Οι υπεύθυνοι για τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου Al Ahli στη Γάζα δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστοί πέραν πάσας αμφιβολίας, με τις δύο πλευρές να συνεχίζουν να αλληλοκατηγορούνται. Αδιαμφησβήτητες είναι οι εκατόμβες άμαχων Παλαιστινίων που αυξάνονται κάθε μέρα, με το Ισραήλ να έχει βομβαρδίσει σχολεία, τζαμιά, εκκλησίες, μέχρι και αρτοποιία με ουρές ανθρώπων απ’ έξω, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καταγράψει 136 ισραηλινές επιθέσεις σε υγειονομικές υπηρεσίες της Λωρίδας. Η «Εποχή» μιλά για τις τελευταίες εξελίξεις με τον δημοσιογράφο Πάνο Χαρίτο, επί χρόνια πολεμικό ανταποκριτή στην περιοχή, με πολύχρονη εμπειρία και γνώση του Παλαιστινιακού.
Την Τρίτη σημειώθηκε ο αποτρόπαιος βομβαρδισμός του νοσοκομείου Al Ahli στη Γάζα, με τις δύο πλευρές να αλληλοκατηγορούνται για το ποιος βρίσκεται από πίσω. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, δέχτηκε τους ισχυρισμούς της ισραηλινής πλευράς, ενώ ο Ζοζέπ Μπορέλ, ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, δήλωσε πως δεν γνωρίζουμε ποιος ευθύνεται. Τι δείχνει αυτή η διαφορετική στάση; Είναι δυνατόν να μάθουμε με αξιοπιστία τι συνέβη;
Ο Τζο Μπάιντεν από τη στιγμή που βρέθηκε στο Ισραήλ, δεν θα μπορούσε να πει κάτι διαφορετικό και να κρατήσει αποστάσεις από τη θέση που εκφράζει το Ισραήλ για τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου. Έγινε πολύς λόγος έτσι και αλλιώς για το αν έπρεπε να κάνει το ταξίδι ή όχι, δεδομένου ότι αυτό είχε βασιστεί στο δίπτυχο: επίσκεψη στο Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά Εδάφη και συναντήσεις στην τετραμερή Σύνοδο της Ιορδανίας με τον Σίσι, τον Αμπντάλα και τον Αμπάς. Όλοι περιμέναμε τα αποτελέσματα αυτής της συνόδου, που κατέρρευσε όμως λόγω του βομβαρδισμού. Αρχικά το ταξίδι του Μπάιντεν τέθηκε εν αμφιβόλω, αλλά τελικά αποφασίστηκε να γίνει, με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ έχουν στείλει, έτσι κι αλλιώς, δύο αεροπλανοφόρα στην περιοχή και προγραμματίζουν την αποστολή 2.000 πεζοναυτών στο έδαφος του Ισραήλ. Σε περίπτωση που πάγωνε το ταξίδι, υπήρχε αγωνία από την Ουάσιγκτον για το αν θα ερμηνευόταν από την Χεζμπολάχ στον Λίβανο και από το Ιράν ότι παίρνει αποστάσεις από το Ισραήλ. Το μεγάλο άγχος της Ουάσιγκτον είναι η γενικότερη ανάφλεξη στην περιοχή. Η πρόθεση από την πλευρά της Χεζμπολάχ για εμπλοκή στον πόλεμο είναι σαφής. Έτσι κι αλλιώς δεν κρύβει ότι βρίσκεται πίσω από τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση της Χαμάς για την 7η Οκτωβρίου, ούτε ότι η απόφαση αυτή ελήφθη από ιρανούς αξιωματούχους σε συνάντηση στη Βηρυτό, λίγες μέρες πριν το χτύπημα. Αυτά αναφέρουν οι περισσότεροι ξένοι διπλωμάτες που ασχολούνται με το μεσανατολικό. Γι’ αυτό ο Μπάιντεν δεν θα μπορούσε να αποφύγει το ταξίδι και τη δήλωση αυτή. Σε ό,τι αφορά την ΕΕ, έχουμε δει διαφορετικές στάσεις των αξιωματούχων της. Από τη μία, βλέπουμε τον Μπορέλ να προσπαθεί να ισορροπήσει σε ένα σχοινί, τη στιγμή που φυσάει ένας πολύ δυνατός άνεμος, από την άλλη τις δηλώσεις της Φον ντερ Λάιεν, που προκάλεσαν αντιδράσεις στο Ευρωκοινοβούλιο. Αυτές οι αντιδράσεις, νομίζω, καθοδηγούν και το πώς θα σταθεί η Ευρώπη για αυτά που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, απέχουν αρκετά από μία στάση που θα χαρακτηριζόταν από ειλικρίνεια και ανθρωπισμό απέναντι σ’ αυτά που εκτυλίσσονται στη Λωρίδα της Γάζας.
Έχετε καλύψει 4 ισραηλινές εισβολές στη Γάζα. Τις εικόνες που βλέπουμε τώρα, με τον πλήρη αποκλεισμό νερού, τροφίμων κτλ, τον βομβαρδισμό αμάχων, ακόμα και στη νότια Γάζα που προτράπηκαν από το Ισραήλ να πάνε για ασφάλεια, τις έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν ή είναι κάτι διαφορετικό; Ποια η στόχευση του Ισραήλ;
Στην περιοχή είχα μείνει για 15 χρόνια και υπάρχει ένα συμπέρασμα στο οποίο έχουν καταλήξει όλοι οι πολεμικοί ανταποκριτές, που έχουν καλύψει την ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη: ότι αν πάρεις ένα άρθρο για μια παλιότερη σύγκρουση Ισραήλ–Παλαιστινίων και αλλάξεις την ημερομηνία, κρατώντας όλα τα δεδομένα ως έχουν, θα είναι απολύτως έγκυρο. Ενδεχομένως να έχουν αλλάξει τα πρόσωπα στις θέσεις εξουσίας και να είναι λίγο χειρότερα τα πράγματα για τους Παλαιστίνιους, αλλά τα δεδομένα έχουν αλλάξει ελάχιστα στο πεδίο τα τελευταία 15 χρόνια. Επί της ουσίας στο Παλαιστινιακό δεν έχει αλλάξει τίποτα. Η εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας είναι μία από τα ίδια με όσα έχουμε ζήσει στο παρελθόν. Αυτό που νομίζω θα δούμε να εκτυλίσσεται διαφορετικά από εδώ και έπειτα, είναι το βάθος της καταστροφής σε επίπεδο υποδομών, σχολείων, νοσοκομείων, υδραγωγείων κτλ –έχουν καταστραφεί ολόκληρες συνοικίες– και ο αριθμός θυμάτων και τραυματιών. Η αίσθηση που υπάρχει, είναι ότι αυτό θα χειροτερεύσει και θα διευρυνθεί κι άλλο, καθώς το Ισραήλ έχει ξεκαθαρίσει την πρόθεσή του να δημιουργήσει μία νεκρή ζώνη δύο χλμ περιμετρικά της Γάζας, ώστε να αποτρέψει μελλοντικές εισβολές στο έδαφός του. Η εξάλειψη της Χαμάς, όμως, που την έχει θέσει ως στόχο του, δεν μπορεί να συμβεί, γιατί μπορείς να εξαφανίσεις ανθρώπους, αλλά δεν μπορείς να εξαφανίσεις ιδέες. Αυτό που προβάλλει η Χαμάς, ασχέτως από το πώς συμπεριφέρεται μέσα στη Λωρίδα της Γάζας, είναι η απελευθέρωση της Παλαιστίνης από τον ζυγό της κατοχής. Αυτό αγκαλιάζεται από την πλειοψηφία των Παλαιστινίων, θα εκφραστεί από τη Χαμάς, από την ισλαμική Τζιχάντ, ενδεχομένως σε κάποια χρόνια να εκφράζεται και από την Παλαιστινιακή Αρχή κάτω από μία άλλη ηγεσία, αλλά γενικά θα παραμείνει στο τραπέζι. Όσο το Παλαιστινιακό παραμένει χωρίς λύση, η καθημερινότητα στην περιοχή δεν θα αλλάξει, όσες δεκαετίες κι αν περάσουν.
Μετά από τις σκληρότατες ενέργειες του Ισραήλ που βλέπουμε, είναι πιθανόν αντί ίσα ίσα εξάλειψης της Χαμάς, να ανέβει η δημοφιλία της, όπως και της επιλογής της ένοπλης αντίστασης; Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, πώς θα κινηθεί; Διακρίνετε μετά τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου να σκληραίνει τη στάση του;
Ο Μαχμούντ Αμπάς βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Πέραν από το στενό κύκλο των συνεργατών του, δεν ελέγχει τίποτα άλλο στα παλαιστινιακά εδάφη κι ούτως ή άλλως δεν ελέγχει τίποτα στη Λωρίδα της Γάζας, που είναι υπό τον έλεγχο της Χαμάς. Στη Δυτική Όχθη, ο Αμπάς έχει απαξιωθεί. Οι Παλαιστίνιοι θεωρούν πως όποια εμπιστοσύνη του είχαν για να διεκδικήσει κάτι για την Παλαιστίνη στο διεθνές επίπεδο, έχει χαθεί και ο μόνος λόγος που βρίσκεται στην ηγεσία, είναι η διαρκής αναβολή των παλαιστινιακών εκλογών. Αν γίνονταν αυτές, δεν νομίζω ότι ο Αμπάς θα βρισκόταν στην ηγεσία της PLO. Μην ξεχνάμε ότι έντονη κριτική τού ασκούν και διάφορα στελέχη της. Σε ό,τι αφορά τη Χαμάς, ενδεχομένως να κερδίζει κάποια ψήγματα δημοφιλίας στη Δυτική Όχθη, καθώς ζουν την καθημερινή βία από τις διαρκείς επιθέσεις των εποίκων, τους αποκλεισμούς και την καταστολή από τις ισραηλινές αρχές. Βλέπουν με κάποια γοητεία, λοιπόν, ότι πιθανόν μια Χαμάς να είχε ζορίσει τους Ισραηλινούς και να είχε μετριάσει την επιθετικότητά τους. Στη Γάζα, όμως, είναι τελείως διαφορετικά, γιατί έχουν βιώσει τη Χαμάς στο πετσί τους και ξέρουν τι εστί σκληροπυρινική ισλαμική οργάνωση και θα έδιναν οτιδήποτε για να γυρίσουν στα δεδομένα της Παλαιστινιακής Αρχής, κι ας τη θεωρούν διεφθαρμένη. Η Χαμάς σε ό,τι αφορά το εσωτερικό επίπεδο, πέτυχε μια νίκη, κατάφερε να γονατίσει τον ισραηλινό στρατό στις 7 Οκτώβρη, σπάζοντας το φράγμα που έχει χτιστεί για να φυλακίσει τους Παλαιστινίους σε ένα μικρό κομμάτι γης. Από την άλλη, όμως, αυτό το πέτυχε με έναν πολύ άσχημο τρόπο, που επικοινωνιακά δεν είναι διαχειρίσιμο. Όταν υπάρχουν παιδιά και άμαχοι που σκοτώθηκαν βάναυσα, ακόμα και σε ένα πάρτι που έφερε τον τίτλο της ειρήνης, εκεί χάνει όποιους πόντους θα μπορούσε να είχε αν έμενε σε μια καθαρά στρατιωτική αντιπαράθεση με τους ένστολους του Ισραήλ, αποκτώντας τρομοκρατικά χαρακτηριστικά, που δικαίως της αποδίδονται από τη διεθνή κοινότητα. Η Χαμάς έτσι κατάφερε να αποκλείσει την οργάνωσή της στο διεθνές στερέωμα και την πολιτική της παρουσία για το Παλαιστινιακό.
Όσον αφορά την πολιτική λύση, είπατε και πριν ότι η Σύνοδος της Ιορδανίας ακυρώθηκε μετά τον βομβαρδισμό. Παράλληλα, το Συμβούλιο του ΟΗΕ δεν κατάφερε να βγάλει ψήφισμα για κατάπαυση πυρός, λόγω του βέτο των ΗΠΑ. Ναυαγεί η διπλωματική οδός ή υπάρχουν ακόμα ελπίδες για τη Σύνοδο του Καΐρου, σήμερα Σάββατο;
Το βέτο δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Στα τόσα χρόνια που ασχολούμαι με το Παλαιστινιακό, δεν θυμάμαι να έχει περάσει κάποιο ψήφισμα που να βαρύνει τις επιλογές του Ισραήλ, ακριβώς λόγω βέτο των ΗΠΑ. Η διπλωματία, και ειδικά όταν εδράζεται σε πρωτοβουλίες που παίρνουν χώρες όπως η Ιορδανία, η Αίγυπτος κτλ, επίσης δεν έχουν αποδώσει καρπούς στο παρελθόν. Στην παρούσα φάση δεν νομίζω ότι θα πρέπει να περιμένουμε και πολλά πράγματα, και δεν παίζει ρόλο ποιος παίρνει την πρωτοβουλία, αλλά ότι είναι τόσο δύσκολη η πολιτική διαχείριση στο εσωτερικό του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου είναι στη γωνία, γιατί είχε προειδοποιηθεί, όπως και οι μυστικές υπηρεσίες, για το χτύπημα, με αρκετή βεβαιότητα από το έγγραφο που είχε αποστείλει η Αίγυπτος, αλλά το υποτίμησε. Θα πρέπει, λοιπόν, να δώσει εξηγήσεις, αλλά προσπαθεί να κερδίσει χρόνο και να μεταθέσει αυτή την κουβέντα. Αυτή τη στιγμή, λοιπόν, δεν νομίζω ότι υπάρχει διάθεση για να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος για αποκλιμάκωση. Η κλιμάκωση είναι μάλλον μονόδρομος από δω και πέρα. Προβληματιζόμενη μεν η ισραηλινή πλευρά για το πώς θα κρατήσουν απ’ έξω τη Χεζμπολάχ, αλλά είναι ζητούμενο η κλιμάκωση, ώστε να περάσουν ταυτόχρονα και το μήνυμα στην ισραηλινή κοινωνία ότι τα αντίποινα που επέβαλλε, είναι τέτοια ώστε να πάρει το μάθημά της η Χαμάς. Προφανώς, βέβαια, δεν είναι αυτή λύση. Αυτή θα ήταν μόνο πολιτική.
Από την αρχή της ανάφλεξης έχουν τεθεί κάποια ζητήματα για τον ρόλο της δημοσιογραφίας. Το πρώτο αφορά στην ασφάλεια και σεβασμό των ίδιων των δημοσιογράφων, που μετράνε ήδη 16 νεκρούς. Το δεύτερο είναι ο σεβασμός των δημοσιογράφων στο κοινό τους, όσον αφορά τη διασταύρωση των πληροφοριών και τον τρόπο μετάδοσής τους. Πώς κρίνετε την κάλυψη της σύγκρουσης;
Η κάλυψη σε επίπεδο αποτελέσματος δεν διαφέρει από αυτή των προηγούμενων συρράξεων στην περιοχή. Όσοι έχουν καλύψει το Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά Εδάφη έχουν μία ικανή εμπειρία για να φιλτράρουν και να τσεκάρουν την είδηση. Αν κάποιος γνωρίζει τα δεδομένα, τον τρόπο λειτουργίας και σκέψης του ισραηλινού στρατού, των μυστικών υπηρεσιών και το πώς δρομολογούν τις επιχειρήσεις τους, όπως και τα δεδομένα στα παλαιστινιακά σχήματα, τις ισλαμικές οργανώσεις, την Παλαιστινιακή Αρχή κτλ, είναι αρκετά εύκολο να αποκωδικοποιήσει τι συμβαίνει, να κατανοήσει που πρέπει να περιμένει για να δει ποια είναι τα γεγονότα κ.ο.κ. Η διαφορετική παράμετρος που έχουμε τώρα, είναι τα social media, που μεταδίδουν πράγματα που δεν είναι κατ’ ανάγκη ειδήσεις. Υπάρχει διασπορά ψευδών ειδήσεων, που ο χρόνος τα αποκαθηλώνει, αλλά που μέχρι να συμβεί αυτό, έχεις απέναντί σου ένα κοινό που επιχειρεί να χειραγωγήσει και να καθοδηγήσει την κοινή γνώμη. Τα social είναι μια διαφορετική παράμετρος, που από τη μία μπορεί να είναι ευλογία για την ταχύτητα που μεταδίδονται κάποια πράγματα και έτσι να μην προλαβαίνουν να κρυφτούν κάτω από το χαλί, αλλά είναι και κατάρα γιατί δεν μπορείς να ελέγξεις ποιος είναι αυτός που διοχετεύει μια είδηση και τι σκοπούς μπορεί να έχει. Σε ό,τι αφορά τους νεκρούς συναδέλφους, πρέπει να πούμε ότι είναι η πλέον πολύνεκρη αναμέτρηση, καθώς πριν κλείσουν δύο εβδομάδες έχουμε πρώτη φορά τόσους πολλούς νεκρούς, σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα στα παλαιστινιακά εδάφη.
Τζέλα Αλιπράντη
