Ο κόσμος είναι διαφορετικός. Ή για να το πω αλλιώς, υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί κόσμοι, οι οποίοι συγκρούονται σε πολλαπλά επίπεδα. Πρόσφατα οι εκλογές στην Ιταλία ανέδειξαν ως πρώτη δύναμη ένα νεοφασιστικό κόμμα, ενώ στο Ιράν η σύγκρουση δύο κόσμων, δύο πολιτισμών είναι σε εξέλιξη με τα πρώτα σημάδια νίκης για την ελευθερία και τα δικαιώματα να είναι πλέον ορατά.
Στη Σουηδία, επίσης, το εκλογικό αποτέλεσμα ανέδειξε πρωταγωνιστική δύναμη τους ακροδεξιούς, την ίδια στιγμή που στην Κούβα με δημοψήφισμα, μετά από μεγάλη καμπάνια, νομιμοποιήθηκε ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών και η τεκνοθεσία ανοίγοντας μια νέα σελίδα στην υπόθεση των δικαιωμάτων και ελευθεριών. Στην Βραζιλία η μάχη των δύο κόσμων, των δύο στρατοπέδων, ανέδειξε τον Λούλα στην προεδρία. Ωστόσο, ο Μπολσονάρο και το «πατρίς θρησκεία, οικογένεια», ο νεοφιλελεύθερος αυταρχισμός ήταν μια ανάσα από την εξουσία.
ΑΠΟΚΡΟΥΣΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ
Εντούτοις, το ερώτημα θα είναι πάντα μπροστά μας. Ποιες είναι οι αιτίες που νεοναζιστικά ή ακροδεξιά μορφώματα ελκύουν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα; Πώς είναι δυνατόν αποκρουστικές και ανελεύθερες ιδέες να κερδίζουν έδαφος στη συνείδηση των ανθρώπων;
Ισχυρίζομαι ότι η άκρα δεξιά, σε όποια μορφή και εκδοχή της, μπαίνει στο καυγά του κοινωνικού ζητήματος και συνεπώς υπερασπίζεται τις (αποκρουστικές) ιδέες της με πάθος. Κάτι, που δεν συμβαίνει πάντα με την αριστερά, που συνήθως τη βλέπουμε να λειτουργεί φοβικά και να ακροβατεί ανάμεσα στο όραμα και τον ρεαλισμό, γέρνοντας απελπιστικά προς το δεύτερο, σαν να μην υπάρχει άλλος δρόμος.
Η ακροδεξιά και τα νεοφασιστικά μορφώματα δεν κρύβονται. Έχουν εδώ και καιρό βγει από τις σκοτεινές τους τρύπες και εμφανίζονται, όπως και στο παρελθόν, ως τη μόνη εναλλακτική λύση στο υπάρχον σύστημα. Και ξεδιπλώνουν με επιθετικό τρόπο, στα λαϊκά στρώματα, την ιδεολογική και πολιτική τους ατζέντα. Ασφαλώς, η ακροδεξιά και οι φασίστες αξιοποιούν στο έπακρο την κρίση σε επίπεδο οικονομίας, τις οικονομικές και περιφερειακές ανισότητες, τη γενικευμένη φτώχεια και την ανεργία. Τα στοιχεία αυτά, όμως, όσο και αν είναι κρίσιμα, δεν είναι καθοριστικά από μόνα τους για να εξηγήσουν την ραγδαία εκλογική τους άνοδο σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και στον Νότο και στον Βορά.
Επαναλαμβάνω, πως είναι δυνατόν απάνθρωπες και ανελεύθερες απόψεις να συγκινούν και να συσπειρώνουν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, κυρίως τα φτωχά; Πως γίνεται μέρος της εργατικής τάξης να φλερτάρει με τον φασισμό;
Η εργατική τάξη δεν είναι εξορισμού αριστερή. Δεν ενστερνίζεται χωρίς κόπο απελευθερωτικές και ριζοσπαστικές ιδέες. Έχουμε δει και στο παρελθόν περίεργες και αλλόκοτες μετακινήσεις, που μας ξαφνιάζουν δυσάρεστα, ωστόσο υπαρκτές, σίγουρα άκρως ανησυχητικές.
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
Όσο το ζήτημα της δημοκρατίας, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων δεν τίθεται στην πρώτη γραμμή και τα ζητήματα αυτά δεν συνδέονται με το κοινωνικό ζήτημα, δηλαδή με το δικαίωμα σε ασφαλή εργασία, ενάντια στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο, τόσο θα βρίσκει ανοιχτό το δρόμο η ακροδεξιά.
Οι φασίστες εμφανίζονται στο δημόσιο στίβο ως η δύναμη αυτή, που υπερασπίζεται -ψευδώς βέβαια- τα λαϊκά συμφέροντα. Με αντισυστημική και απλουστευτική ρητορική αντιτίθενται στην πορεία της ΕΕ και ενίοτε καταγράφεται ως το αντίπαλο δέος. Πρωτοστατεί στον εθνικισμό, στην ισλαμοφοβία και το ρατσισμό, αναδεικνύει το «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» ως υπέρτατη αρχή, αντιτίθεται στα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, αλλά και του γυναικείου κινήματος. Η ακροδεξιά διαμορφώνει μια συμπαγή κοινότητα με τα μέλη της να αισθάνονται ότι αποχτούν κοινωνική και πολιτισμική ταυτότητα.
Στη χώρα μας η Νέα Δημοκρατία έχει ενσωματώσει στην ατζέντα της την ακροδεξιά ρητορική, απευθυνόμενη με πειστικότητα (και) σε ένα ακροατήριο φοβικό, βαθιά συντηρητικό, έτοιμο να ακούσει χωρίς αντιστάσεις ή και να αποδεχτεί σκοταδιστικές απαντήσεις. Ο «χημικός ευνουχισμός» του Μ. Βορίδη, ο ξενοφοβικός και ρατσιστικός λόγος βρίσκουν ανταπόκριση και συσπειρώνουν όχι μόνο μικροαστικά στρώματα, αλλά αναμφίβολα και μέρος της εργατικής τάξης. Η δεξιά κερδίζει μέρος των μεσαίων στρωμάτων όχι με κεντρώες πολιτικές, που δεν καταγράφονται πλέον ως πειστικές, αλλά με δεξιές, ενίοτε με ακροδεξιές πολιτικές.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Από την άλλη πλευρά, η αριστερά σε μια σειρά χώρες έχει χάσει την ορμητική της λάμψη. Έχει πάψει να αποτελεί το ορατό –για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα- αντίπαλο δέος, την εναλλακτική λύση στο νεοφιλελεύθερο, αυταρχικό καπιταλισμό. Σαν να κουράστηκε, σαν να αποδέχτηκε τον συμπληρωματικό και όχι ανατρεπτικό της ρόλο. Κι όμως, όπου και όποτε η αριστερά συγκρούστηκε σε ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο με την δεξιά και την ακροδεξιά κατάφερε να φέρει αποτελέσματα, να δημιουργήσει ρωγμές, να συσπειρώσει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, καθώς το κοινωνικό σώμα δεν είναι ενιαίο, δεν είναι μονόχρωμο, δεν είναι μονοδιάστατο. Δεν ήταν ποτέ….
Στις ΗΠΑ, στην τελευταία εκλογική μάχη, η αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών, κυρίως, ανέδειξε ως κρίσιμο και πρωτεύον το ζήτημα της απαγόρευσης των αμβλώσεων. Μπορεί, λοιπόν, να μην ακούγεται ή και να μην είναι ένα ταξικό ζήτημα, αλλά οι νέοι και οι γυναίκες φαίνεται ότι αντελήφθησαν την επίθεση του τραμπισμού στα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα. Και έδωσαν ηχηρή απάντηση. Στην Βραζιλία η μάχη ανάμεσα σε Λούλα και Μπολσονάρο δεν ήταν μόνο μια ταξική σύγκρουση, που αναμφίβολα ήταν. Δεν συγκρούστηκε μόνο ο πλούτος με τη φτώχεια, οι φαβέλες με τους ουρανοξύστες, αλλά ταυτόχρονα, η σύγκρουση ήταν και σε επίπεδο αξιών, μια πολιτισμική σύγκρουση δύο κόσμων. Το βράδυ των εκλογών, αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος, οπαδοί του ακροδεξιού Μπολσονάρο γονάτισαν υψώνοντας τα χέρια στον ουρανό. Έκκληση στον θεό, να σώσει την πατρίδα και την οικογένεια από την επέλαση των… κόκκινων!
Μπορεί, λοιπόν, η πολιτική αριστερά σε μια σειρά χώρες να κάνει βήματα προς τα πίσω, να αναζητά μεσαίες – κεντρώες λύσεις, να χάνεται στο λαβύρινθο του «όλοι ίδιοι είναι», να μπερδεύεται με διαχειριστικές λογικές, να μην προβάλει το στόχο για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και τον σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία, αλλά οι αριστεροί και οι αριστερές, μέσα από πολλαπλά και διαφορετικά ρυάκια, κάνουν την εμφάνισή τους δυναμικά. Και υπενθυμίζουν ότι τίποτα δεν τελείωσε. Ο κόσμος είναι πολύχρωμος και οι φωνές πολλές, όπως και οι ιδέες.
Παίρνουμε ανάσες αισιοδοξίας από τις γυναίκες του Ιράν, που όμορφα καίνε τις μαντήλες τους. Από τους εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές στην Ισπανία για την υπεράσπιση του δημόσιου συστήματος υγείας. Από τις διαδηλώσεις στο Δουβλίνο για τις εξώσεις. Από τη μάχη που δίνουν οι άνθρωποι της Παλαιστίνης, από τις αντιστάσεις των Κούρδων και Τούρκων αγωνιστών. Από τις αντιμιλιταριστικές και αντιπολεμικές φωνές, μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, στην Ρωσία. Από τα κινήματα των γυναικών. Από τα δικά μας κινηματικά σκιρτήματα στα πανεπιστήμια και αλλού. Από τις εκλογικές νίκες στη Λατινική Αμερική.
Τίποτα δεν τελείωσε, αρκεί η αριστερά να ξαναβρεί τον απελευθερωτικό βηματισμό της.
Πάνος Λάμπρου
