάκη, καθηγητή Οικονομικών στο ΕΚΠΑ, προσπαθήσαμε να διαλευκάνουμε τον ρόλο που έχει παίξει η εκπαίδευση, μεταξύ άλλων παραμέτρων, στην ιστορία των πολιτικών διαιρετικών τομών στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν πως η Ελλάδα πράγματι έχει υπάρξει εξαίρεση στην πορεία των διαιρετικών τομών της με πολλούς τρόπους, αλλά πρωτίστως σε σχέση με τον ρόλο της εκπαίδευσης. Μαζί με την Ιαπωνία η Ελλάδα είναι η μόνη δυτική δημοκρατία που έχει αναλυθεί (μεταξύ 50+ χωρών), στην οποία οι πολύ μορφωμένοι πάντα, από τη μεταπολίτευση και μετά, ήταν ταγμένοι με την Αριστερά.
Αν βάλει κανείς στην παραπάνω εξίσωση το γεγονός ότι το φοιτητικό κίνημα έχει υπάρξει πρωτοστάτης των κοινωνικών κινημάτων, τότε η Ελλάδα πράγματι θα απογοήτευε τον κ. Ντόμπι. Φαίνεται πως, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, το ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο έχει αποτύχει να διδάξει στα ελληνόπουλα τη «θέση που τους αρμόζει». Είναι ερώτημα κομβικό αν η εισαγωγή ιδιωτικών Πανεπιστημίων, ακολουθώντας χρόνια βίαιης μνημονιακής υποχρηματοδότησης του δημόσιου πανεπιστήμιου, προτίθεται να αλλάξει αυτή την ελληνική ιστορική ιδιαιτερότητα για την οποία πρέπει να είμαστε συλλογικά πολύ περήφανοι. Και αν το κάνει, τότε τα πολιτικά και εκλογικά κίνητρα για τη συντηρητική παράταξη θα είναι τουλάχιστον προφανή.
Πάνος Τσούκαλης
